Jego integralną częścią jest „ Program ochrony warzyw przed chwastami”. Odzwierciedla on stan rejestracji herbicydów upublicznionych przez MRiRW w końcu stycznia tego roku, dlatego konieczne jest jego uzupełnienie.
W „Programie…” nie uwzględniono zaleceń ochrony dla ziemniaka, ponieważ w Polsce w odróżnieniu od niektórych krajów (np. Holandii) ziemniak zaliczany jest do wielkoobszarowych roślin rolniczych i dla tej rośliny publikowane są odrębne zalecenia.
W tym artykule podano zmiany stosowania niektórych herbicydów i uzupełnienia o nowe rejestracje wynikające z aktualizacji rejestru z 26.02.2021.
Programując ochronę przed chwastami należy uwzględniać relacje między roślinami uprawnymi a roślinami niebędącymi celem uprawy – chwastami wynikające z konkurencji międzygatunkowej. Mogą być to gatunki dziko rosnące oraz samosiewy rzepaku (popularnie nazywanego „rzepakochwastem”), ziemniaka i innych roślin uprawianych w roku poprzedzającym uprawę warzyw. W każdej roślinie uprawnej, jeszcze przed lub równocześnie z jej wschodami na 1 m2 pojawia się, co najmniej od kilkunastu do kilkudziesięciu, niekiedy nawet powyżej 100 siewek różnych gatunków chwastów, czyli zawsze w liczbie uzasadniającej ich zwalczanie. Największe straty w plonach powodują chwasty towarzyszące warzywom w pierwszej połowie sezonu wegetacyjnego. Dlatego bardzo ważna w tym czasie jest skuteczna eliminacja chwastów. Niezależnie od stosowanych metod ich zwalczania występują także w drugiej połowie wegetacji, zwłaszcza po mechanicznej uprawie międzyrzędzi. Każdy zabieg mechaniczny wprawdzie niszczy chwasty, ale też pobudza nowe porcje nasion do kiełkowania i wschodów. Zabiegi mechaniczne też przesuszają glebę. Ich liczba powinna być ograniczana do minimum, zwłaszcza w warunkach długotrwałej suszy glebowej.
Zgodnie z zasadami dobrej praktyki ochrony roślin oraz gospodarowania w rolnictwie zrównoważonym po chemiczne środki powinno się sięgać tylko w przypadkach uzasadnionych, chociaż integrowana ochrona roślin nie wyklucza racjonalnego ich stosowania. Należy starać się ograniczać metody chemiczne zmniejszające zachwaszczenie.
W Unii Europejskiej w ramach tzw. Zielonego Ładu stosowanie środków ochrony roślin należy zredukować o połowę. Dotyczy te też herbicydów. Może to znacznie podnieść koszt produkcji. W odróżnieniu od chorób i szkodników, gdzie niekiedy z dobrym skutkiem można ograniczyć ich występowanie innymi sposobami (np. biologiczne zwalczanie szkodników, odmiany odporne lub tolerancyjne na choroby), bo nie występują one zawsze w nasileniu uzasadniającym konieczność ich zwalczania. Natomiast chwasty w uprawach warzyw występują zawsze niezależnie od warunków i poziomu agrotechniki. Nie są notowane przypadki, aby nawet na najlepiej przygotowanym polu i wyborze odpowiedniego stanowiska w zmianowaniu udało się uprawiać jakikolwiek gatunek warzyw bez konieczności odchwaszczania. Należy kierować się zasadą obowiązującą w ochronie roślin, że herbicydów powinno się stosować „tak dużo jak to jest niezbędne i tak mało jak to jest możliwe”. Dlatego, gdy nie jest to ekonomicznie uzasadnione z powodu wysokiej ceny środków a przy tym są wystarczające ilości siły roboczej i dysponuje się odpowiednimi maszynami można z herbicydów zrezygnować. Zachwaszczenie ogranicza ściółkowanie powierzchni gleby czarną folią lub włókniną, najlepiej biodegradowalną, a także użycie pielników do termicznego zwalczania chwastów przed wschodami lub po wschodach w międzyrzędziach. Rozdrobnione mechanicznie ściółki z roślin okrywowych uprawiane przed siewem lub sadzeniem warzyw też zmniejszają zachwaszczenie. Herbicydów nie można stosować w uprawie ekologicznej. W towarowej produkcji całkowite wykluczenie herbicydów, jako istotnego elementu uprawy jest trudne pomimo znacznego postępu w metodach nie chemicznych. Należy zwracać uwagę na biologię chwastów, ich dynamikę pojawiania się, krytyczne okresy konkurencji w stosunku do uprawianych roślin oraz umiejętność doboru odpowiednich środków do warunków agroekologicznych. Stosując herbicydy trzeba pamiętać o wszystkich czynnikach środowiska decydujących o ich skuteczności, a także o możliwości ich użycia w dawkach obniżonych (dawki dzielone, dodatek adiuwantów do cieczy użytkowej, pasmowe opryskiwanie tylko w rzędach roślin, precyzyjne dostosowanie terminów zabiegów do faz rozwojowych chwastów i roślin uprawnych). Wykorzystywanie herbicydów do likwidacji chwastów nie jest zwykłym zabiegiem agrotechnicznym, lecz zabiegiem integrowanej ochrony, niezależnie od stosownych metod: chemicznych, biologicznych oraz agrotechnicznych.
Herbicydy są środkami ochrony roślin. Ich dopuszczanie do obrotu handlowego i stosowania oparte jest na takich samych regulacjach prawnych jak insektycydów i fungicydów. Mimo że pojawiają się nowe rejestracje, asortyment substancji czynnych (s.cz.) herbicydów dopuszczonych obecnie do stosowania w uprawie warzyw jest ograniczony. Utrudni to wybór środka dostosowanego do zwalczania gatunków chwastów, które mogą wystąpić na niektórych plantacjach a także przemienne stosowanie środków o różnym mechanizmie działania, co grozi wzrostem zachwaszczenia uodpornionymi biotypami chwastów. Nie zawsze problem ochrony przed chwastami można rozwiązać herbicydami. Wprawdzie na skutek poprawnego ich stosowania uzyskuje się bardzo dobre rezultaty w ograniczaniu ujemnych skutków powodowanych przez chwasty, to jednak nie powinno się zapominać o zabiegach profilaktycznych i agrotechnicznych. Wszystkie zabiegi powinny się uzupełniać tworząc bezpieczny dla środowiska i ekonomicznie uzasadniony integrowany system ochrony przed chwastami.
„Program…” tworzony jest w oparciu o wykaz środków zarejestrowanych i dopuszczonych do obrotu handlowego w Polsce. Nie znaczy to, że wszystkie można znaleźć w handlu. Decyzja o tym czy dany środek będzie dostępny zależy od producentów środków ochrony roślin i firm zajmujących się ich dystrybucją.
Uzupełnienia i nowe rejestracje
W 2022 r. przewidywane jest w Europie wycofanie glifosatów lub ograniczenie ich stosowania do zwalczania chwastów na ściernisku po zbiorach. Jeżeli to rzeczywiście się zdarzy nie będzie można ich zalecać wiosną przed siewem lub sadzeniem warzyw oraz po siewie cebuli i marchwi.
Do zwalczania chwastów po zbiorach na ściernisku został dopuszczony Gallup – K (glifosat 360 g/l) w dawce 3-6 l/ha i Krypt 540 (glifosat 540 g/l) w dawce 1,3–4 l/ha. Stosuje się je po zbiorach, tak jak inne glifosaty wymienione w „Programie…” . Polski producent środków ochrony roślin Ciech–Sarzyna wprowadza do handlu nowy glifosat Halvetic zawierający tylko 180 g s.cz./l, co wpisuje się w strategię Zielonego Ładu zalecanego w Unii Europejskiej. Aplikuje się go w dawce 2,5-4 l/ha po zbiorach na ściernisko oraz przed wschodami kukurydzy w dawce 1,5-3 l/ha. Ta formulacja glifosatu nie wymaga dodatku adiuwantów do cieczy opryskowej zalecanych z innymi glifosatami.
Ostatecznym terminem aplikacji herbicydów zawierających bromkosynil (Emblem 20 WP) w cebuli z siewu, czosnku i szalotce jest 14 września 2021 r. Herbicydu tego nie będzie można już w tym roku stosować w wymienionych warzywach z letnio-jesiennych terminów uprawy i jego zapasy należy wykorzystać wiosną w tym sezonie wegetacyjnym. Zakaz stosowania bromoksynilu w znacznym stopniu pogorszy wybór odpowiedniego środka do likwidacji gatunków chwastów na plantacjach warzyw cebulowych.
Środki z handlu równoległego: Bazon, Benta 480 SL, Bento, Bentazon 480 SL, Gransol 480 SL, Wolof A, Wolof B i Wolof C zalecane po wschodach grochu i fasoli, których s.cz, jest bentazon, można stosować nie później niż do 8 lipca 2021r.
Goltix 700 SC (s.cz, metamitron) zalecany w buraku ćwikłowym trzeba zużyć jeszcze w tym roku, ponieważ wygasła jego rejestracja 31 sierpnia 2020 r. i nie jest wznowiona.
Pendimetalinę (330 g s.cz./l) w formie środka Pendigan 300 EC zalecaną jeszcze w tym roku w cebuli z siewu i z dymki, czosnku, szalotce i brokule, a także Stomp 330 EC polecany w cebuli z siewu i dymki oraz w kapuście głowiastej powinny być wykorzystane najlepiej jeszcze w tym sezonie wegetacyjnym, bo też wygasła ich rejestracja. Ostateczny termin ich stosowania to: Pendigan 330 EC 13 kwietnia a Stomp 330 EC 7 kwietnia 2022 r. W roku 2022 jest możliwe ich użycie tylko w warzywach z wczesnych terminów siewu przed ich wschodami.
Zostały zarejestrowane Clayton Heed 800 EC, Krum 800, Peleton 800 EC i Spannit 800 EC (prosulfokarb 800 g/l). Można je stosować w cebuli z siewu, rozsady i dymki, porze z siewu i rozsady, czosnku, marchwi, pasternaku, pietruszce, selerze, chrzanie i soczewicy w takich samych dawkach i terminach, jak zalecany w „Programie…” Boxer 800 EC.
„Program…” można uzupełnić o graminicydy przeznaczone do powschodowego zwalczania chwastów jednoliściennych, których s.cz. jest fluazyfop–P-butylowy (150 g s.cz./l). Są to Fortune i z handlu równoległego Foster 150 EC. Fortune i Foster 150 EC można stosować w dawkach i terminach, jak Fusilade Forte 150 EC zalecany w „Programie…” w cebuli z siewu, rozsady i dymki, szalotce, czosnku, selerze korzeniowym, bobie, fasoli szparagowej i na suche nasiona, grochu zielonym cukrowym (na strąki), grochu zwyczajnym na świeże i suche nasiona. Graminicydy Rango 040 EC i Panarex 040 EC (fluazyfop–P-tefurylowy 40 g s.cz./l) można zalecać w cebuli, marchwi i grochu na suche nasiona w taki sam sposób jak od wielu lat zalecany środek Pantera 040 EC. Graminicyd Agenor 100 EC (propachizafop 100 g s.cz./l) jest zalecany tak jak Agil – S 100 EC w cebuli z siewu, cebuli nasiennej, czosnku, szalotce, bobie, fasoli, grochu, soczewicy, brokule, chrzanie, brukwi, kapuście głowiastej (białej i czerwonej), kapuście brukselskiej, rzepie, rzodkwi, rzodkiewce, buraku ćwikłowym, marchwi, pietruszce, salsefii, selerze korzeniowym.
Prof. dr hab. Adam Dobrzański, Skierniewice
