Nowoczesna produkcja i logistyka
Grupa Producentów Warzyw Chenczke & Janas z siedzibą w Blizanówku zrzesza gospodarstwa rodzinne z wieloletnią tradycją uprawy pomidorów szklarniowych. Grupa powstała w 2009 r., a tworzą ją gospodarstwa prowadzone przez rodziny – Annę i Krzysztofa Chenczke i ich syna Mariusza oraz Katarzynę i Kazimierza Janasów i ich synów – Sebastiana i Karola.
Łączna powierzchnia szklarni, jaką dysponuje grupa, wynosi 26 ha. Pomidory uprawiane są na podwieszanych rynnach uprawowych, w podłożu z wełny mineralnej (fot. 1). Nowoczesne obiekty są wyposażone w komputerowy system sterowania klimatem. W uprawie stosowana jest biologiczna ochrona przed szkodnikami, a do zapylania wykorzystuje się trzmiele. Duże doświadczenie ogrodników oraz stosowanie nowoczesnej technologii uprawy pozwalają na produkcję pomidorów wysokiej jakości.
Grupa dysponuje także nowoczesną platformą logistyczną, zlokalizowaną w Łaszkowie. Jest to jedna z najnowocześniejszych sortowni i pakowni pomidorów w kraju. W hali o powierzchni 5 tys. m2 znajduje się w pełni zautomatyzowana linia sortująca firmy Mafroda. W obiekcie pracują ponadto: maszyna do umieszczania pomidorów w opakowaniach jednostkowych w systemie flow-pack oraz automatyczna sklejarka do kartonów. Za pomocą tych urządzeń w centrum logistycznym w ciągu godziny przygotowywanych jest do sprzedaży około 15 ton pomidorów (fot. 2).
Fot. 2. Owoce z grupy Chenczke & Janas oferowane są w firmowych kartonach, fot. T.Kodłubański
Część obiektu zajmują komory chłodnicze, w których owoce mogą być przechowywane przed wysyłką do docelowych odbiorców. Są one wyposażone w system kontrolowania atmosfery ULO (z ang. ultra low oxygen – bardzo niskie stężenie tlenu). Pomidory z Łaszkowa trafiają do odbiorców krajowych, głównie dużych sieci handlowych, oraz za granicę – m.in. do Rosji, Szwecji i na Ukrainę. Grupa dysponuje również własnym transportem (kilka samochodów dostawczych i ciężarowych).
Producenci należący do grupy Chenczke & Janas mocno odczuli skutki huraganu, jaki przeszedł 5 września 2011 r. nad miejscowościami położonymi w powiecie blizanowskim. Spustoszenia dokonał nie tylko wiatr, ale także ulewny deszcz i grad. Uszkodzony został m.in. nowy obiekt logistyczny grupy z przechowalnią i sortownią, w którym huragan zerwał część dachu. Odbudowa zniszczonej hali trwała dwa miesiące i pochłonęła znaczne sumy pieniędzy. Mimo tych zniszczeń i niezbyt korzystnej sytuacji na rynku pomidorów szklarniowych, ogrodnicy zdecydowali się na dalsze inwestycje w rozwój grupy, planują m.in. budowę kolejnych chłodni.
[NEW_PAGE]Inwestycje w Skrajni Blizanowskiej
Grupa Kaliski Pomidor z siedzibą w Skrajni Blizanowskiej powstała w 2010 r. i zrzesza obecnie producentów z 5 gospodarstw szklarniowych. Podział akcji grupy wynosi po 20% na każdego członka, co jest rzadkością w polskich grupach producentów warzyw, zarówno polowych, jak i spod osłon. Jest to spowodowane tym, że każdy producent uprawia pomidory na zbliżonej powierzchni – 1 ha. Grupa inwestuje w nowe obiekty i się rozbudowuje. W planach jest m.in. zwiększenie areału produkcji u każdego z członków grupy do 1,5 ha. Według założeń, w 2013 r. łączna powierzchnia szklarni grupy będzie wynosiła 7 ha.
Ogrodnicy z grupy Kaliski Pomidor w bieżącym roku planują rozbudowę bazy przechowalniczej i sortowniczej oraz dalsze inwestycje w wykończenie głównego budynku grupy (fot. 3), w którym zlokalizowane będą komora przystosowana do odbioru owoców dostarczanych przez producentów, pomieszczenie pośrednie – czyli „poczekalnia” przed transportem pomidorów do chłodni oraz sortownia. W czerwcu br. planowany jest montaż zakupionej jesienią 2011 r. 4-ścieżkowej linii sortowniczej firmy Greefa. Każde z wymienionych pomieszczeń będzie miało powierzchnię 140 m2. Dodatkowo w budynku będą się znajdować pomieszczenia socjalne dla pracowników oraz biuro. Koszt całkowity tej inwestycji wyniesie kilka milionów złotych. Według szacunków w bieżącym sezonie łączna produkcja pomidorów w grupie wyniesie 3–3,5 tys. ton. Owoce będą sprzedawane głównie na rynku krajowym, a także kierowane przez pośredników na eksport, na rynki wschodnioeuropejskie. W przyszłości producenci z Kaliskiego Pomidora planują dostarczać owoce do krajowych sieci handlowych, a także nawiązać współpracę z profesjonalną firmą zajmującą się doradztwem uprawowym.
Fot. 3. Ogrodnicy zrzeszeni w grupie Kaliski Pomidor w tym roku planują m.in. inwestycje w wykończenie głównego budynku spółki, fot. Kaliski Pomidor
Wzrost produktywności
Jednym z producentów zrzeszonych w grupie jest Mateusz Cieślak ze Skrajni Blizanowskiej. Pierwszą szklarnię w tym gospodarstwie o powierzchni 2500 m2, postawił w 2002 r. jego ojciec, Jerzy Cieślak. Przez kolejne 8 lat gospodarstwo unowocześniano i rozbudowywano. W bieżącym roku producenci uprawiają pomidory w szklarniach typu Venlo o wysokości 4 m i powierzchni 1 ha. Obiekty wyposażone są w system dokarmiania roślin dwutlenkiem węgla, a uprawa prowadzona jest w matach z wełny mineralnej ułożonych na podłożu w szklarni. Najbliższe planowane w tym gospodarstwie inwestycje, przekraczające kwotę 100 tys. euro, to zakup i instalacja zbiornika buforowego o pojemności 250 m3 oraz sterującego klimatem komputera firmy Sercom. Z tego względu, że szklarnie nie są dostosowane do zawieszania rynien uprawowych, producenci nie planują zakupu nowego systemu rynnowego.
M. Cieślak, podobnie jak pozostali członkowie grupy, uprawia pomidory odmian: średnioowocowej Admiro F1 oraz mięsistej Growdena F1. Rośliny są sadzone w podłożu z wełny mineralnej. Pożywka jest komponowana w oparciu o nawozy pojedyncze. Stosowany jest m.in. nawóz mikroelementowy Symfonia Fe, likwidujący niedobory żelaza w roślinach. W ciągu ostatnich dwóch sezonów wyraźnie wzrosły plony uzyskiwane przez właściciela tego gospodarstwa. W 2010 r. w uprawie odmiany Admiro F1 uzyskał on około 43 kg/m2. W ubiegłym roku wydajność uprawy tej odmiany wzrosła do około 50 kg/m2. W tym samym okresie plony odmiany Growdena F1 wzrosły z 41 kg/m2 do 47 kg/m2. Na podstawie obserwacji roślin w czasie pierwszego sezonu wegetacyjnego producent dobrze poznał wymagania poszczególnych odmian, w tym m.in. reakcję roślin na zmiany temperatury, i odpowiednio skorygował parametry uprawy, dzięki czemu w 2011 r. udało się osiągnąć lepsze rezultaty. Zdaniem M. Cieślaka bardzo ważne jest, aby szybko reagować na zmiany pogody na zewnątrz obiektu i dostosowywać do nich temperaturę panującą w szklarni. Przy pochmurnej pogodzie należy obniżyć średnią temperaturę utrzymywaną w szklarni, gdyż w przeciwnym razie rośliny mogą się wyciągać, a grona będą małe i niedożywione. Skutkiem tego będzie spadek wydajności produkcji. Natomiast przy intensywnym nasłonecznieniu, kiedy do roślin dociera duża ilość promieniowania słonecznego, należy utrzymywać nieco wyższą temperaturę.
Producent ze Skrajni Blizanowskiej w uprawie pomidorów stosuje ochronę biologiczną. Na początku produkcji, wiosną, do szklarni wprowadzany jest dziubałeczek mączlikowy (Macrolophus caliginosus), drapieżca zwalczający mączlika szklarniowego. W obiekcie zamontowane są sulfuratory, za pomocą których w okresie zwiększonego zagrożenia mączniakiem prawdziwym wykonuje się nocą zabiegi ochrony. W okresach osłabionego wzrostu roślin lub dłuższego utrzymywania się deszczowej pogody latem i jesienią, roślinom podawany jest 3- lub 4-krotnie preparat Bio-Algeen S90 (w stężeniu 0,2%). Środek ten jest aplikowany wraz z pożywką, w dawce 100 ml na roślinę. Jak mówił M. Cieślak, zastosowanie tego preparatu wpływa na rozbudowę systemu korzeniowego roślin, dzięki czemu lepiej znoszą one niedobory wody i wahania temperatury, a także – jak wynika z jego obserwacji – są mniej podatne na infekcje, głównie szarą pleśnią. Według producenta w celu zapobiegania infekcji tym patogenem dużą rolę odgrywa również wykonywanie zabiegu usuwania liści i pozostałości gron owocowych w czasie słonecznej pogody, w warunkach niskiej wilgotności mat oraz powietrza.
[NEW_PAGE]Produkcja na eksport
W rozwój produkcji inwestują nie tylko nowo powstające grupy producentów pomidorów szklarniowych, ale także te mające już swoją pozycję na rynku. Jedną z nich jest grupa Biotoma w Mroczkach Małych w gminie Błaszki. Spółka ta została założona ponad 3 lata temu, obecnie liczy sześciu członków – współudziałowców firmy i jest jedną z najnowocześniejszych grup producentów pomidorów szklarniowych w Polsce.
Obecnie całkowita powierzchnia uprawy pomidora szklarniowego producentów zrzeszonych w grupie Biotoma wynosi 20 ha. Do dyspozycji członków jest firmowa sortownia (fot. 4) o powierzchni 3600 m2 wyposażona w elektroniczną, 4-ścieżkową linię do sortowania pomidorów Smart-Sort CD295D firmy Greefa (fot. 5), którą oddano do użytku wiosną 2010 r. Linię obsługuje 10 osób, a wydajność maszyny wynosi 16 ton pomidorów na godzinę. W hali pracuje ponadto automat do sklejania i formowania kartonów FP-4/D z układarką AMB hiszpańskiej firmy Boix, maszyna do spinania palet i zakładania na nie kątowników oraz automatyczna linia firmy Sorma do odważania i pakowania pomidorów w systemie flow-pack.
Fot. 4. Firmowa sortownia grupy Biotoma o powierzchni 3600 m2, fot. T.Kodłubański
Fot. 5. Sortownica firmy Greefa pracuje z wydajnością16 ton pomidorów na godzinę, fot. T.Kodłubański
Odbiorcami pomidorów są klienci z całej Europy. Wiosną owoce oferowane są na rynku krajowym oraz eksportowane do krajów Europy Wschodniej, latem towar kierowany jest do państw Unii Europejskiej, a jesienią – ponownie na rynki wschodnioeuropejskie, a także do Skandynawii. Na rynku krajowym towar jest sprzedawany przez pośredników do sieci handlowych. Mniejsze ilości pomidorów są wysyłane na giełdy towarowe, m.in. do Łodzi, Sandomierza i Wrocławia.
Fachowe doradztwo
W szklarniach grupy Biotoma (fot. 6) doradztwem uprawowym zajmuje się holenderska firma GreenQ. W nasadzeniach dominują odmiany Admiro F1 i Growdena F1. Obiekty wyposażone są w komputery klimatyczne, sterujące pracą urządzeń grzewczych, wietrzników i kurtyn termoizolacyjnych oraz monitorujące dane dotyczące wilgotności i EC podłoża. Uprawa chroniona jest biologicznie.
Fot. 6. Łączna powierzchnia uprawy pomidora szklarniowego producentów zrzeszonych w grupie Biotoma wynosi 20 ha, fot. Biotoma
Do obiektu wprowadzane są entomofagi, będące naturalnymi wrogami mączlika szklarniowego – dziubałeczek mączlikowy (Macrolophus caliginosus) i dobrotnica szklarniowa (Encarsia formosa), oraz przędziorków – dobroczynek szklarniowy (Phytoseiulus persimilis). Do zapylania wykorzystuje się trzmiele (fot. 7). Stosowanie entomofagów pozwala ograniczyć do minimum ochronę chemiczną. Doradcy uprawowi opracowują analizy i zalecenia klimatyczne (ustawienia w komputerze klimatycznym) oraz prowadzą zdalną kontrolę za pomocą programu Time Viewer. Przygotowują ponadto zalecenia dotyczące używania kurtyn i podwieszanej folii oraz ustawień temperatury rur dolnego ogrzewania, pozwalające na oszczędność energii cieplnej, co przekłada się na korzyści finansowe.
Fot. 7. Do zapylania wykorzystuje się trzmiele, fot. Biotoma
Nawożenie odbywa się na podstawie zaleceń opartych na regularnych analizach chemicznych wyciągu z mat uprawowych (zawartości poszczególnych składników w macie – fot. 8). Dzięki temu program nawożenia jest dostosowany do potrzeb roślin, a zużycie nawozów, szczególnie potasowych, jest mniejsze. Producenci grupy przykładają dużą uwagę do właściwego nawadniania i dostosowania częstotliwości cykli i dawek pożywki do pory roku oraz fazy wzrostu roślin.
Fot. 8. Nawożenie prowadzone jest w oparciu o regularne analizy wyciągu z mat, fot. Biotoma
W ubiegłym roku w gospodarstwach członków grupy Biotoma odnotowano wzrost plonów, który uzyskano bez dodatkowych nakładów produkcyjnych. Według producentów, wynikało to głównie z prawidłowego prowadzenia roślin, dzięki zapewnieniu optymalnych warunków wzrostu i właściwej pielęgnacji. W uprawie pomidorów odmiany Growdena F1, sadzonych w szklarni 10 stycznia 2011 r. uzyskano plon wynoszący nieco ponad 60 kg/m2 – o 8 kg/m2 więcej niż w 2010 r. Wysoki był także plon wczesny owoców tej odmiany – tylko do końca kwietnia producenci zebrali ponad 6 kg pomidorów z 1 m2 uprawy. W przypadku mieszańca Admiro F1, którego rośliny ustawiano na matach 18 stycznia 2011 r., najwyższy plon, odnotowany u jednego z producentów zrzeszonych w grupie, wyniósł 58,1 kg/m2. Tak dobre wyniki uzyskano dzięki optymalizacji produkcji, prowadzonej na podstawie szczegółowych danych pochodzących z fitomonitoringu oraz analiz wyciągu z mat. Osiągnięcia grupy zostały dostrzeżone. Grupa Biotoma zdobyła tytuł Mistrza Województwa Łódzkiego w kategorii „Firmy” w konkursie AgroLiga 2010, a w ubiegłym roku otrzymała pierwszą nagrodę w kategorii „Budynki magazynowe i gospodarcze” w finale trzeciej edycji konkursu Eurozagroda, organizowanego przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Tomasz Kodłubański
