Fot. 1. Czosnek Krzysztofa to atrakcyjna roślina o okazałych kwiatostanach
Rynkowa pozycja i zalety gatunku
Czosnek Krzysztofa nadaje się zarówno do uprawy na kwiaty cięte, jak i w doniczkach. Jego powierzchnia reprodukcyjna w Holandii stopniowo się zwiększa. W sezonie 2004/05 był on sadzony na obszarze 6,5 ha. Jest to ósmy co do wielkości areał reprodukcyjny wśród ozdobnych czosnków. Na pierwszym miejscu znajduje się, wspomniana już, odmiana 'Purple Sensation' (25,5 ha), a kolejne pozycje zajmują: czosnek złocisty (A. moly — 22,5 ha), czosnek olbrzymi (A. giganteum — 16 ha), czosnek kazachstański (A. oreophilum — 12,5 ha), odmiana 'Gladiator' (Allium 'Gladiator' — 11 ha) i czosnek aflatuneński (8 ha). Czosnek Krzysztofa, zwany także czosnkiem białawym, rośnie w stanie naturalnym na wysokości 1000–2000 m n.p.m. na skalistych zboczach gór centralnej Azji, sięgając aż Iranu. Do ogrodów trafił na początku XX wieku.
Kuliste cebule tego czosnku osiągają obwód 15 cm, przy czym kwiaty mogą wydać już te o obwodzie 9 cm. Cebule są koloru szarobiałego, okryte delikatną tuniką. Od połowy marca wyrasta z nich po 8–10 owłosionych liści długości 25–30 cm i szerokości 3 cm. Pąki kwiatostanowe ukazują się od końca kwietnia i już wtedy zaczynają zasychać liście roślin. Kwitnienie w uprawie polowej przypada od połowy maja i trwa prawie półtora miesiąca. Szypuły nie są co prawda długie, bo osiągają najwyżej 60 cm, ale kwiatostany mają średnicę aż 25–30 cm. Składają się z około 150–180 fioletowych gwiazdkowatych kwiatów (fot. 2) szerszych (2-cm) niż u innych czosnków.
Fot. 2. Kwiaty tego gatunku — w zbliżeniu
Rozmnażanie
Z siewu nasion. Zebrane latem nasiona wysiewa się jesienią na zagonach w polu. Kiełkowanie nasion przypada dopiero wiosną. Możliwy jest również siew do wypełnionych przepuszczalnym podłożem skrzynek, które ustawia się na zewnątrz lub w nieogrzewanej szklarni na 2 miesiące.
Wysiewy przeniesione następnie do szklarni o temperaturze powietrza 15°C kiełkują w ciągu 2 tygodni. Siewki w pierwszym roku wytwarzają kilka delikatnych liści. Jesienią wyjmuje się z podłoża wytworzone w danym roku cebulki i sadzi na nowym miejscu w odległości co 10 cm. Osiągną one wielkość handlową po upływie 3–4 lat. W czasie uprawy rośliny wymagają nawożenia, w pierwszym roku 15 g nawozu wieloskładnikowego na 1 m2, w kolejnych — 25–40 g nawozu, podzielonego na dwie dawki, które należy podać na początku kwietnia i maja.
Odejmowanie cebul przybyszowych. Cebule wykopuje się w lipcu. Tworzą się one jednak niezbyt licznie. Współczynnik rozmnażania wynosi 1,2–1,5 (czyli z jednej cebuli matecznej tworzy się średnio 1,2–1,5 cebuli przybyszowej).
Wymagania i uprawa w polu
Czosnek Krzysztofa najlepiej rośnie na stanowiskach osłoniętych, ciepłych. Podłoże powinno być przepuszczalne, piaszczysto-gliniaste, próchniczne, o pH 6–7. Nie są natomiast odpowiednie gleby ciężkie, stale mocno wilgotne.
Sadzenie cebul tego czosnku przypada od końca września do połowy października. Najczęściej zalecana gęstość sadzenia wynosi 20–25 cebul na 1 m2, choć Holendrzy proponują nawet 60 cebul/m2. Po posadzeniu korzystnie jest, po pierwszych mrozach, okryć powierzchnię gleby, np. słomą, którą częściowo usuwa się wiosną.
Wymagania wodne tego gatunku związane są z miejscem jego naturalnego występowania. Wiosną rośliny mają tam duże ilości wody pochodzące z opadów deszczu i topniejącego śniegu, a później, latem, gdy wchodzą w okres spoczynku, niewiele jest już w podłożu wilgoci. Zatem w uprawie podlewanie roślin jest niezbędne do czasu wytworzenia widocznego kwiatostanu. Od tej fazy bardzo powoli zaczynają zasychać liście. Warto także, przy prognozach pogody zapowiadających wilgotne lato, wykopać cebule narażone na gnicie.
W czasie uprawy rośliny wymagają dokarmiania. Do pierwszego nawożenia pogłównego, pod koniec marca lub na początku kwietnia, najlepiej użyć saletry amonowej lub wapniowej w dawce 30 g/m2. Drugie nawożenie pogłówne odbywa się po 2 tygodniach, a ewentualne następne — po kolejnych 2 tygodniach. Stosuje się nawozy wieloskładnikowe, łącznie 40–50 g/m2.
Uprawa pod osłonami
Czosnek Krzysztofa może być pędzony zarówno metodą +9°C, jak i +5°C. Pierwszą z nich stosuje się uprawiając rośliny jako doniczkowe oraz na kwiat cięty, a drugą — tylko na kwiat cięty.
W metodzie +9°C kwitnące rośliny uzyskuje się o mniej więcej 4–6 tygodni wcześniej niż w polu. Cebule sadzi się w połowie października, pojedynczo do doniczek o średnicy 11 cm. Zalecana gęstość sadzenia do skrzynek wynosi około 25 cebul/m2. Podłoże do pędzenia powinno być przepuszczalne. Może to być mieszanka odkwaszonego torfu i ziemi z pola oraz piasku w proporcji 2 : 1 : 0,3. Wierzchołki posadzonych cebul powinny nieco wystawać ponad powierzchnię podłoża, ale wymagają przykrycia jednocentymetrową warstwą piasku (fot. 3). Doniczki lub skrzynki z posadzonymi cebulami przenosi się do chłodni i początkowo utrzymuje temperaturę 9°C, a następnie — po miesiącu — stopniowo obniża ją do 5°C, a następnie do 2°C. Chłodzenie powinno trwać w sumie 14–18 tygodni. W szklarni temperaturę pędzenia roślin w doniczkach ustala się na 14–15°C.
Z cebul chłodzonych przez 14 tygodni kwiaty rozwijają się po mniej więcej 65 dniach. Cebule chłodzone 18 tygodni natomiast wydają kwiaty po upływie około 55 dni (tabela). Szypuły kwiatostanowe osiągają w takiej uprawie długość ok. 30 cm. W uprawie czosnków na kwiat cięty można podnieść temperaturę do 15–17°C. Uzyskuje się wówczas szypuły o kilka centymetrów dłuższe.
Fot. 3. Cebule posadzone do doniczek
Pędzenie na kwiat cięty, metodą +5°C, rozpoczyna się chłodzeniem cebul od początku października w temperaturze 5°C przez przynajmniej 14 tygodni. Następnie cebule sadzi się na zagonach w szklarni. W porównaniu z poprzednią metodą, kwitnienie rozpoczyna się jednak o 10–14 dni później.
Czosnek ten można uprawiać także pod osłonami częściowo ogrzewanymi — dopiero od lutego. W tym przypadku cebule sadzi się jesienią. Kwitnienie przypada wówczas od połowy kwietnia. W celu uzyskania tylko dwutygodniowego przyspieszenia kwitnienia w stosunku do uprawy polowej wykorzystuje się nieogrzewane tunele foliowe i sadzi cebule jesienią.
Po zakończeniu pędzenia cebule czosnku Krzysztofa muszą być uprawiane przynajmniej przez jeden rok w polu, jeżeli zamierza się je ponownie wykorzystać w produkcji kwiatów ciętych.
Zbiór i przechowywanie kwiatów
Pędy kwiatostanowe ścina się, gdy 1/3 kwiatów w kwiatostanie jest otwarta. Przez 2 tygodnie można kwiaty cięte przechować w chłodni o temperaturze 2–4°C, wstawione do wody. W wazonie zachowują trwałość 3, 4 tygodnie. Charakterystyczny czosnkowy zapach jest wyczuwalny jedynie przy cięciu szypuł. Kwiaty pachną natomiast przyjemnie, miodowo.
Schemat pędzenia czosnku Krzysztofa metodą +9°C
Rośliny doniczkowe przeznacza się do sprzedaży w fazie rozwijających się pierwszych kwiatów. Klienci, zwłaszcza polscy, mogą nie od razu zaakceptować czosnek Krzysztofa uprawiany w doniczkach, gdyż mankamentem roślin są nieco zasychające liście i mało okazały początkowo kwiatostan. Jednak ci, którzy raz przekonają się do tego gatunku, będą do niego wracać, dzięki wspaniałemu kwiatostanowi w pełni kwitnienia (fot. 4), które trwa nawet ponad miesiąc.
Fot. 4. Czosnek Krzysztofa pędzony w doniczce
