Drogie ziemniaki wczesne

Polska jest jednym z krajów w Unii, w którym konsumuje się stosunkowo dużo ziemniaków. Roczna konsumpcja bulw oraz ich przetworów w 2010 r. wyniosła 112 kg/osobę – według bilansu GUS-u – i niższa była jedynie od spożycia na Łotwie (124 kg/osobę). Jednak wielkość ta od lat systematycznie maleje. Badania budżetu gospodarstw domowych wykazują spadek spożycia ziemniaków w postaci świeżej. W sezonie 2011/2012 Polacy spożywali – zgodnie z danymi GUS-u – 4,7 kg/osobę, czyli o 1,2% mniej niż w sezonie poprzednim. Wpływ na to mają zapewne upodobania konsumentów, wynikające ze zmiany stylu życia, sposobu odżywiania i wprowadzenia do diety różnych „zamienników”. Ziemniaki wczesne jednak zawsze były chętnie spożywane wiosną razem z innymi nowalijkami, eliminując z codziennego menu bulwy ubiegłoroczne – często już gorszej jakości. Prócz walorów smakowych, są one źródłem witaminy C oraz witamin z grupy B, a ponadto cechuje je niższa kaloryczność niż ziemniaki późne, co ma istotne znaczenie przy stosowaniu diet niskokalorycznych.

W latach 2005–2012 ceny skupu ziemniaków wczesnych notowane w czerwcu wahały się od 0,93 zł/kg do 2,03 zł/kg i wykazywały tendencje spadkowe. Cena skupu w tym okresie obniżała się co roku średnio o 1%. W 2012 r., gdy cena osiągnęła najniższy poziom (0,93 zł/kg), niższa była w stosunku do roku poprzedniego o 30%.

W bieżącym roku opóźniająca się wiosna przesunęła sezon zbioru ziemniaków wczesnych o ok. 2 tygodnie w większości krajów europejskich. Dodatkowo długotrwałe opady utrudniały zbiór. Spółdzielnie ogrodnicze rozpoczęły ich skup dopiero pod koniec pierwszej dekady czerwca. Pierwsze ceny ziemniaków wczesnych oferowane przez spółdzielnie producentom na poziomie ok. 3,50 zł/kg były niemal trzykrotnie wyższe w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego (1,28 zł/kg). Ceny na targowiskach pod koniec maja wynosiły średnio 3,50 zł/kg, a rok wcześniej – 3,44 zł/kg. W handlu hurtowym w tym okresie ceny krajowych ziemniaków wczesnych wahały się od 8,0 do 10,0 zł/kg, podczas gdy rok wcześniej od 1,50 do 3,0 zł/kg. Równocześnie na rynkach hurtowych handlowano znacznie tańszymi od polskich wczesnymi ziemniakami pochodzącymi z importu, których ceny notowano na poziomie 2,60–3,50 zł/kg.

Ziemniaki wczesne mają zaledwie ok. czteroprocentowy udział w ogólnej sprzedaży polskich ziemniaków. W handlu ziemniakami wczesnymi w Polsce zdecydowanie przeważa import nad eksportem (tabela 1). W latach 2005–2012 polski eksport ziemniaków wczesnych wahał się od 868 t (w 2006 r.) do 2914 t (w 2011 r.). W 2012 r. – według wstępnych danych Centrum Analitycznego Administracji Celnej (CAAC) – nastąpił jego 29-procentowy spadek wolumenu (do 2061 t) oraz 48-procentowy spadek wartości (do 425,5 tys. euro). W badanym okresie import bulw wahał się od 34,5 tys. t (w 2012 r.) do 79 tys. t (w 2007 r.). W 2012 r., podobnie jak w eksporcie, odnotowano także spadek importu. Ilość i wartość zakupionych wczesnych ziemniaków (34,5 tys. t o wartości 11,6 mln euro) obniżyła się o ok. 30% w stosunku do roku poprzedniego. Sprzedaż wczesnych ziemniaków z Polski stanowi zaledwie niewielki procent ich zakupu (2–6%). W I kwartale 2013 r. nastąpił 2,6-krotny wzrost sprzedaży ziemniaków wczesnych (510 t) w stosunku do analogicznego okresu w roku poprzednim. Stwierdzono natomiast spadek ich importu o 57% (do 1339 t).

Z analizy polskiego eksportu wczesnych ziemniaków wynika, że w 2012 r. najwięcej zakupiła ich Rumunia, bo 861 t, co stanowiło 42% ogólnej sprzedaży. Liczącym się odbiorcą były Włochy, które odebrały w tym okresie 371 t bulw, czyli 18%. Mniejsze znaczenie miał polski eksport do: Wielkiej Brytanii (174 t – 8%), Słowacji (141 t – 7%), Czech (122 t – 6%) i na Łotwę (94 t – 5%) – tabela 2. W stosunku do roku 2011 Rumunia zwiększyła swoje zakupy w Polsce o 234%, Włochy – o 357%, Łotwa – o 38%, a Słowacja – o 29%. Znacznie natomiast, bo o 76% obniżył się eksport do Czech i o 19% do Włoch. W minionym roku spośród wymienionych krajów najlepszą cenę za ziemniaki wczesne oferowały Czechy (0,46 euro/kg), Włochy (0,37 euro/kg) oraz Wielka Brytania (0,28 euro/kg). Ceny eksportowe ziemniaków wczesnych kierowanych do pozostałych wymienionych krajów nie przekraczały 10 eurocentów za kilogram.

W 2012 r. import wczesnych ziemniaków wyniósł 34 471 t i był niemal siedemnastokrotnie wyższy od eksportu. Najwięcej, bo 12 106 t, zakupiono w Hiszpanii, co stanowiło 35% ogólnego importu. Liczącym się dostawcą była Grecja (8281 t – 24%) i Włochy (6137 t – 18%). Mniejsze znaczenie miał import z Cypru (3255 t – 9%), Maroka (1593 t – 5%) i Egiptu (1385 t – 4%). W relacji do roku 2011 umocniła się pozycja Grecji, jako dostawcy, gdyż import z tego kraju zwiększył się o 13%. Ponad trzykrotnie wzrósł import z Egiptu i w niewielkim stopniu (o 2%) z Hiszpanii. Niższy był natomiast zakup w takich krajach unijnej „piętnastki”, jak: Włochy (o 52%), Austria, Niemcy, Francja i Wielka Brytania. Nie odnotowano importu z Belgii, z której rok wcześniej Polska zakupiła 3,4 tys. t. W 2012 r. w stosunku do roku poprzedniego wzrosło znaczenie państw spoza Unii w dostawach wczesnych ziemniaków do Polski (o 22% do 3,1 tys. t).

Najbardziej korzystną cenę w imporcie spośród wymienionych krajów w 2012 r. oferował Egipt (0,29 euro/kg) i Włochy (0,30 euro/kg). W tym okresie stosunkowo wysokie ceny importowe były za wczesne ziemniaki sprowadzone z Maroka i Cypru (0,40 euro/kg).

Uwarunkowania klimatyczne Polski, gdzie okres wegetacji ziemniaków wczesnych jest stosunkowo krótki, nie pozwalają na znaczne zwiększenie produkcji tych warzyw. W porównaniu np. z krajami śródziemnomorskimi, w których wegetacja zaczyna się wcześniej i trwa dłużej – zawsze nasi producenci będą na gorszej pozycji. Wobec tego nie można spodziewać się istotnego wzrostu eksportu tego gatunku z Polski.