Sałata o jadalnej łodydze
Sałata łodygowa od pozostałych form tego gatunku różni się tym, że jej zasadniczą częścią jadalną jest gruba, mięsista łodyga (fot. 1) osiągająca długość 30–60 cm, a nie główka lub rozeta liściowa. Swego czasu sałata łodygowa uprawiana była na szerszą skalę w okolicach Krakowa, gdzie powstała jej lokalna populacja nazwana „głąbikami krakowskimi”. Od kilku lat trwają w Krakowie, zainicjowane przez jednego z miejscowych restauratorów, próby przywrócenia „głąbikom” utraconej popularności i, oby zakończyły się sukcesem. Współcześnie sałata łodygowa jest szczególnie popularna w Chinach i na Tajwanie, gdzie jadana jest na surowo lub po ugotowaniu. Przede wszystkim użytkowany jest jej soczysty pęd, ale także rozeta wierzchołkowych liści — te jej cechy w pewnym stopniu oddaje jej angielska nazwa „celtuce”, która powstała z połączenia fragmentów dwóch słów: „cel” (celery, czyli seler naciowy) i tuce (lettuce, czyli sałata).
Fot. 1. Jadalną część stanowi łodyga, tzw. głąbik
Wymagania uprawowe
Sałata łodygowa jest rośliną stosunkowo łatwą w uprawie, gdyż ma nieco mniejsze wymagania klimatyczno-glebowe niż sałata głowiasta. Jej uprawa najlepiej udaje się na glebach lekkich
i średnich, bogatych w próchnicę, dobrze zatrzymujących wodę, ale jednocześnie przepuszczalnych i szybko się nagrzewających, o pH 6,5–7,0. Z moich obserwacji wynika, że rośliny uprawiane latem mogą być porażane przez bakteriozy i mączniaka rzekomego.
Od wysiewu do zbioru upływa, w zależności od warunków pogodowych, od 10 do 14 tygodni i dlatego sałata łodygowa może być polecana jako przed- lub poplon. Jest typową rośliną dnia długiego, co oznacza, że latem jej uprawa sprawia trudności, gdyż rośliny szybko wybijają w pędy kwiatostanowe (szczególnie w warunkach niedoboru wody — fot. 2) i dlatego najlepiej prowadzić uprawę bardzo wczesną wiosną albo na zbiór jesienny.
Fot. 2. W warunkach letniej uprawy sałata łodygowa łatwo tworzy pędy kwiatostanowe
Metody uprawy
Sałatę łodygową możemy uprawiać z rozsady lub z siewu bezpośrednio na pole. Na zbiór jesienny do uprawy polowej nasiona należy wysiewać od końca czerwca do połowy lipca, a do uprawy w tunelu foliowym — w połowie sierpnia. W przypadku uprawy z rozsady nasiona można wysiewać do skrzynek i potem pikować. Po wysiewie nasion nie trzeba przykrywać, gdyż lepiej kiełkują przy dostępie światła — trzeba jednak bardzo dbać o stałą wilgotność wierzchniej warstwy podłoża, aby nie dopuścić do przesuszenia siewek. Gdy liścienie całkowicie się rozłożą i zacznie ukazywać się pierwszy liść, siewki należy przepikować do doniczek o średnicy około 4 cm, najlepiej ziemnych, lub do wielodoniczek (fot. 3).
Okres produkcji rozsady trwa około 4 tygodni. Przed sadzeniem na miejsce stałe (fot. 4) rozsadę należy bardzo dobrze podlać. Rośliny sadzimy w rozstawie 40–45 x 25–30 cm. Jeśli decydujemy się na uprawę z siewu bezpośredniego w pole, wówczas po wschodach należy wykonać przerywkę tak, aby odległość między roślinami wynosiła 25–30 cm.
Fot. 3. Rozsada sałaty łodygowej w wielodoniczce
Fot. 4. Uprawa sałaty łodygowej w polu
Na soczystość łodygi, a tym samym na walory użytkowe warzywa, zasadniczy wpływ ma dostateczna ilość wody w glebie, dlatego w okresach posuchy rośliny koniecznie należy nawadniać (jednak w miarę możliwości nie zraszać liści).
Jedną z dostępnych na rynku odmian sałaty łodygowej jest Karola o czerwonawej barwie łodygi. Jej okres wegetacji, od siewu do dojrzałości konsumpcyjnej, gdy łodygi osiągają wysokość 30–60 cm, wynosi 70–90 dni.
Sposoby wykorzystania
Główną częścią użytkową jest zgrubiała, mięsista i soczysta łodyga (głąbik), którą należy ściąć wówczas, gdy osiągnie odpowiednią wysokość i średnicę, ale przed zdrewnieniem — najpóźniej, gdy na wierzchołku rośliny zauważymy zawiązki kwiatostanu (fot. 5). Głąbiki można konsumować na surowo w sałatkach, po ugotowaniu — jak szparagi, zapiekane w cieście lub też po ukiszeniu. Wartość biologiczna tej sałaty jest podobna, jak sałaty masłowej. Przy kiszeniu głąbików (kwasimy je tak, jak ogórki) musimy pamiętać o zachowaniu higieny tego procesu — pokrojone na kawałki łodygi muszą być przede wszystkim świeże, dobrze umyte i włożone do czystych naczyń. Podczas kiszenia powinny być zawsze dokładnie przykryte zalewą tak, aby powietrze nie miało do nich dostępu. Fermentację należy rozpocząć w pomieszczeniu o temperaturze około 20°C i po zauważeniu wyraźnego „burzenia się” zalewy, naczynia należy przenieść do temperatury około 10°C, w której powinny pozostać do całkowitego ukiszenia.
Fot. 5. Początek tworzenia się kwiatostanu
