Pochodzenie
Krzyżowanie form rodzicielskich ‘Ligoliny’ wykonał w 1963 r. w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa Wacław Dzięcioł. 17 sierpnia 1998 r. Instytut złożył wniosek do Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) o wpisanie tej odmiany do Rejestru Odmian Roślin Uprawnych i do Księgi Ochrony Wyłącznego Prawa.
Po wykonaniu niezbędnych badań, decyzją Dyrektora COBORU z 17 lutego 2005 r., ‘Ligolina’ została wpisana do Krajowego Rejestru Odmian Roślin Uprawnych (do 31 grudnia 2030 r.), a decyzją Dyrektora COBORU z 21 lutego 2005 r. – do Księgi Ochrony Wyłącznego Prawa (do 20 lutego 2035 r.). Uzyskanie prawnego statusu tej 2005 r., odmiany nie stworzyło jednak warunków do szybkiej jej komercjalizacji w Polsce. Wykonane w międzyczasie badania stanu zdrowotności drzew odmiany ‘Ligolina’ wykazały, że są one porażone przez kilka patogenów wywołujących choroby wirusowe, które są groźne dla wzrostu i rozwoju drzew. Było to powodem wstrzymania rozpowszechniania odmiany, a w Ośrodku Elitarnego Materiału Szkółkarskiego w Prusach rozpoczęto procedurę uwalniania drzewek tej odmiany od groźnych wirusów w celu otrzymania roślin zdrowych (elitarnych) do założenia zraźników dla uzyskiwania zrazów do produkcji zdrowych drzewek. W tym czasie podjęto też działania, których celem rozpobyło rozszerzenie ochrony prawnej ‘Ligoliny’ na terenie całej Unii Europejskiej. Starania te zostały uwieńczone sukcesem i decyzją Prezydenta Wspólnotowego Urzędu Odmian Roślin, Nr UE 31389 z 23 stycznia 2012 r., Instytut Ogrodnictwa uzyskał Wspólnotowe Prawo do odmiany ‘Ligolina’ upływające 31 grudnia 2042 r. Oznacza to, że rozmnażanie i rozpowszechnianie materiału szkółkarskiego tej odmiany wymaga zgody (licencji) IO, bo tylko ten Instytut, jako właściciel, ma prawo do zarobkowego korzystania z tej odmiany.
Charakterystyka
‘Ligolina’ jest odmianą zimową. Wcześnie wchodzi w owocowanie. Drzewo rośnie umiarkowanie silnie, ale po wejściu w owocowanie jego wzrost słabnie (fot. 1). Tworzy koronę stożkowatą, średnio zagęszczoną. Jednoroczne pędy są dość cienkie o międzywęźlach średniej długości. Liście są długie do bardzo długich, szerokie, brzeg blaszki liściowej – piłkowany, ogonek liściowy – krótki do średnio długiego. Kwitnie średnio wcześnie (fot. 2), dlatego jej kwiaty są mało narażone na uszkodzenie przez wiosenne przymrozki. Kwiaty są średnio duże, pąki kwiatowe ciemnoróżowe.
Fot. 1. Młode, owocujące drzewa odmiany ‘Ligolina’ pod koniec września, fot. E. Żurawicz
Fot. 2. Dwuletnie drzewo odmiany ‘Ligolina’ z dobrze uformowaną koroną, fot. M.Lewandowski
[NEW_PAGE]Odmiana ‘Ligolina’ jest dobrze przystosowana do warunków klimatycznych Polski, dobrze znosi mroźne zimy. Jest mało podatna na parcha i mączniaka jabłoni, ale dość wrażliwa na zarazę ogniową.
Owoce (fot. 3) są średniej wielkości do dużych, kulisto-stożkowate, beczułkowate lub cylindryczne, zwężające się w kierunku kielicha. Zielonożółta skórka jest gładka, sucha, bez woskowego nalotu i ordzawień, z połyskiem, pokryta w dużej części czerwonym, marmurkowym rumieńcem. Miąższ jest średnioziarnisty, kremowy, soczysty, chrupiący, z lekkim aromatem. Komora nasienna zamknięta. Szypułka jest cienka do średnio grubej, raczej długa.
Owoce dojrzałość zbiorczą osiągają w trzeciej dekadzie września lub na początku października. Dobrze przechowują się zarówno w zwykłej chłodni (do końca marca), jak i w tej z KA (podobnie jak ‘Ligol’).
Fot. 3. Owocujące drzewo odmiany ‘Ligolina’, fot. E. Żurawicz
Na różnych podkładkach
W latach 2003–2010 w Instytucie przeprowadziliśmy doświadczenie, w którym ocenie poddawano wzrost i plonowanie odmiany ‘Ligolina’ na podkładkach: ‘M.9’ (karłowa), ‘M.26’, ‘P 14’ i ‘P 60’ (półkarłowe) (fot. 4). Odmianą standardową była odmiana ‘Jonagold’ uprawiana na tych samych podkładkach. Siła wzrostu drzewek wyrażona polem przekroju poprzecznego pnia wykazała, że, bez względu na zastosowaną podkładkę, drzewka odmiany ‘Ligolina’ rosły słabiej niż ‘Jonagold’, a wzrost drzewek obu odmian zależał w takim samym stopniu od zastosowanej podkładki. Jak można było oczekiwać, najsłabiej rosły drzewka na podkładce ‘M.9’, silniej na ‘P 60’, jeszcze silniej na ‘M.26’ i ‘P14’.
Fot. 4. Doświadczenie porównawcze z różnymi podkładkami – po lewej ‘Ligolina’, po prawej ‘Jonagold’, fot. M. Lewandowski
‘Ligolina’, niezależnie od zastosowanej podkładki, wielkością plonowania nie ustępowała odmianie ‘Jonagold’, a na podkładkach ‘M.9’ i ‘M.26’ wydała nawet istotnie wyższy plon niż ‘Jonagold’.
Wieloletnie obserwacje wzrostu i owocowania drzew wskazują, że ‘Ligolina’, podobnie jak ‘Ligol’, ma skłonność do przemiennego owocowania. Potrzebne jest więc umiejętne formowanie i cięcie drzew, przerzedzanie zawiązków, a także dobór właściwej podkładki i stanowiska. Badania w tym zakresie trwają, aktualnie prowadzone są trzy doświadczenia, w których ‘Ligolina’ rośnie na różnych podkładkach i stanowiskach: w Sadzie Pomologicznym w Skierniewicach na podkładkach ‘M.9’, ‘M.26’ i ‘P 67’ oraz w Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach – jedno na podkładkach ‘M.9’, ‘M.26’ i ‘P 67’, a drugie na ‘P 14’ i ‘P 67’. W doświadczeniach tych, pod kierunkiem prof. dr. hab. Augustyna Miki, prowadzimy badania nad różnymi sposobami formowania i cięcia drzew, a także przerzedzania kwiatów i zawiązków owocowych. Prace te umożliwią opracowanie właściwego sposobu prowadzenia drzew i zagwarantują coroczne owocowanie drzew odmiany ‘Ligolina’.
Wyłączną licencję na rozmnażanie i rozpowszechnianie w Polsce kwalifikowanego materiału szkółkarskiego odmiany ‘Ligolina’ ma Ośrodek Elitarnego Materiału Szkółkarskiego w Prusach k. Skierniewic, należący do IO. W zraźnikach tego ośrodka rosną drzewka zraźnikowe, z których w 2012 r. uzyska się około 100 000 oczek. Zainteresowani szkółkarze mogą więc nabyć tam zrazy i wykorzystać je w tym roku do letniej okulizacji oraz wyprodukowania w 2013 r. podobnej liczby drzewek w szkółkach.
Prof. dr hab. Edward Żurawicz
dr Mariusz Lewandowski
Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach
