Wyjazd szkoleniowy dla grupy sadowników z rejonu grójecko-wareckiego, zainteresowanych montażem takich właśnie konstrukcji, zorganizowały w marcu dwie firmy: polska Kopgard i czeska Krodes – dostawcy rozwiązań dla sadów.
W Chotovicach
Jednym z sadów odwiedzonych przez grupę z Polski był Galafruit w Chotovicach, który należy do Spółdzielni Owoców Czeski Raj VVISS a.s. Jak informował Jiři Nedbal, współwłaściciel firmy Krodes, sad ten zajmuje łącznie 100 ha, a uprawiane są tam grusze (na 65 ha) i jabłonie (na 33 ha). W uprawie są jabłonie o owocach atrakcyjnych dla odbiorców: Red Jonaprince®, Gala Schniga® i ‘Golden Delicious’ (wszystkie na podkładce ‘M.9’). Gleba w sadzie jest żyzna (czarna ziemia), jednak po deszczu wjazd do sadu jest utrudniony, a to z kolei uniemożliwia prowadzenie zabiegów ochrony. Dla równomiernego uwilgocenia gleby w sezonie, bezpośrednio po stopnieniu śniegu, uruchamiane jest nawadnianie.
Sad jest młody, uzyskiwane plony sięgają 40–50 t/ha. Podczas zbioru zatrudnionych jest ok. 250 osób (z Rumunii, Ukrainy i Bułgarii). Sezon wegetacyjny rozpoczyna się wcześnie i wcześnie się kończy. W październiku mogą wystąpić już opady śniegu, dlatego zbiór musi przebiegać sprawnie. Jabłka przewożone są do chłodni oddalonej o 70 km od sadu. Po zbiorze owoców sieci są zabezpieczane na zimę, aby śnieg nie uszkodził konstrukcji i samych siatek. Większość sadów przykryta jest osłonami przeciwgradowymi, a kwatery czereśni – folią zabezpieczającą owoce przed pękaniem na skutek nadmiaru wody. Zbiór owoców odbywa się ręcznie, choć w przypadku jabłek i gruszek wykorzystywane są kombajny Zucal. Wszystkie uprawy są fertygowane.
W Chotovicach najpierw maszynowo posadzone zostały drzewka jabłoni i gruszy, po 1,5 roku po posadzeniu zdecydowano się na montaż konstrukcji pod sieci antygradowe, jeszcze później – samych sieci. Takie działanie wynikało z oszczędności, jednak w efekcie nastręczyło wiele trudności, gdyż bardzo trudno było wytyczyć proste rzędy do montażu słupów i nie zawsze były one sadowione w linii rzędów drzew (miejscami odbiegają one od linii rzędów nawet o 50 cm, co generuje wiele problemów z właściwym naprężeniem sieci). Według J. Nedbala, tolerancja w odchyleniu linii słupów w rzędach dopuszczalna jest na poziomie 12–15% (przy szerokości międzyrzędzi 3,5 m). Zbyt duża nierównoległość w postawieniu słupów jest przyczyną rozpinania się sieci przy podmuchach wiatru, opadach deszczu, co skutkuje niewłaściwą ochroną przed gradem. Słupy po zamontowaniu przez 1,5 roku nie były połączone drutami, co sprzyjało ich odchylaniu się podczas podmuchów zachodniego wiatru. Wyprostowanie słupów było niemożliwe, gdyż na betonie powstawały mikropęknięcia podczas podejmowania jakichkolwiek działań. – Gdyby zamontowano słupy drewniane, można byłoby zmienić ich położenie bez uszkadzania – informował J. Nedbal.
Zbiór owoców w tym sadzie odbywa się maszynowo przy użyciu kombajnów Zucal. Jednak podczas montażu konstrukcji nie przewidziano właściwej wysokości słupów, czego efektem jest zbyt niskie zamontowanie sieci, co utrudnia wykorzystanie posiadanych maszyn – zaczepiają one o sieci w międzyrzędziach. Obiekt magazynowo-przechowalniczy spółdzielni zajmuje 30 tys. m2. Znajdują się w nim chłodnie ULO, dojrzewalnie bananów, linia sortownicza koncernu MAF Roda o wydajności 15 t/godz., linia do tłoczenia soków o wydajności 1500 l/godz. W ofercie spółdzielni znajdują się zatem nie tylko owoce własne i importowane, ale też soki tłoczone na zimno.
„Mały” sad
Fytosfruit w Vlkov nad Lesy to sad założony przez inż. Pawła Voráčka, właściciela szkółki drzewek i krzewów owocowych Fytos, działającej od 1991 r. w pobliżu Pilzna. Pierwsze sady założono tutaj w 2009 r. i zajmują one 60 ha (planowane jest powiększenie o kolejne 50 ha). W kwaterach jabłoni rosną ‘Julia’, ‘Gala’, ‘Golden Delicious’, drzewa odpornej na parcha odmiany ‘Opal cov’ (krzyżówka ‘Golden Delicious” i ‘Topaz’), Jonagoldy. Wszystkie drzewa są uszlachetniane na podkładce ‘M.9’ i posadzone w rozstawie 3,5 m x 1 m. W sadzie zamontowano konstrukcję mieszaną (słupy drewniane i betonowe) oraz założono sieci przeciwgradowe. Do konstrukcji użyto słupów o długości 5 m, które posadowiono co 10 m w rzędzie (fot. 1a). Są one wkopane na 0,9 m w glebę (środkowe, betonowe o przekroju 8,5 x 8,5 cm) i 1 m – brzegowe (drewniane) o średnicy 12–14 cm. Wsparcie dla drzewek stanowią 3 druty rozciągnięte między słupami, do których są one mocowane bezpośrednio (nie ma tyczek bambusowych – fot. 1b). Najwyższy drut znajduje się na wysokości 3,8 m. Długość rzędów to 350 m.
Fot. 1. Konstrukcja mieszana: słupy drewniane na końcach rzędów, a betonowe w środku (a);
… drzewka przymocowane są bezpośrednio do drutów (b)
[NEW_PAGE]Sieci produkcji Krodes, jak zapewniał J. Nedbal, wytrzymują obciążenie gradem 250 t/ha. Każda z plakietek ma wytrzymałość 250 kg. Jeżeli masa gradzin przekroczy tę wielkość, to odpinają się one i gradziny spadają do międzyrzędzia. Grad pod koniec opadu jest zazwyczaj najcięższy. Topnieje, w zależności od panujących warunków (słońce, deszcz, wiatr), szybko lub wolno. Na rynku dostępne są plakietki wytrzymujące napór 400 kg. Jednak z doświadczenia firmy Krodes wynika, że choć plakietki mają znaczną wytrzymałość, może zawieść konstrukcja i wówczas sad ucierpi. W takich warunkach mogą nie wytrzymać także sieci. Sieci Krodes (zamontowane w tym sadzie) wytrzymują obciążenie 3 kg/cm2. Plakietki spinające je w międzyrzędziach mają 10 cm długości i są rozmieszczone co 1,7 m. – Gdy sad przykryty sieciami znajduje się na płaskim terenie, grad rozkłada się równomiernie na całej powierzchni sieci. Jeżeli sad jest usytuowany na wzniesieniach, gradziny zsuwają się do zagłębień i plakietki mogą się rozpinać – mówił J. Nedbal.
Kotwy, z uwagi na to, że gleba w sadzie jest bardzo ciężka, mają 1,5 m długości, przymocowany do nich kołnierz ma średnicę 25 cm i wytrzymałość na wyciąganie 3,1 tony. Do stabilizowania konstrukcji w poprzek i wzdłuż wykorzystywany jest drut sadowniczy o średnicy 3,8 mm. Właściciele firmy Krodes zalecają, aby rzędy drzew pod konstrukcje miały maksymalną długość 450 m (optymalna wynosi 350 m), a szerokość kwatery przykrywanej sieciami nie powinna być większa niż 350 m. Maksymalna wielkość kwatery pod sieciami wynosi 7 ha. Na zimę sieci są spinane na kalenicy konstrukcji (fot. 2a) za pomocą łańcuszków z tworzywa sztucznego (fot. 2b). Sad czereśniowy z odmianami ‘Regina’, ‘Kordia’, ‘Sylvia’ i ‘Carmen’ na podkładce ‘GiSelA 5’ przykryty jest dachami VOEN, pod które konstrukcję wykonano z ocynkowanych rur stalowych, gdyż potrzebne były słupy dłuższe niż 5 m.
Fot. 2. Sad czereśniowy pod dachami VOEN, w którym konstrukcja jest wykonana ze stali ocynkowanej; sieci na zimę spięte są na kalenicy (a)…
… łańcuszkami z tworzywa (b)
[NEW_PAGE]Z rozmachem
Sady Tuchoraz (fot. 3) to firma rodzinna. Uprawy sadownicze prowadzone są tu na 900 ha (trzy 300-ha kwatery oddalone od siebie o 5–10 km). Uprawiane są jabłonie (roczna produkcja ok. 7000 ton jabłek), grusze i brzoskwinie. W ofercie handlowej, oprócz owoców, znajduje się także sok owocowy. Głównym odbiorcą owoców z Sadów Tuchoraz są sieci supermarketów Kaufland i Tesco. Obiekt chłodniczo-sortowniczy Sadów Tuchoraz – Bohemia Apple powstał przy współfinansowaniu ze środków unijnych. Najstarsza jego część jest użytkowana od 2003 r., nowsza od 2008 r. W 2014 r. planowana jest dalsza rozbudowa.
W komorach chłodniczych (ULO) można przechowywać 5600 ton jabłek. Do sprzedaży są one przygotowywane na liniach sortowniczych i pakerskich firmy Greefa. W obiekcie znajduje się także linia do produkcji soków owocowych.
Fot. 3. Sady Tuchoraz – jedna z kwater zajmuje 300 ha
Wśród odmian jabłoni uprawiane są ‘Golden Delicious’, ‘Golden Delicious Reinders’, ‘Gala’, ‘Red Delicious’, ‘Idared’, ‘Jonagored’, ‘Braeburn’, ‘Granny Smith’, ‘Starkrimson’, ‘Rubin’, ‘Bohemia’. Część owoców produkowana jest w sposób konwencjonalny, a część ekologicznie (m.in. odmiany ‘Golden Delicious Reinders’, ‘Idared’, ‘Starkrimson’, ‘Rubin’ i ‘Bohemia’). Plonowanie jabłoni to średnio 50 t/ha. Jedna z kwater z odmianami ‘Golden Delicious’ i Gala Schniga® o powierzchni 300 ha przykryta jest siatkami antygradowymi. Konstrukcja na części sadu składa się jedynie ze słupów drewnianych, choć na części sadu została ona wykonana zarówno ze słupów drewnianych (słupy brzegowe o średnicy 12– 14 cm), jak i betonowych (8,5 x 8,5 cm, fot. 4). Jej wysokość to 3,8 m. Odległość między słupami w rzędach wynosi 10–12 m (w przypadku drewnianych) lub 8–10 m (betonowe). Konstrukcja została zamontowana w tej kwaterze przed sadzeniem drzew, co pozwoliło na dokładnie wymierzone ustawienie słupów. Właściciele sadu zdecydowali się na rozpostarcie sieci dwukolorowej, tzw. zebry.
Fot. 4. Konstrukcja mieszana: brzegowe słupy drewniane, wewnątrz rzędów betonowe
Kolejność wykonywanych czynności podczas montażu sieci przeciwgradowych w tym sadzie była prawidłowa. Jesienią 2013 r. na pustym polu geodeci wytyczyli rzędy i postawiono słupy (drewniane na brzegach i betonowe w rzędach) i połączono je drutami oraz wykonano odciągi. Drzewka ‘Braeburn’ na ’M.9’ posadzono wiosną 2014 r. Podczas pobytu w Czechach grupy z Polski montowane były sieci. Na brzegowych słupach drewnianych (fot. 5a) nabite były metalowe pierścienie (fot. 5b), które zapobiegają wżynaniu się drutu w drewno oraz – po opadach gradu, gdy nastąpi poluzowanie naciągów – ułatwiają ponowne ich naprężanie.
Fot. 5. Na szczytach słupów brzegowych (a) …
… są zamocowane pierścienie (b) zapobiegające wrzynaniu się drutu w drewno
Sieci w fazie produkcji nawijane są na rolki (fot. 6), co umożliwia realizację indywidualnego zamówienia. – Każda sieć jest wyprodukowana zgodnie z potrzebami klienta. Dla Sadów Tuchoraz sieć ma szerokość 3,8 m i długość 1500 m, ale mogą być wyprodukowane krótsze – np. 400-m. Czarne wzmocnienie brzegów jest przeznaczone do montażu plakietek – mówił J. Nedbal.
Fot. 6. Sieć zebra wygląda jak zielona, bo jest to sieć krystaliczna z barwnikiem zielonym z czarnymi pasami co 1,7 m, wyznaczającymi miejsce zamontowania plakietek
Anita Łukawska
Fot. 1-6 A. Łukawska
Artykuł pochodzi z numeru 6/2014 „Hasła Ogrodniczego”
