Skrzyniopalety i skrzynie różnią się pod względem rozmiarów, konstrukcji oraz materiałów użytych do ich budowy. Te wykorzystywane do przechowywania i transportu warzyw wykonuje się z drewna, tworzyw sztucznych lub metalu. W pierwszym rzędzie pojemnik ma zapewnić trwałą przestrzeń dla przechowywanego w nim materiału. Warzywa można składować w skrzyni od jednego dnia do niemal roku, a co za tym idzie skrzyniopalety nie powinny stwarzać warunków sprzyjających rozprzestrzenianiu się chorób roślin. Ważny jest materiał użyty do budowy i konstrukcja pojemników, decydujące o możliwości utrzymywania się na ich powierzchni mikroorganizmów, o łatwości oczyszczania, mycia i dezynfekcji.
Podczas przechowywania i transportu
Chorobotwórcze grzyby i bakterie rozwijają się podczas przechowywania i transportu warzyw. Wprawdzie patogeny wnoszone są do przechowalni przede wszystkim na samych warzywach i wraz z resztkami podłoża, gleby, ale istotne znaczenie mają także te obecne na materiale konstrukcyjnym skrzyniopalet oraz w samej przechowalni. Patogeny powodujące choroby przechowywanych warzyw przenoszone są także przez wodę używaną do ich mycia oraz na dłoniach pracowników. Do najpowszechniej spotykanych grzybów w przechowalniach warzyw można zaliczyć: Botrytis spp. powodujące szarą pleśń, Alternaria spp., które są przyczyną czerni krzyżowych i czarnej zgnilizny marchwi, Fusarium spp., Penicillium spp., Rhizopus spp. i Mucor spp. powodujące inne zgnilizny warzyw.
O ile warunki w chłodniach silnie ograniczają tempo rozwoju patogenów, to podczas przechowywania i transportu warzyw w umiarkowanej temperaturze następuje ich szybki rozwój. Jeżeli patogeny występują na warzywach, to ich żywe lub przetrwalnikowe formy pozostaną również na powierzchni miejsc i przedmiotów używanych do ich przechowywania i obrotu handlowego. Warunki panujące na powierzchni materiału decydują jak długo się na nim utrzymają; w zależności od mikroorganizmu mogą to być zarówno pojedyncze dni, jak i lata. Ryzyko zainfekowania zdrowych warzyw przez powszechnie występujące patogeny na powierzchni niezdezynfekowanej skrzyniopalety można określić jako duże. Dezynfekować skrzyniopalety trzeba z myślą o zachowaniu długiej trwałości towaru i utrzymaniu jego wysokiej jakości. Zabieg przynosi korzyści zarówno bezpośredniemu odbiorcy towaru, jak i ostatecznemu klientowi detalicznemu. Jeżeli w obrocie używane są prawidłowo zdezynfekowane pojemniki to oznacza, że są wolne od patogenów, a to zmniejsza ryzyko porażenia przechowywanych warzyw przez choroby w dalszym etapie obrotu handlowego i pośrednio przyczynia się do umocnienia wzajemnego zaufania pomiędzy dostawcą a odbiorcą towaru.
Kiedy dezynfekować?
Podstawową zasadą powinno być przeprowadzenie dezynfekcji skrzyniopalet i skrzyń przed rozpoczęciem cyklu przechowalniczego. Z różnych powodów zawartość skrzyniopalet może się wielokrotnie zmieniać w okresie przechowalniczym. Jeśli skrzyniopalety były początkowo zdezynfekowane, a stan zdrowotny warzyw w nich umieszczanych jest bez zastrzeżeń, kolejna dezynfekcja nie wydaje się konieczna. Jeśli jednak po opróżnieniu skrzyniopalety okazuje się, że na jej konstrukcji pozostaje wyciek z warzyw, czy też widoczne są objawy występowania patogenu, należy przeprowadzić dezynfekcję. Wycieki z warzyw są naturalną pożywką dla mikroorganizmów, szczególnie tych patogenicznych. Wcześniejszym wskazaniem do dezynfekcji jest też nietypowy zapach pochodzący z wnętrza wypełnionej produktem skrzyniopalety związany z rozkładającą się tkanką roślinną. W takich wypadkach dezynfekcji podlegają w zasadzie tylko opróżnione zakażone skrzyniopalety. Dezynfekcją, rutynowo, powinno się objąć poszczególne skrzyniopalety przywożone z zewnątrz do przechowalni. Wskazane jest także przeprowadzanie jej w innych sytuacjach, gdy celem jest jak najlepszy stan fitosanitarny warzyw w przechowalni.
[NEW_PAGE]Jak dezynfekować?
Poprzez dezynfekcję skrzyniopalet i skrzyń wyeliminowuje się drobnoustroje patogeniczne znajdujące się na nich i zagrażające roślinom. W wyniku zabiegu nie giną wszystkie mikroorganizmy – to oznaczałoby sterylizację. Ogranicza się jednak te, ktore są patogeniczne do takiego stopnia, aby nie powodowały wtórnych zakażeń. Wydaje się nawet, że w wielu przypadkach nie jest konieczne przeprowadzenie gruntownej dezynfekcji skrzyniopalet i skrzyń, a wystarczy przeprowadzenie rutynowego umycia ich powierzchni. Standardowo właściwą dezynfekcję poprzedza mechaniczne usunięcie zanieczyszczeń i umycie ich powierzchni. Każdy z tych etapów ma istotne znaczenie, warunkuje bowiem skuteczność kolejnego działania. Oczyszczenie powierzchni można prowadzić z użyciem zarówno ogólnie dostępnych narzędzi do sprzątania, jak i urządzeń wytwarzających strumień powietrza o znacznej prędkości. Dokładne umycie powierzchni z użyciem skutecznego preparatu ma duże znaczenie w ograniczaniu liczebności drobnoustrojow patogenicznych – ich poziom zostaje zmniejszony do bezpiecznego dla przechowywanych produktow. Do mycia najlepiej użyć myjki wysokociśnieniowej z dozownikiem preparatu do mycia i podgrzewaczem wody – do temperatury około 40°C.
Warto pamiętać, że zwilżenie powierzchni powoduje ożywienie przetrwalnikujących form wielu patogenów, które po przejściu w stan wegetatywny są o wiele bardziej podatne na oddziaływanie dezynfekantów. Pełną gwarancję skuteczności dezynfekcji dają właściwe dezynfekanty, które standardowo powinny zwilżać powierzchnię przez 15-30 minut. Samo nanoszenie dezynfekantu może odbywać się przez opryskiwanie
lub pianowanie. Po dezynfekcji powierzchnie, które następnie mogą stykać się z produktami żywnościowymi, powinny zostać opłukane wodą. Płukanie wykonuje się z użyciem wody podawanej pod niskim ciśnieniem − do 4 barów − tak, aby popłuczyny nie zanieczyszczały ponownie opłukanych już powierzchni. Jest to ostatni etap kompleksu zabiegów obejmujących dezynfekcję skrzyniopalet i skrzyń. Istniejące na rynku rozwiązania techniczne pozwalają na prowadzenie odkażania z użyciem ozonu lub promieniowania, na przykład UV. Wtedy całość zabiegów może się odbywać nawet bez użycia wody. Stosowanie tych rozwiązań w ogrodnictwie dopiero się rozwija.
Co i czym dezynfekować?
Gama dezynfekantów, które można używać do nanoszenia na skrzyniopalety jest duża. Do najbardziej znanych należą preparaty zwierające tak zwane czwartorzędowe sole amoniowe (kationowe związki powierzchniowo czynne), podchloryn sodu, zasady (czasem w połączeniu z podchlorynem sodu), nadtlenek wodoru, kwasy i inne. Spośród wymienionych czwartorzędowe sole amonowe dają roztwory o odczynie zbliżonym do obojętnego, co sprawia, że nie niszczą one wielu materiałów. Nie wszystkie dezynfekanty są jednak odpowiednie do każdego materiału. Ponadto materiały używane do budowy skrzyniopalet i sama ich konstrukcja mogą ułatwiać lub utrudniać dezynfekcję. Zabieg dezynfekcji jest najłatwiejszy w przypadku tak zwanych higienicznych skrzyniopalet z tworzywa HDPE lub LDPE. Są one tak skonstruowane, żeby było jak najmniej miejsc trudno dostępnych podczas dezynfekcji. Bez względu na typ produktu, na oba rodzaje tworzyw sztucznych można aplikować dezynfekanty znajdujące się na naszym rynku.
Do dezynfekcji są też dobrze przystosowane skrzyniopalety metalowe. W ich przypadku trzeba zwrócić uwagę na to, by unikać dezynfekantów, które mogą sprzyjać korozji czy uszkodzeniu ocynku. Należą do nich preparaty zawierające wodorotlenki. Jeśli jednak środki te zostały wzbogacone w inhibitory korozji, to nawet zasady można stosować w kontakcie z metalem. Zdarza się często, że skrzyniopalety metalowe są malowane. W tym przypadku należy zwrócić uwagę, czy dezynfekant jest odpowiedni dla farby chroniącej metal przed korozją.
Drewno niezabezpieczone lakierem lub inną powłoką jest materiałem, który nastręcza więcej problemów niż tworzywa sztuczne i metal podczas dezynfekcji prowadzonej na mokro. Drewno może chłonąć wodę, a także zawarte w niej substancje i pęcznieć. Mogą się pojawić deformacje skrzyniopalety, co z technicznego punktu widzenia jest bardzo niekorzystne. Niektóre dezynfekanty mogą wpływać na strukturę powierzchni drewna i jego głębszych warstw. To wszystko może zniechęcać do dezynfekcji. Umiarkowane mycie i dezynfekcja drewna mogą być przeprowadzane z użyciem niektórych preparatów, np. TAB 1,2. Zagadnienia dotyczące dezynfekcji skrzyniopalet są ciągle rozwijane i dostosowywane do potrzeb praktyki. Wraz ze stopniowym rozwojem technologii produkcji skrzyniopalet i obniżaniem ich kosztow możliwe stanie się szersze korzystanie z takich produktów, których budowa ułatwia dezynfekcję.
