Zadaniem materiałów opakowaniowych jest ochrona zapakowanych warzyw tak, by nie uległy przemieszczeniu wewnątrz opakowania podczas transportu i nie zostały uszkodzone mechanicznie. Z tego względu wykorzystuje się łączenie różnych materiałów opakowaniowych. Stosując jednorazowe skrzynki drewniane, nierzadko wykorzystuje się do uzupełnienia szczelności boków grubą folię polietylenową lub paski kartonu, a do rozdzielenia od siebie poszczególnych sztuk wewnątrz opakowania – gąbkę wykonaną z pianki poliuretanowej lub polietylenowej. Liczba zastosowanych materiałów opakowaniowych uzależniona jest od sposobu składowania i przechowywania, a także czasu i rodzaju transportu oraz miejsca sprzedaży.
Głównie jednorazowe
Stosowane opakowania są w większości jednorazowe i podlegają recyklingowi, ponieważ koszty związane z ich odbiorem, myciem i dezynfekcją powodują utrudnienia i generują koszty. W wyniku nacisku lobby ekologicznego w polityce gospodarowania odpadami bardziej wygodne i łatwiejsze jest obciążenie producenta opakowania kosztem jego recyklingu. Takie praktyki stosuje się w niektórych krajach europejskich. Mają one służyć minimalizacji zużycia materiałów opakowaniowych.
Różnice w stosowanych materiałach opakowaniowych, występujące na rynkach hurtowych, wynikają przed wszystkim z odległości od miejsca produkcji do rynku zbytu – im jest ona krótsza, tym są prostsze i składają się z mniejszej liczby materiałów opakowaniowych. Zadaniem opakowań jest zapewnienie możliwości łatwego przemieszczania towaru w transporcie i handlu hurtowym, a później detalicznym. A także odpowiednia wytrzymałość, odporność na deformacje i rozerwanie, umożliwienie „oddychania” warzywom oraz zapobieganie ich zawilgoceniu.
Wielkość opakowań jest uzależniona od charakteru handlu oraz od stosowanego systemu miar i wag. Niektóre kraje anglosaskie mimo przyjęcia systemu metrycznego pozostawiły w obiegu opakowania tradycyjne, których masa po przeliczeniu z funtów na kilogramy nie tworzy całości, tylko jest ułamkowa, lub też nie jest tradycyjnym stosowanym w opakowaniach hurtowych powieleniem cyfry 5 (np. 5 kg, 10 kg, 15 kg itd.).
Marchew zarówno krajowa, jak i z importu najczęściej oferowana jest na rynkach hurtowych w 10-kilogramowych, foliowych workach.
Worki, kartony, folia
Opakowania stosowane do pakowania warzyw (tabela) to różnorodne pod względem wymiarów (wysokość x szerokość x głębokość): kartony o różnej grubości, masie i formie (gładka, falista), laminowane lub nie; papier laminowany – najczęściej w formie torebek, ale służący przede wszystkim do oddzielania pojedynczych sztuk; folia lub gąbka polietylenowa albo poliuretanowa – najczęściej w formie arkuszy do wyścielenia dna i boków kartonów lub skrzynek (stosuje się je o różnej grubości i perforacji – różne wielkości otworów – lub też jako folia pęcherzykowa, bąbelkowa albo stretch; skrzynki drewniane o różnych wymiarach i grubości drewna lub plastikowe; worki raszlowe o różnej masie i objętości z zaciągiem lub z przeszywaną etykietą oraz big bagi.
Koszty opakowania są różne, w zależności od jego dostępności i możliwej powszechności zastosowania – np. uniwersalne dla kilku gatunków warzyw, ceny dla producenta lub konfekcjonera i zaawansowania technologicznego opakowania. Na przykład cena worków raszlowych jest uzależniona od ich wielkości, worek o pojemności 5 kg kosztuje 0,15–0,16 zł; 15 kg – 0,21–0,24 zł; a 30 kg – 0,35–0,58 zł. Jeżeli chodzi o udział kosztów opakowania w cenie końcowej warzyw to podlega on wahaniom w ciągu roku, generalnie zasada jest taka, że im droższy towar zapakowany w opakowanie – tym cena tego opakowania stanowi mniejszy procent ceny produktu. Najpopularniejsze w kraju worki raszlowe stanowią najczęściej maksymalnie do ok. kilku procent ceny zapakowanych w nie warzyw.
Kapusta głowiasta i brukselska z krajowej produkcji oferowane są głównie w workach raszlowych.
[NEW_PAGE]Ważna etykieta
W przypadku znakowania produktów również występuje duża różnorodność, są to np. etykiety samoprzylepne, folia polietylenowa z nadrukiem lub nadruk bezpośrednio na skrzynkach drewnianych. Etykiety są umieszczone w formie banderoli lub zawieszki, w kieszeni opakowania typu big bag, przeszyte na szwie zamykającym worek, naklejone lub nadrukowane na opakowanie. Pomimo pewnej dowolności etykiety muszą zawierać stały zestaw informacji, które pozwolą na pełną identyfikację towaru. Na etykiecie znajdują się następujące dane: nazwa producenta, nazwa warzywa, odmiana, klasa jakości, kaliber (jeżeli jest), kraj (i coraz częściej region) pochodzenia, masa jednostkowa (szt. lub masa netto opakowania), numer partii, liczba sztuk w opakowaniu i coraz częściej numer GGN (GlobalG.A.P. NUMBER), świadczący o produkcji zgodnie z dobrymi praktykami produkcyjnymi. Można również niekiedy znaleźć adres producenta, numer dostawcy i datę zbioru. W imporcie podaje się także na etykiecie, która musi być obowiązkowo przetłumaczona na język polski, nazwę i adres odbiorcy w kraju.
Rosnący udział opakowań biodegradowalnych
Warzywa importowane pakowane są przede wszystkim w materiały biodegradowalne, podlegające recyklingowi, takie jak kartony i skrzynki drewniane. Ponadto stosuje się skrzynki plastikowe z przekładkami papierowymi. Worki raszlowe mają za granicą niewielkie znaczenie, natomiast bardziej popularne niż w Polsce są opakowania jednostkowe – typu folia stretch. Popularność ta w przypadku warzyw importowanych jest wynikiem konieczności dłuższego utrzymania ich jakości i maksymalnego spowolnienia starzenia ze względu na wydłużenie czasu ich przebywania w łańcuchu dystrybucyjnym. Pakowanie warzyw krajowych również ulega zmianom – podobnie, jak w Europie Zachodniej coraz większą rolę odgrywają opakowania biodegradowalne – to wynik coraz większej świadomości ekologicznej.
Warunki ekonomiczne rodzimych producentów warzyw powodują, że tam gdzie opakowanie jednostkowe nie jest niezbędne – to się go nie stosuje. Takie zjawisko można np. zauważyć w pakowaniu brokułów lub porów.
Krajowi producenci warzyw i opakowań aktywnie reagują na zmieniające się światowe, a przede wszystkim europejskie trendy w zakresie pakowania, dyktowane coraz większymi wymogami środowiskowymi. Korzystają z dostępnych im zasobów, dostarczając konsumentowi dobrze zapakowany towar, systematycznie dążąc do jak najlepszego wykorzystania materiałów i jak najmniejszego obciążenia środowiska.
Dr inż. Wiesław Siutaj
Wielkopolska Gildia Rolno-Ogrodnicza S.A. w Poznaniu
Artykuł pochodzi z numeru 12/2013 miesięcznika „Warzywa”
