Produkcja na świecie
Światowe zbiory orzechów laskowych wahały się od 679 000 ton w 2000 r. do 882 000 ton w 2001 r., w 2004 r. wynosiły około 700 000 t. Liderem w ich produkcji jest Turcja, w której w 2004 roku zebrano 490 000 ton tych orzechów. Kolejne miejsca zajmują Włochy (86 000 ton), Stany Zjednoczone (40 000 ton), Azerbejdżan (20 000 ton) i Hiszpania (14 000 ton).
W latach 2000–2004 zbiory orzechów włoskich na świecie wahały się od 1,243 mln ton w 2000 r. do 1,5 mln ton w 2003 r. W 2004 roku obniżyły się do 1,491 mln t. Najwięcej orzechów włoskich produkują Chiny (415 000 t w 2004 r.). Drugą pozycję zajmują Stany Zjednoczone (295 000 t), a kolejne Iran (160 000 t), Turcja (125 000 t), Ukraina (68 000 t) oraz Rumunia (37 000 t).
Orzechy w Polsce
Główny Urząd Statystyczny dopiero od niedawna publikuje dane dotyczące produkcji orzechów w Polsce (tab. 1). Areał uprawy leszczyny wynosił w 2004 r. 1700 ha i zwiększył się w stosunku do danych z roku poprzedniego o 6%. Zbiory orzechów laskowych (fot. 1) w tym samym roku wyniosły 2300 t i były zbliżone do tych z 2003 roku. Leszczyna uprawiana jest przede wszystkim w województwach: lubelskim, kujawsko-pomorskim oraz świętokrzyskim.
Tabela 1. Produkcja orzechów włoskich w Polsce
Źródło: dane GUS
Fot. 1. W 2004 r. w Polsce zebrano 2300 ton orzechów laskowych
W 2004 r. orzechy włoskie uprawiano w Polsce na 3000 ha (fot. 2), co w stosunku do danych z 2003 roku oznacza spadek aż o 17%. Mimo mniejszego areału, w tym samym okresie wzrosła jednak liczba drzew owocujących — z 750 100 szt. do 763 500 szt. W 2004 r. wzrosły też — o 17% — plony tego gatunku z jednostki powierzchni (do 27 dt/ha). Mimo to zbiory orzechów włoskich w 2004 r. były o 4% niższe niż w 2003 r. i wyniosły 8,2 tys. t. Gorsze plonowanie w 2005 r.przyczyniło się do obniżenia zbiorów do 6000 ton, czyli o około 30%. Największe plantacje orzechów włoskich są w województwach podkarpackim i lubelskim.
Fot. 2. W 2004 r. orzechy włoskie uprawiano w Polsce na 3000 ha
Ceny na rynku krajowym
Największe zapotrzebowanie na orzechy jest zazwyczaj w okresach przedświątecznych. Na rynku hurtowym w Poznaniu w grudniu 2004 r. orzechy laskowe w łupinach osiągały średnią cenę 8,17 zł/kg (o 9% więcej niż w 2003 r.), orzechy włoskie w łupinach — 2,41 zł/kg (spadek o 36%), a włoskie bez łupin — 13,33 zł/kg (spadek o 4%). Niższa podaż orzechów w 2005 r. spowodowała gwałtowny wzrost cen hurtowych do 5,10 zł/kg orzechów włoskich w łupinach (23,67 zł/kg — bez łupin) oraz do 8,67 zł/kg orzechów laskowych w łupinach. Spółdzielnie ogrodnicze prowadziły skup orzechów włoskich w łupinach i bez łupin. W ciągu trzech lat cena skupu orzechów włoskich w łupinach wzrastała. W 2002 r. wynosiła 1,73 zł/kg, w 2003 r. — 1,97 zł/kg, w 2004 doszła do 2,28 zł/kg, a w 2005 r. nawet do 4,47 zł/kg (fot. 3). Natomiast cena skupu orzechów bez łupin (fot. 4) w latach 2002–2004 się nie zmieniała i wynosiła 10 zł/kg, a w 2005 r. wzrosła do 24 zł/kg.
Fot. 3. Ceny orzechów włoskich w łupinach rosły w ostatnich 3 latach
Fot. 4. W 2005 r. za kilogram orzechów włoskich bez łupin płacono nawet 24 zł
Światowi eksporterzy
Według informacji FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa), w 2003 r. światowy eksport orzechów laskowych w łupinach wyniósł 28 200 t, a jego wartość — 42,5 mln USD. Do czołówki eksporterów należą Stany Zjednoczone (14 900 t za 24,3 mln USD), Włochy (2100 t za 4,1 mln USD), Francja (1800 t za 4,1 mln USD) i Turcja (3100 t za 3,6 mln USD). Największe ilości tego produktu kupuje Hongkong. Eksport orzechów laskowych bez łupin był znacznie większy i w 2003 r. wynosił 202 800 t, a wpływy — 600 mln USD. Na pierwszym miejscu wśród eksporterów orzechów bez łupin jest Turcja (136 700 t za 409,2 mln USD), na drugim Włochy (26 700 t za 89,4 mln USD), a na trzecim Azerbejdżan (9100 t za 20,4 mln USD). Orzechy takie najchętniej kupują Niemcy, Włochy i Francja.
Eksport orzechów włoskich w łupinach w omawianym roku wynosił 107 600 t, a jego wartość — 190,6 mln USD. Największe wpływy z eksportu w 2003 r. miały Stany Zjednoczone, które sprzedały 31 200 t za 123,7 mln USD. Drugi był Meksyk (7900 t za 35,1 mln USD), a następne Chiny (8500 t za 25,8 mln USD). Największymi odbiorcami są Hiszpania, Włochy i Niemcy. Orzechów włoskich bez łupin sprzedano w tym okresie 97 400 t, a wpływy z ich sprzedaży wyniosły 347 mln USD. W tym przypadku do największych eksporterów zaliczają się również Stany Zjednoczone (52 000 t za 91,9 mln USD) i Meksyk (22 800 t za 41,8 mln USD). Trzecie miejsce zajęła Francja (12 800 t za 24,5 mln USD — fot. 5). Orzechy włoskie bez łupin sprzedawane są przede wszystkim do Japonii, Niemiec, Turcji i Francji.
Fot. 5. Francja należy do największych eksporterów orzechów włoskich
Polski handel zagraniczny orzechami
W latach 1997–2004 roczny eksport orzechów laskowych i włoskich (łącznie) z Polski nie przekraczał nawet tysiąca ton. Najniższy był eksport orzechów laskowych w łupinach — najlepsze wyniki osiągnięto w 2003 r. — 43 t o wartości 50 000 USD. W następnym roku eksport spadł do 28 t i 47 000 USD. Równie mały jest eksport orzechów laskowych bez łupin — 31 t za 167 000 USD w 2004 r. W najlepszym roku 2002 zdołaliśmy wysłać 339 t za 929 000 USD.
Trochę więcej sprzedajemy orzechów włoskich w łupinach. W 2004 r. ich eksport wyniósł 137 t (wpływy 77 000 USD) i był niższy niż w 2003 r., kiedy wysłaliśmy za granicę 296 t (za 155 000 USD). Większe wpływy uzyskujemy ze sprzedaży za granicę orzechów włoskich bez łupin. W 2004 r. otrzymaliśmy za nie 288 000 USD (za 88 t). Eksport ten zmniejszył się w stosunku do danych z 2003 r. ilościowo o 26% (ze 119 t), wartościowo — o 20% (z 358 000 USD). Należy jednak przypomnieć, że w 1997 r. zdołaliśmy wyeksportować 497 t orzechów włoskich bez łupin za 1,6 mln USD. Odbiorcą tych produktów są przede wszystkim Niemcy i Francja. W krajach UE eksporterzy orzechów otrzymują refundacje wywozowe w ramach określonego wolumenu — od 10 stycznia do 23 czerwca 53 euro do tony orzechów laskowych w łupinach (wolumen 62 t), 103 euro do tony orzechów laskowych bez łupin (wolumen 2764 t) oraz 66 euro do tony orzechów włoskich w łupinach (wolumen 37 t).
Łączny import orzechów laskowych i włoskich w 2004 r. wzrósł w stosunku do danych z roku poprzedniego i wyniósł 5400 t, a jego wartość osiągnęła około 28 mln USD i od 2000 r. stale wzrastała. Świadczy to o rosnącym zapotrzebowaniu na te produkty. Największe znaczenie ma import orzechów laskowych bez łupin. W 2004 r. kupiliśmy 5100 t o wartości 22,2 mln USD. Najbardziej liczącym się dostawcą jest Turcja, która w 2004 r. sprzedała na polski rynek 3400 t tych orzechów o wartości 18,8 mln USD. Import do Polski orzechów laskowych w łupinach oraz włoskich prawie nie ma znaczenia.
Wyniki handlu zagranicznego orzechami (tab. 2) wskazują na przewagę importu nad eksportem, co szczególnie widoczne jest w przypadku orzechów laskowych bez łupin (w 2004 r. ujemne saldo wyniosło 27,3 mln USD). Jedynie w polskim handlu orzechami włoskimi bez łupin saldo jest dodatnie. Najlepsze wyniki w ciągu ostatnich 8 lat osiągnięto w 1997 r., gdy dodatnie saldo wyniosło 1,5 mln USD. W ostatnich latach obniżało się ono jednak: w 2002 r. wyniosło 376 000 USD, w 2003 r. — 203 000 USD, a w 2004 r. — tylko 100 000 USD.
Fot. 5. Francja należy do największych eksporterów orzechów włoskich
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Centralnego Instytutu Handlu Zagranicznego i Ministerstwa Finansów
Orzechy w Polsce pochodzą głównie z drzew rosnących w nietowarowych sadach przydomowych. Produkcja orzechów laskowych i włoskich jest w Polsce mała i nie pokrywa rosnących potrzeb, o których świadczy coraz większy import tego towaru. Najlepsze wyniki daje handel orzechami włoskimi bez łupin. Jeszcze w 1997 r. wpływy z eksportu tych orzechów przekraczały wartość importu o 1,5 mln USD. Dodatnie saldo coraz bardziej jednak się zmniejsza. Malejąca powierzchnia uprawy orzechów włoskich może spowodować, że będziemy zmuszeni dokonywać większych zakupów tych owoców za granicą.
