Krótka historia
Pierwsze wzmianki o ozdobnych „trawach” i wykaz ich gatunków ukazał się w 1782 roku w Wielkiej Brytanii. Do ich popularyzacji przyczynił się Karl Foerster, niemiecki naukowiec i hodowca, który w latach 30. ub.w. założył pierwszą kolekcję takich roślin w Bornim pod Poczdamem. Od tamtego czasu zainteresowanie tą grupą roślin stale rośnie. Ozdobne „trawy” są szczególnie popularne na zachodzie Europy oraz w Stanach Zjednoczonych. Ciągle wprowadzane są nowe gatunki i odmiany. W Polsce są jeszcze na tyle mało poznane, że trudno dobrać odpowiednie gatunki, choćby do uprawy w pojemnikach czy na rabatach.
Pod pojęciem „trawy ozdobne” kryje się szereg roślin z różnych rodzin botanicznych. Nie są to tylko przedstawiciele rodziny wiechlinowatych (Poaceae). Zwyczajowo określa się tak także turzyce (Cyperaceae), sity i kosmatki (Juncaceae) oraz np. tatarak zwyczajny (Acorus calamus) i konwalnik płaskopędowy (Ophiopogon planiscapus). Łączą je wspólne cechy plastyczne. Rośliny te mają najczęściej wąskie, długie liście i kwiatostany pozbawione okazałego i barwnego okwiatu. Ich prostota jest olbrzymią zaletą. Kojarzą się z naturą, przestrzenią, a szum źdźbeł i liści na wietrze działa kojąco. W ogrodach czy na terenach zieleni miejskiej dodają naturalnego charakteru tym założeniom. Zaletą tej grupy roślin jest także ich duża różnorodność i możliwość sadzenia na różnych stanowiskach.
Kwitnące jesienią
Wiele gatunków „traw” kwitnie jesienią. Najczęściej są to rośliny, które określa się jako ciepłolubne. Ich wegetacja na wiosnę jest opóźniona i dopiero w czerwcu, gdy robi się cieplej, zaczynają intensywnie rosnąć. Początkowo tworzą gęste kępy liści, a kwitną pod koniec lata i jesienią. Są to w dużej mierze rośliny silnie rosnące, osiągające wysokość nawet kilku metrów.
Drugą grupę stanowią gatunki chłodolubne, które wiosną intensywnie rosną i kwitną. Jesienią nie są tak atrakcyjne jak te z pierwszej grupy. „Trawy” chłodolubne są najczęściej gatunkami rodzimymi, przystosowanymi do klimatu umiarkowanego. „Trawy” ciepłolubne pochodzą raczej z cieplejszych stref klimatycznych i mają wyższe wymagania termiczne.
Spośród „traw” kwitnących jesienią szczególnie popularne w uprawie w pojemnikach pod osłonami są rozplenice, zwane piórkówkami (Pennisetum), zarówno gatunki jednoroczne, jak i wieloletnie. Z jednorocznych szczególnie znana jest rozplenica perłowa, spotykana także pod nazwą amerykańska (P. glaucum, syn. P. americanum), uprawiana w odmianach o bordowych liściach, np. ‘Purple Baron’ i ‘Purple Majesty’. Rosną one silnie i osiągają wysokość ok. 100–120 cm, tworzą grube źdźbła i dość szerokie liście. W sierpniu pojawiają się ich cylindryczne, grube, gęste, bordowe kwiatostany. Jako gatunek jednoroczny w naszym klimacie traktuje się także rozplenicę ościstą (P. setaceum). Rośliny te są delikatniejsze od poprzedniego gatunku, mają węższe liście i smuklejsze kwiatostany, które lekko się przewieszają. Bardzo popularna jest odmiana ‘Rubrum’ o miedzianobrązowych liściach i kwiatostanach, dorastająca do wysokości ok. 100–120 cm. Rośliną wieloletnią jest rozplenica japońska (P. alopecuroides), która zakwita już w pierwszym roku uprawy z siewu nasion. Gatunek rośnie silnie, dlatego do uprawy w pojemnikach zalecane są odmiany niskie, np. ‘Little Bunny’ (osiąga wysokość do 30 cm) i ‘Japonicum’ (do 50–70 cm). Ich zaletą jest stosunkowo wczesne kwitnienie, rozpoczynające się już na początku sierpnia, a nie – jak u gatunku – pod koniec tego miesiąca lub we wrześniu. Są także odmiany wcześniej kwitnące, np. ‘Hameln’ (już od czerwca), jednak nie nadają się one do sprzedaży jesiennej.
Rozplenica perłowa ‘Purple Baron’
Rozplenica oścista ‘Rubrum’
Nie można pominąć także miskanta chińskiego (Miscanthus sinensis). Rośliny z tego rodzaju tworzą wysokie kępy o pokroju wazonowym, dorastające do wysokości nawet 350 cm. Spośród odmian o ozdobnych kwiatostanach do uprawy w pojemnikach warto polecić formy niskie i wcześnie kwitnące, takie jak ‘Adagio’ dorastająca do wysokości 60–80 cm o szarozielonych liściach i różowawych kwiatostanach rozwijających się od połowy sierpnia oraz ‘Hermann Müssel’ osiągający wysokość 120–150 cm, o kwiatostanach różowożółtych, rozwijających się od września. Bardzo popularna, kwitnąca w pojemnikach już latem, jest nasella cieniutka, nazywana ostnicą (Nassella tenuissima, syn. Stipa tenuissima). Jej atutem są delikatne, proste, cieniutkie liście i źdźbła, a także kwiatostany z długimi do 20 cm ośćmi, które pięknie falują na wietrze (szczególnie atrakcyjne są u odmiany ‘Ponytails’). Rośliny dorastają do wysokości 25–50 cm.
Nasella cieniutka ‘Ponytails’
[NEW_PAGE]Spośród mniej znanych gatunków warto wyróżnić obiedkę szerokolistną (Chasmanthium latifolium), proso rózgowate (Panicum virgatum) i trzęślicę modrą (Molinia caerulea). Obiedka jest rośliną o źdźbłach wzniesionych, z krótkimi (10–25 cm), ale szerokimi liśćmi (0,5–2 cm), przez co przypomina bambusy. Kwitnie od połowy lipca. Jej wiechy, o długości 10–30 cm, są lekko przewieszone. Składają się one z nielicznych, ale bardzo dekoracyjnych kłosków o długości do 4,5 cm i szerokości 1–2 cm. Początkowo są zielone, potem brązowieją. Odmiana, która jest wprowadzana do uprawy – ‘River Mist’ – ma paskowane, biało-zielone liście. Proso rózgowate to silnie rosnąca trawa o źdźbłach wzniesionych w górę i pokrytych krótkimi liśćmi. Od sierpnia kwitnie, tworząc delikatne, ażurowe, choć całkiem długie (10–40 cm) wiechy. Do uprawy w pojemnikach wykorzystuje się niskie odmiany tego gatunku, jak ‘Heavy Metal’ dorastającą do wysokości 80–120 cm, o liściach szarozielonych, sztywnych, wzniesionych w górę. Trzęślica modra jest natomiast niską rośliną, kępa liści osiąga wysokość około 20 cm (z kwiatostanem 30–50 cm). Najpopularniejsza jest odmiana ‘Variegata’, która oprócz paskowanych, zielono-kremowych liści zdobi charakterystycznymi, żółtymi kwiatostanami pojawiającymi się od lipca do września.
Obiedka szerokolistna
Proso rózgowate
Trzęślica modra
[NEW_PAGE]Nie tylko kwiatostany zdobią
Jesienią spośród „traw” o ozdobnych liściach szczególnie popularne w uprawie w pojemnikach pod osłonami są te, u których są one zabarwione na czerwono i brązowo. Zaliczają się tu także wymienione wcześniej rozplenice perłowa i oścista, które oprócz jesiennego kwitnienia, przez cały okres wegetacji mają przebarwione liście. Czerwone liście ma imperata cylindryczna (Imperata cylindrica) ‘Red Baron’, u której są stosunkowo szerokie (0,3–2,0 cm) i długie (do 50 cm), poza tym są wzniesione do góry, co sprawia, że wyglądają jak strzelające w górę płomienie. Intensywnie pomarańczowymi liśćmi wyróżniają się wietrznica Lessona (Anemanthele lessoniana) ‘Sirocco’, spotykana także pod nazwą ostnica trzcinowata (Stipa arundinacea) czy turzyca ceglasta (Carex testacea) ‘Prairie Fire’. Pierwszy gatunek dorasta do wysokości około 40 cm, ma liście lekko przewieszające się, a ich pomarańczowe zabarwienie jest szczególnie intensywne pod koniec lata i jesienią. Turzyca ceglasta ma liście jasnozielone z pomarańczowobrązowymi przebarwieniami, wąskie, przewieszające się w górnej części. Typowo brązowobordowe liście tworzą turzyca Buchanana (C. buchananii), turzyca włosista (C. comans) ‘Bronze Form’ oraz uncinia czerwona (Uncinia rubra). Pierwszy gatunek ma liście wzniesione do góry do wysokości około 30–50 cm i na końcach skręcone. Ma pokrój wazonowy. Kolejne dwa są niższe (15–25 cm), o pokroju bardziej spłaszczonym, przy czym turzyca włosista ma bardzo długie liście, które przewieszając się, mogą zakrywać doniczkę.
Imperata cylindryczna ‘Red Baron’
Turzyca włosista ‘Bronze Form’
Asortyment „traw” o ozdobnych liściach można poszerzyć o gatunki o liściach zielonych, ale kremowożółto paskowanych w poprzek, jak u odmian miskanta chińskiego, lub wzdłuż, np. turzyca japońska (C. morrowii ‘Ice Dance’), turzyca oszimska (C. oshimensis) ‘Evergold’ oraz hakonechloa smukła (Hakonechloa macra). Bardzo atrakcyjne są paskowane w poprzek liście odmian miskanta chińskiego, np. ‘Zebrinus’ (silnie rosnący do 180 cm, o liściach lekko przewieszających się), ‘Strictus’ (silnie rosnący, ale o liściach strzeliście wzniesionych), ‘Gold Bar’ (o wzroście podobnym jak u odmiany ‘Zebrinus’, ale niższy, dorasta do 150 cm) czy ‘Apache’ (osiągająca wysokość tylko 50–75 cm). Turzyca japońska ma piękne, wzniesione do góry i lekko przewieszające się na wierzchołku szerokie liście, dorastające nawet do długości 40 cm, z wąskim, kremowym pasem na brzegu. Turzyca oszimska tworzy liście węższe i krótsze, ale przewieszające się już od nasady. Są one prawie całe kremowe, ponieważ zielony pasek po środku blaszki jest bardzo wąski. Hakonechloa smukła oferowana jest w kilku odmianach o paskowanych liściach, jedną z popularniejszych jest ‘Albostriata’ osiągająca wysokość 30–45 cm. Niezawodna jest także kostrzewa sina (Festuca glauca) o szaro zabarwionych liściach, ładnie komponująca się z wrzosami. Oferowana jest w wielu odmianach o różnej długości liści i intensywności ich barwy. Mocno srebrzyste liście o długości około 15 cm ma odmiana ‘Silbersee’.
Miskant chiński ‘Strictus’
Hakonechloa smukła ‘Albostriata’
Uprawa i pielęgnacja
Planując jesienną sprzedaż „traw” ozdobnych, należy wziąć pod uwagę uzyskanie materiału finalnego na koniec sierpnia. Materiał wyjściowy wykorzystywany w tej produkcji to głównie siewki oferowane przez firmy nasienne w paletach o 260–280 otworach lub sadzonki, także sprzedawane w paletach wielootworowych. Większość zaproponowanych roślin pozyskiwana jest z siewu i materiał ten jest stosunkowo tani, jednak miskant chiński, hakonechloa smukła czy imperata cylindryczna rozmnażane są z sadzonek in vivo lub in vitro. Młode rośliny warto zamówić już na początku jesieni, tak aby były one dostarczone w maju–czerwcu. Wtedy najlepiej zacząć produkcję.
Młode rośliny sadzi się do doniczek o średnicy 12 cm po jednej sztuce, a do tych o średnicy 19 cm – po trzy sztuki. Zalecanym podłożem jest substrat do uprawy bylin, wzbogacony w nawóz o spowolnionym działaniu (3–4-miesięczny), o proporcji N : P : K jak 1 : 1 : 2 lub (w wypadku gatunków silnie rosnących, np. rozplenicy, miskanta chińskiego) 3 : 2 : 3. Ponieważ uprawa przypada na okres lata, należy pamiętać o utrzymywaniu pod osłonami możliwie niskiej temperatury. Warto w tym celu wykorzystywać cieniówki i podnieść wilgotność powietrza. „Trawy” rzadko porażane są przez patogeny, jednak na roślinach można obserwować mszyce, przędziorka chmielowca oraz rdzę. Ich zwalczanie należy przeprowadzać według aktualnych zaleceń ochrony roślin ozdobnych.
Materiał wyjściowy ozdobnych „traw” (siewki) w palecie o 284 otworach
Dr inż. Monika Henschke
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Wszystkie zdjęcia w tekście: M. Henschke
Artykuł pochodzi z numeru 10/2014 miesięcznika „Rośliny Ozdobne”
