Konferencję zorganizowały: Ambasada Królestwa Niderlandów, holenderska firma AVAG – Platforma Zaopatrzenia Ogrodnictwa oraz Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Ogrodnictwa (SITO).
Holenderskie ogrodnictwo
Jak przekazała Jolanta Więsyk, prezes Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Ogrodnictwa, seminarium jest efektem współpracy z ambasadą holenderską i tamtejszymi ogrodnikami. Spotkanie zostało zorganizowane, aby przekazać polskim plantatorom informacje o aktualnych trendach, innowacjach i ulepszeniach wprowadzanych w produkcji szklarniowej w Holandii. Ideą spotkania było stworzenie forum wymiany doświadczeń między producentami z Polski i Holandii – mówił Toine van Poppel, doradca rolny Ambasady Królestwa Niderlandów.
Harm Maters, prezes firmy AVAG, przekazał informacje na temat najważniejszych tendencji rozwojowych w ogrodnictwie szklarniowym w Holandii. Według prelegenta, rozwój ogrodnictwa jest wyznaczany przez globalne trendy, takie jak zmiana klimatu czy wzrost liczby ludności na świecie i szybka urbanizacja. Ponieważ następują zmiany klimatyczne, należy poszukiwać bardziej zrównoważonych metod produkcji, których negatywny wpływ na środowisko naturalne będzie ograniczony. Postępująca urbanizacja i skupienie ludności w aglomeracjach wpływa natomiast na tendencję do koncentracji produkcji rolniczej wokół dużych miast. Konsumenci wymagają wyższego poziomu bezpieczeństwa żywności, a zatem, aby ją zapewnić, potrzebne są nowe rozwiązania w ochronie upraw. Według wykładowcy, aby prowadzić produkcję w sposób zrównoważony i wytwarzać bezpieczną żywność, niezbędne jest korzystanie z nowoczesnych technologii i ich udoskonalanie. Do tego z kolei potrzebna jest współpraca oraz wymiana informacji między producentami a dostawcami rozwiązań technologicznych – firmami produkującymi systemy ogrzewania, nawadniania, kontroli klimatu czy transportu wewnętrznego.
H. Maters przedstawił także historię i zmiany, jakie zachodziły w holenderskim ogrodnictwie szklarniowym. Jak informował, ten rodzaj produkcji ogrodniczej ma w Holandii bardzo długą tradycję, a jego początki sięgają 1945 r. W latach 1965–1980 w obiektach szklarniowych wprowadzano rozwiązania mające na celu obniżenie kosztów pracy, w tym głównie mechanizację poszczególnych etapów produkcji. Następnie w latach 1980–1993 intensywnie rozwinięto technologię komputerową i wdrażano do produkcji systemy komputerowego sterowania oraz kontroli klimatu. W kolejnych latach udoskonalano logistykę – przygotowywanie produktów zgodnie z zapotrzebowaniem odbiorcy, zapewnienie ciągłości dostaw. Od 2000 r. można obserwować tendencję do zwiększania nacisku na wzrost wydajności produkcji i jakości wytwarzanych produktów. Wraz z rozwojem ogrodnictwa ewoluowała technologia szklarniowa. Wprowadzano i unowocześniano konstrukcje, rodzaje pokrycia szklarni, jak i wyposażenie obiektów – systemy ogrzewania, dokarmiania dwutlenkiem węgla, nawadniania i sterowania klimatem, kurtyny energooszczędne, sztuczne światło. Równolegle następował postęp w zakresie logistyki produktów, gdzie wprowadzano automatyzację poszczególnych jej etapów. Dzięki innowacyjnym rozwiązaniom, na przestrzeni tych lat znacznie zmniejszono zużycie wody i energii w produkcji szklarniowej oraz podniesiono wydajność upraw.
Sieć współpracy
W Holandii funkcjonuje unikalna jednostka Greenport – jest to platforma współpracy przedstawicieli holenderskiego ogrodnictwa, tworzona przez wszystkich uczestników tego sektora – ogrodników, przedstawicieli firm nasiennych, specjalistów w produkcji materiału rozmnożeniowego, reprezentantów sektora technicznego (dostawcy konstrukcji, wyposażenia, systemów ogrzewania, kontroli klimatu, nawadniania itd.), specjalistów od zarządzania produkcją, marketingu, logistyki, a także naukowców z holenderskich instytutów i uniwersytetów. W przedsięwzięcie włączone są ponadto reprezentacje samorządów lokalnych, banków i innych instytucji publicznych, jak również holenderskiego rządu. Współdziałanie w ramach tej platformy ma na celu rozwijanie sektora ogrodnictwa szklarniowego poprzez jak najlepsze wykorzystanie dotychczasowej, dostępnej wiedzy w dziedzinie ogrodnictwa oraz prowadzenie doświadczeń i wdrażanie nowych rozwiązań. Strategia Greenport bazuje na przekonaniu, że współpraca wiąże się z korzyściami dla interesów wszystkich partnerów uczestniczących w projekcie. Inicjatywa jest ukierunkowana nie tylko na produkcję ogrodniczą, ale także na skoordynowane działania rynkowe, rozwój regionalnej gospodarki, infrastruktury i logistyki. Główne priorytety tej kooperatywy, zaplanowane do realizacji w latach 2010–2013, to m.in. rozwijanie działalności organizacji na obszar międzynarodowy, zwiększanie wartości dodanej m.in. przez wprowadzanie innowacji ukierunkowanych na rynek konsumenta, wdrożenie standardu produktu wraz z podmiotami kontrolującymi, poprawa jakości życia (m.in. poprzez zarządzanie przedsiębiorstwem w sposób nienaruszający równowagi ekologicznej i przynoszący korzyści dla lokalnego społeczeństwa, np. dzięki tworzeniu miejsc pracy czy edukację).
Najnowsze osiągnięcia
W ostatnich latach w sektorze ogrodnictwa szklarniowego opracowano i wdrożono wiele rozwiązań mających na celu przede wszystkim oszczędności energii i wody oraz wprowadzono różne innowacje. Stworzono m.in. nowe systemy kilkuwarstwowych kurtyn energooszczędnych (fot. 1), pozwalających na znaczne zmniejszenie zużycia energii cieplnej w okresie zimowym. Duże oszczędności uzyskano także, wprowadzając (obecnie już powszechnie stosowane w Holandii) ogrzewanie obiektów uprawowych w systemie kogeneracji (CHP – Combined Heat and Power), który pozwala na jednoczesne wytwarzanie energii elektrycznej i użytkowej energii cieplnej. Najnowsze innowacje w dziedzinie ogrzewania szklarni są ukierunkowane na zmniejszenie zużycia energii i wykorzystanie jej odnawialnych źródeł. Dotyczą one m.in. wykorzystania energii geotermalnej, prowadzenia upraw w różnych typach obiektów półzamkniętych i zamkniętych czy łączenia źródeł energii – systemu kogeneracji z technologiami energii odnawialnej (kolektory słoneczne, energia ze spalania biomasy, energia geotermiczna). Znaczny postęp nastąpił także w zakresie wykorzystania w uprawie sztucznego światła, w tym głównie oświetlenia w technologii LED (ang. light-emitting diode – fot. 2). Oprócz tego, opracowywane są nowe koncepcje upraw mające na celu zmniejszenie kosztów produkcji oraz podnoszenie jakości i wydajności upraw. Jedną z nich jest idea „Het Nieuwe Telen” („Nowa Uprawa”) obejmująca działania, których efektem jest bardziej zrównoważona produkcja. Podstawą tej koncepcji są rozwiązania dotyczące wymiany powietrza (aktywnej wentylacji i cyrkulacji wewnątrz obiektu uprawowego), obniżania poziomu wilgotności w szklarni i izolacji obiektów. Zdaniem prezesa firmy AVAG, w przyszłości należy się spodziewać rozwoju technologii związanych z wykorzystaniem energii słonecznej, a także magazynowaniem nadwyżek ciepła w zbiornikach wód podziemnych zlokalizowanych w warstwach wodonośnych (tzw. aquiferach).
Fot. 2. Oświetlenie diodowe LED
[NEW_PAGE]Testy nowych rozwiązań
Testowanie nowych technologii i rozwój nowych strategii uprawy odbywa się m.in. w centrum doświadczalnym Improvement Centre w Bleiswijk. O działalności tej jednostki mówił Peter Klapwijk z firmy doradczej GreenQ. Szklarnie Improvement Centre podzielone są na sekcje o pow. 1000 m2, wyposażone w nowoczesne technologie dostosowane do potrzeb wykonywanych doświadczeń. W centrum prowadzone są m.in. doświadczenia z wykorzystaniem rozproszonego światła, z użyciem oświetlenia diodowego LED oraz testowane są różne strategie upraw warzyw i roślin ozdobnych (w tym np. testy porównawcze odmian). Jednostka zajmuje się ponadto edukacją w zakresie wykorzystywania w praktyce wprowadzanych technologii. W wydziale edukacyjnym mają miejsce szkolenia, kursy i warsztaty dotyczące m.in. zarządzania energią, nowych sposobów prowadzenia upraw czy optymalnego wykorzystania kurtyn energooszczędnych. Uczestniczą w nich studenci ogrodnictwa z Holandii i innych krajów, którzy w Improvement Centre odbywają praktyki, a także grupy ogrodników (m.in. w ramach usług konsultingowych prowadzonych przez firmę GreenQ).
Perspektywy dla Polski
W ocenie holenderskich specjalistów, w Polsce występują korzystne warunki do dalszego rozwoju produkcji pomidorów pod osłonami. Jak mówił Harm Maters, warunki klimatyczne są zbliżone do tych panujących w Holandii (klimat jest bardziej kontynentalny, m.in. mroźniejsze są zimy), dysponujemy także wystarczającymi zasobami wody. Mocnymi punktami pozwalającymi na zwiększanie produkcji szklarniowej warzyw, według wykładowcy, są relatywnie niskie, w porównaniu z Holandią, koszty produkcji – pracy, ziemi i energii (ogrzewanie miałem węglowym). Polska gospodarka jest stabilna, a od czasu przystąpienia Polski do UE rynek produktów ogrodniczych się rozwija. Produkcja prowadzona jest zazwyczaj w gospodarstwach rodzinnych. Zaletą polskich ogrodników jest też niewątpliwie duże doświadczenie i motywacja do podnoszenia wiedzy oraz poziomu technologicznego gospodarstw. Rozwojowi rynku pomidorów sprzyja lokalizacja w pobliżu najważniejszych dla Polski odbiorców tych warzyw – Rosji, Niemiec, Wielkiej Brytanii. Zdaniem wykładowcy, dane wskazujące na przewagę importu pomidorów nad eksportem świadczą o dużych możliwościach zwiększenia sprzedaży na rynku krajowym. Według niego, istnieją też szanse na zwiększenie eksportu i wzmocnienie pozycji Polski na rynkach odbiorców. Jak zaznaczył, na rynkach eksportowych panuje jednak duża konkurencja, np. ze strony dostawców z Hiszpanii, Holandii czy Turcji. Wyzwania w eksporcie są obecnie takie same dla wszystkich – konsumenci mają coraz wyższe wymagania odnośnie do standardów jakościowych, zapewnienia bezpieczeństwa żywności (potwierdzonego certyfikatami), możliwości identyfikowania produktów na wszystkich etapach uprawy i dystrybucji. Aby spełnić te oczekiwania, trzeba unowocześniać obiekty uprawowe i wprowadzać nowe technologie, rozwiązania umożliwiające oszczędności energii. Bez zastosowania nowoczesnej technologii nie można osiągnąć zadowalających wyników w produkcji – mówił H. Maters. Jego zdaniem, aby zwiększać konkurencyjność, warto dywersyfikować produkcję i wprowadzać nowe produkty na rynek, np. pomidory cherry, śliwkokształtne. Niezbędne jest także prowadzenie badań rynkowych i bieżąca obserwacja sytuacji na rynkach krajowym oraz zagranicznym.
Prelegent zachęcał polskich ogrodników do korzystania z doświadczenia holenderskich producentów oraz współpracy w zakresie rozwoju technologii szklarniowych. Podkreślał, że bardzo duże znaczenie ma edukacja ogrodników. Inwestując w nowe technologie, trzeba bowiem zdobywać wiedzę i umiejętność właściwego posługiwania się rozwiązaniami technicznymi, aby je optymalnie wykorzystać. Według niego, w Polsce brakuje takiej formy współdziałania, jaką w Holandii stanowi organizacja Greenport, i istnieje duża potrzeba nawiązania współpracy między sektorem prywatnym a rządowym. Ogromne znaczenie ma także organizacja wymiany fachowej wiedzy między producentami a jednostkami naukowymi. Zdaniem H. Matersa, w nadchodzących latach można oczekiwać wprowadzenia wielu nowych rozwiązań oraz innowacji dotyczących technologii produkcji szklarniowej i w tej dziedzinie Polska i Holandia powinny współpracować.
Anna Maciejuk
Fot. A.Maciejuk
