Zmiany w sadownictwie Rosji

Produkcja i jej subwencjonowanie
Według Federalnej Służby Statystycznej (Rosstat), całkowity obszar produkcji owoców ziarnkowych wynosił w 2015 roku 243,4 tys. hektarów (spadek o 0,2% w stos. do roku poprzedniego). Jabłonie stanowią około 86 procent całkowitej powierzchni produkcyjnej owoców ziarnkowych Rosji, obszar sadów jabłoniowych w sezonie 2015/16 szacowany jest na 209,24 tys. hektarów. 

W 2015 roku producenci jabłek  w Południowym, Centralnym i Północnokaukaskim Okręgach Federalnych, dających łącznie ponad 95 procent komercyjnej produkcji rosyjskich jabłek, zaczęli karczować stare drzewa i inwestować w nowe sady wykorzystując na ten pierwszy cel łącznie 103,6 mln rubli (1,7mln $) subwencji państwowych i 2,31 mld rubli (37,1 mln $) na nowe nasadzenia. Program subsydiowania sadownictwa przez rząd rosyjski obejmuje zwrot 18,190 rubli ($ 292) w przeliczeniu na hektar karczowanych sadów starszych niż 30 lat (dwukrotny wzrost z poziomu dotacji z 2014 roku); zwrot do 80 procent kosztów  (do 53,940 rubli – 866 $/ha) do założenia wieloletnich plantacji (dwukrotny wzrost z poziomu wsparcia z 2014r. ); zwrot do 80 procent kosztów, ale nie więcej niż 232,54 tys. rubli (3732 $/ha) do sadzenia intensywnych sadów owocowych (trzykrotny wzrost od poziomu wsparcia 2014); zwrot do 80 procent kosztów, ale nie więcej niż 200 tys. rubli (3210 $/ha) do zakładania szkółek owocowych (dziesięciokrotny wzrost wsparcia z poziomu 2014 r.);  zwrot do 80 procent kosztów, lecz nie więcej niż 20,76 tys. rubli (333 $/ ha) na ponoszone koszty operacyjne w handlu całorocznym owocami z drzew i  jagodowymi (prawie dziesięciokrotny wzrost wsparcia od poziomu z 2014 r.). Przewidywana powierzchnia sadów w sezonie 2016/17 ma wzrosnąć do 210 tys. ha, a więc o około 1 tys. hektarów.

Około 52% komercyjnej produkcji jabłek jest skoncentrowana w Krasnodarskim Kraju i Obwodzie Wołgogradskim Południowego Okręgu Federalnego Rosji. Centralny Okręg Federalny, głównie południowa jego część z Moskwą, daje około 31% takiej produkcji, a 16% pochodzi z Północnokaukaskiego Okręgu Federalnego. W cieplejszych, południowych regionach są uprawiane ‘Red Chief’, ‘Golden Delicious’, ‘Granny Smith’ i ‘Gala’, na pozostałych obszarach przeważają lokalne – ‘Renet Simirienko’ czy ‘Sława Pobieditielam’. Średnia wydajność wynosi około 9,8 ton z hektara, jednak lepiej prowadzone sady handlowe pozwalają uzyskać wyższe plony, około 12,2 ton ha. 

Dla sezonu 2015/16 produkcję jabłek oszacowano na 1,311 mln ton. Około dwóch trzecich jabłek zbiera się w małych przydomowych sadach i raczej nie trafiają one na rynek. W roku 2016/17 produkcja jabłek handlowych ma wzrosnąć do 573,77 tys. ton. 

 

Import z przeszkodami
Rosja jest największym na świecie importerem jabłek. W 2015/16 importowała 741,357 tys. ton (za 379,5 mln $, co oznacza 9-procentowy spadek objętości w porównaniu z sezonem 2014/15). Największymi dostawcami jabłek była Białoruś (221,9 tys. ton, Serbia (198,9 ton) i Chiny (113,9 ton). Mołdawia stała się czwartym z największych dostawców, podwajając eksport z 22,28 tys. ton w sezonie 2014/15 do 57,2 tys. ton w 2015/16. Federalna Służba Nadzoru Weterynaryjnego i Fitosanitarnego (Rossielhoznadzor) od sierpnia 2014 r., kiedy wprowadzono rosyjskie embargo wykryła ponad 1085 nielegalnych przesyłek. W wielu przypadkach te transporty szły tranzytem przez Białoruś z podrobionymi świadectwami fitosanitarnymi na przykład Albanii, Chile, Turcji, Izraela, Tunezji, Maroka, Serbii, Bośni i Hercegowiny, Ekwadoru, Egiptu i Republiki Południowej Afryki.

Walka rosyjskiej administracji rządowej z nielegalnymi dostawami stale się nasila. 31 lipca 2015 roku rząd rosyjski przyjął dekret # 774, który określa procedury niszczenia zakazanych produktów, a 7 grudnia 2015 roku wprowadzono specjalny system nadzoru w celu potwierdzenia autentyczności świadectw fitosanitarnych. Ponadto przesyłki „wysokiego ryzyka” są wpuszczane na terytorium Federacji Rosyjskiej tylko przez wyznaczone przejścia, nie mogą być przeładowywane podczas transportu lub tez nie mogą być transportowane przez Białoruś.

Oczekuje się, że w sezonie 2016/17 przywóz do Rosji spadnie o 3%, do 720 tys. ton. W lipcu 2016 r. import jabłek z Białorusi spadł do 695 ton z 17,846 tys. ton (o 96%) w tym samym okresie roku poprzedniego. Import z Chin spadł również o 30%. Mołdawskie jabłka pozostały konkurencyjne, a zakładając kontynuację stabilnego kursu rubla oczekuje się, że przywóz jabłek z południowej półkuli utrzyma się na poprzednim poziomie. W ubiegłym sezonie państwa z tego obszaru wysłały do Rosji: Argentyna – 14,7 tys. ton, RPA – 12 tys. ton. Tylko Chile od trzech sezonów utrzymuje się na rosyjskim rynku z dostawami 22-25 tys. ton rocznie. Brazylia znalazła się w gronie eksporterów tylko raz w sezonie 2014/15. Jak z tego widać państwa południowej hemisfery są dostawcami marginalnych ilości jabłek. 

Spożycie
Zaostrzone kontrole graniczne spowodują wzrost cen importowanych jabłek, co pociągnie za sobą podrożenie lokalnie produkowanych owoców i zmusi konsumentów do ograniczenia wydatków. Z populacją 144,2 mln osób Rosja jest jednym z największych rynków konsumenckich w Europie. W 2015 roku rosyjskie spożycie owoców zmniejszyło się, ceny detaliczne wzrosły, a realne dochody spadły. Według Rosstatu, średnie roczne spożycie owoców w Rosji (w tym orzechy, soki, suszone, w puszkach i mrożone owoce) zmniejszyło się o 7%, do 71 kg na osobę. Konsumpcja świeżych owoców spadła z 43,9 kg w 2014 r. do 41,3 kg w następnym.  

Rosstat szacuje, że w 2015 roku średni rosyjski budżet domowy był obciążany 531,4 rublami ($ 8,5) miesięcznie na zakup świeżych owoców – co stanowi wzrost o 20% w stosunku do roku 2014. Pomimo relatywnie stabilnych wskaźników makroekonomicznych (inflacja wynosi obecnie 7,2 procent, co jest najniższym jej poziomem od marca 2014 r.  a kurs waluty oscyluje wokół 62,3031 rubli/dolar), średnie wydatki konsumentów spadły. Realne dochody do zmniejszyły się o 1% w 2014 roku, o dalsze 4% w 2015 roku, a o kolejne 5,3% od stycznia do lipca 2016. Sprzedaż w sektorze detalicznym spadła o 9,9% w 2015 roku oraz o 5,7 procent w pierwszej połowie 2016 roku.

Według badań Nielsen Company, które przeprowadzano  w latach 2015 i 2016 pomiędzy 29 czerwca a 6 lipca, w Moskwie, Petersburgu i 28 innych rosyjskich miastach o liczbie ludności większej niż pół miliona ludzi, 33% konsumentów zmniejszyło zakupy świeżych warzyw, a 43% zakupy świeżych owoców (44% – jagód). Ponad 80% procent rosyjskich konsumentów wskazuje rosnące ceny jako główny powód spadku zakupów świeżych produktów. 15 procent respondentów wskazało, że byli niezadowoleni z jakości produktów lub że wzrosła ich zależność od produkcji przydomowej. Podczas gdy wielkość zakupów ogółem spadła, ponad 90% respondentów wskazało, że nadal kupują świeże owoce i warzywa. Najpopularniejszymi z kupowanych gatunkami są: ogórki (92%), pomidory (91%), jabłka (81%), ziemniaki i cebula (po 79% wskazań), banany (78%) i cytryny (56%). Główne kanały sprzedaży produktów świeżych i sezonowych to hipermarkety, markety, weekendowe targi i dyskonty. W sklepach dyskontowych konsumenci kupowali świeże warzywa (50%), owoce (47%). Dla świeżych sezonowych owoców jagodowych 67% respondentów targi.

Jabłka są jednym z najbardziej atrakcyjnych i popularnych owoców w Rosji stanowiąc około 20% całego rynku owoców. Rosyjscy konsumenci mają silną preferencję dla lokalnie uprawianych jabłek, a od sierpnia do listopada (kiedy są one dostępne), kupują duże ich ilości na otwartych rynkach i w kioskach ulicznych. Przez pozostałą część roku (od grudnia do lipca), konsumenci mają tendencję do kupowania importowanych jabłek w hipermarketach i dyskontach handlowych (Magnit, X5 Retail Group, Grupa Auchan, Metro Cash & Carry, Dixi Group, Dorina Holding (O'Key) i inne).

Na podstawie ogólnych trendów w wydatkach konsumentów można się spodziewać, że spożycie jabłek w Rosji spadnie w sezonie 2016/17 o 0,7%.  Ceny jabłek powinny pozostać stabilne, o ile dostawy lokalnie produkowane owoców i stosunkowo niedrogi import z Mołdawii pozostaną dostępne. 

Na podstawie: Rossielhoznadzor, GAIN Reports

Piotr Grel