Fot. 1. Jaja przędziorka owocowca
Działanie preparatów olejowych
Od kilku lat dostępne są w handlu środki owadobójcze zawierające olej parafinowy. Wielu sadowników dopytuje się, jak wykorzystać je w ochronie roślin sadowniczych. Otóż do zwalczania szkodników na drzewach owocowych stosować można Paroil 95 SC zawierający 95% oleju parafinowego i Promanal 60 EC (60% tego oleju) oraz Treol 770 EC (770 g tego oleju w 1 l środka).
Wymienione środki działają na szkodniki kontaktowo, na roślinie — powierzchniowo. Podczas opryskiwania preparaty te pokrywają cienką warstwą zimujące stadia szkodników i utrudniają procesy oddychania. Paroil 95 SC i Promanal 60 EC stosuje się w stężeniu 2% (2 l preparatu na 100 l wody), a Treol 770 EC — w stężeniu 1,5% (1,5 l środka na 100 l wody). Polecane są one do zwalczania przędziorka owocowca, a dwa pierwsze — również misecznika śliwowego (fot. 2). W stosunku do przędziorków działają przede wszystkim jajobójczo, ale zwalczają również młode larwy. Nie działają natomiast na formy dorosłe. Preparatów tych używa się w okresie wczesnowiosennym, od fazy pękania pąków do fazy zielonego pąka kwiatowego. Ze względu na to, że środki zawierające olej parafinowy nie wyniszczają parazytoidów i drapieżców, mogą być stosowane w sadach prowadzonych zgodnie z zasadami Integrowanej Produkcji i zasługują na szersze wykorzystanie w praktyce sadowniczej.
Fot. 2. Formy zimujące misecznika śliwowego
W ISK wykonano kilka doświadczeń nad oceną efektywności preparatów olejowych w zwalczaniu przędziorków i misecznika śliwowego.
Efektywność zwalczania przędziorków
Drzewa przeciwko przędziorkowi owocowcowi opryskiwano w fazie pękania pąków lub na początku zielonego pąka kwiatowego, tuż przed rozpoczęciem wylęgania się larw szkodnika z jaj zimowych. Preparaty użyte w tych terminach wykazywały wysoką skuteczność w zwalczaniu przędziorków (wykres 1). Prawie we wszystkich sadach, w których prowadzono badania, działanie środków olejowych było bardzo dobre, podobne jak preparatów standardowych. Najczęściej do 10, a nawet 12 tygodni po opryskiwaniu, liczebność przędziorków okazywała się mała i nie przekraczała progu szkodliwości nawet wówczas, gdy wyjściowa populacja przędziorków była bardzo duża. Preparaty olejowe wykazywały wysoką skuteczność, jeśli podczas opryskiwania było ciepło (5–8°C) i słonecznie. Lepsze wyniki uzyskiwano, gdy kilka dni po opryskiwaniu temperatura nie spadała zbyt raptownie (do zera lub poniżej). Podczas badań zdarzało się, że po użyciu preparatów olejowych temperatura spadała nawet znacznie poniżej zera. Jeśli te niekorzystne warunki pogodowe utrzymywały się przez kilka dni, wówczas obniżała się skuteczność zabiegu.
Wykres 1. Efektywność preparatu Paroil 95 SC
w zwalczaniu przędziorka owocowca na jabłoni
Często sadownicy pytają, czy preparaty olejowe można wykorzystać do zwalczania przędziorków po kwitnieniu drzew lub w okresie wzrostu zawiązków i owoców. Przeprowadzone badania z zastosowaniem tych środków latem wykazały dobrą ich skuteczność w zwalczaniu larw (formy postembrionalne) przędziorka owocowca. W niektórych warunkach (np. dużego nasłonecznienia i wysokiej temperatury) i na niektórych odmianach (np. 'Ligol', 'Sampion', 'Lobo') preparaty te jednak wywoływały objawy fitotoksyczności na młodych liściach (fot. 3).
Fot. 3. Opryskiwanie latem drzew preparatami olejowymi może powodować objawy fitotoksyczności na liściach
W przeszłości misecznika śliwowego zaliczano do ważnych gospodarczo szkodników śliw. Obecnie w niektórych sadach śliwowych, a także jabłoniowych, obserwuje się ponowny wzrost liczebności jego populacji. Szkodliwość misecznika jest dwojakiego rodzaju. Wiosną larwy, po przezimowaniu, osiedlają się na młodych pędach i wysysają z nich soki, w efekcie zahamowany zostaje wzrost pędów, które zamierają. Latem młode larwy wysysają soki z liści. Podczas żerowania wydzielają obficie rosę miodową, która pokrywa organy roślinne i jest pożywką dla rozwijających się grzybów sadzakowych. Czarny nalot grzybów na liściach i owocach ogranicza powierzchnię asymilacyjną rośliny, owoce nie wyrastają, nie wybarwiają się i tracą wartość handlową.
W ostatnich latach do zwalczania tego szkodnika poleca się opryskiwanie drzew przed kwitnieniem preparatami fosforoorganicznymi, na przykład: Owadofosem 540 EC, Sumithionem Super 1000 EC. Od kilku lat na liście środków zwalczających misecznika są także preparaty zawierające olej parafinowy — Paroil 95 SC i Promanal 60 EC. Przydatność środków olejowych w zwalczaniu misecznika śliwowego oceniano w produkcyjnych sadach śliwowych (wykres 2). Opryskiwano drzewa po uaktywnieniu się larw misecznika po przezimowaniu, w fazie zielonego pąka kwiatowego. W większości sadów efektywność preparatów olejowych zawierających olej parafinowy była wysoka, podobna jak preparatów standardowych. W jednym jednak sadzie skuteczność zwalczania misecznika śliwowego preparatami olejowymi okazała się znacznie gorsza. Najprawdopodobniej na pogorszenie ich działania duży wpływ miał gwałtowny spadek temperatury bezpośrednio po zabiegu, trwający aż 6 dni.
Wykres 2. Efektywność preparatu Paroil 95 SC w zwalczaniu misecznika śliwowego
Należy pamiętać, aby środkami olejowymi opryskiwać w warunkach zapewniających dobre ich działanie. Zabieg powinien być wykonany bardzo starannie podczas ciepłej, słonecznej pogody, umożliwiającej równomierne rozprowadzenie cieczy użytkowej i dokładne pokrycie nią zwalczanych stadiów szkodników. Trzeba natomiast unikać stosowania tych środków przed zapowiadanym ochłodzeniem lub opadami deszczu.
