Odmiany mniej podobne do róży pomarszczonej
Powstały po krzyżowaniu róży pomarszczonej i jej odmian oraz innych taksonów róż z wielu grup. Rozmnażane przez sadzonki z tzw. piętką mogą rosnąć na własnych korzeniach. Jednak większość odmian częściej rozmnażana jest przez okulizację na podkładkach. Najwięcej powstało ich na przełomie XIX i XX wieku. Charakteryzuje je duże zróżnicowanie zarówno pod względem pokroju, charakteru wzrostu, liści i innych cech morfologicznych, jak i terminu kwitnienia, odporności na mróz i choroby.
Wśród mieszańców róży pomarszczonej i remontantów (R. x bifera (Poir.) Pers.) warta uwagi jest odmiana ‘Conrad Ferdinand Meyer’ (F. Müller, 1897*), parkowa lub pnąca, o kwiatach intensywnie pachnących, jasnoróżowych, bardzo dużych (o średnicy ok. 10 cm), pełnych, przypominających kształtem te u róż szlachetnych. Główne kwitnienie przypada w czerwcu, ale słabiej jest powtarzane do jesieni. Róża ta nie zawiązuje owoców. Liście są ciemnozielone, gładkie, matowe. Krzewy rosną silnie (wysokość do 2,5 m), nie przypominają gatunku. Mogą rosnąć przy podporach, przewieszać się przez mocne ogrodzenia i mury, tworząc swoiste żywopłoty. W mroźne zimy pędy mogą przemarzać. Odmianę w wilgotne lata nierzadko porażają czarna plamistość, mączniak prawdziwy i rdza. Wśród tych samych mieszańców rzadko uprawiana jest odmiana ‘Mrs Anthony Waterer’ (Waterer, 1898) o ciemnokarminowoczerwonych, dość dużych (o średnicy ok. 9 cm) i pełnych, kulistych, lekko pachnących kwiatach. Kwitnie obficie w czerwcu, potem bardzo słabo powtarza. Nie zawiązuje owoców. Liście są lekko szorstkie, ciemnozielone, skórzaste. Krzewy rosną silnie (do 2 m), ale nie są gęste. Dość odporna na mróz i choroby.
Spośród mieszańców róży pomarszczonej i żółtej (R. foetida Herrm.) w uprawie najczęściej spotykana jest odmiana ‘Agnes’ (Saunders, 1900) o kwiatach żółtych (fot. 1), bardzo dobrze wypełnionych, dużych (średnicy ok. 9 cm), pojawiających się od końca maja do końca czerwca. Kwitnienie nie powtarza się, czasem rozwijają się tylko pojedyncze kwiaty, a owoce nie zawiązują się. Liście są jasnozielone, pomarszczone, pędy bardzo kolczaste, jasne. Krzewy są mało rozgałęzione, z nielicznymi odrostami, osiągają wysokość do ok. 2 m.
Fot. 1. 'Agnes'
Mieszańce róży pomarszczonej i róż z grupy wielokwiatowych mają małe (średnicy ok. 4 cm), liczne kwiaty przypominające kształtem miniaturowe goździki, skupione w gęstych kwiatostanach. Do uprawianych odmian należą ‘F.J. Grootendorst’ (de Goey, 1918) o kwiatach wiśniowoczerwonych i jej sporty: ‘Pink Grootendorst’ (Grootendorst, 1923) – kwiaty jasnoróżowe (fot. 2) i ‘White Grootendorst' (Eddy, 1962) – kwiaty białe (fot. 3). Kwitnienie rozpoczyna się na początku czerwca i powtarza cyklicznie do jesieni, rośliny nie wiążą owoców. Liście są podobne jak u róży pomarszczonej. Gęste, bardzo kolczaste krzewy, o wzniesionych, sztywnych, silnie rozgałęzionych pędach dorastają do wysokości ok. 1,8 m. Sadzone są jako róże parkowe, żywopłotowe. Mają niewielkie wymagania pod względem stanowiska i pielęgnacji, są odporne na mróz i choroby. Wymagają cięcia odmładzającego.
Fot. 2. ‘Pink Grootendorst’
Fot. 3. ‘White Grootendorst'
Mieszańce róży pomarszczonej i róż z grupy bukietowych to m.in. odmiana KORDES’ ROSE ROBUSTA (‘Korgosa’; R. Kordes, 1979) – parkowa, o kwiatach krwistoczerwonych (fot. 4), pojedynczych, dużych (średnicy 10 cm), prawie niepachnących, zebranych w dużych kwiatostanach. Kwitnie obficie, do jesieni, owoców nie wiąże. Liście są gładkie, skórzaste, ciemnozielone, duże, osadzone na grubych wiśniowoczerwonych pędach o licznych kolcach tej samej barwy. Dość gęste krzewy rosną silnie i osiągają wysokość ok. 2 m. W mroźne zimy pędy mogą przemarzać, zaleca się okrycie podstawy krzewu kopczykiem. Róża ta rośnie zwykle zdrowo, ale czasem jest porażana przez czarną plamistość i choroby pędów. Od odmiany KORDES’ ROSE ROBUSTA pochodzą dwie inne, na które warto zwrócić uwagę: PINK ROBUSTA (‘Korpinrob’; W. Kordes’ Söhne, 1987) o półpełnych, jasnoróżowych kwiatach (fot. 5) oraz RUGELDA (‘Korruge’; W. Kordes’ Söhne, 1987) o kwiatach półpełnych do pełnych, dużych (średnicy ok. 10 cm), ciemnożółtych z czerwonoróżowym brzegiem płatków (fot. 6). Pędy tych róż mają liczne, ciemnowiśniowe kolce, liście skórzaste, błyszczące, ciemnozielone, gładkie. Krzewy są dobrze rozkrzewione, rosną dość silnie, ale są nieco niższe niż odmiana wyjściowa i osiągają wysokość ok. 1,7 m. Odporność na mróz i choroby jest podobna jak u odmiany KORDES’ ROSE ROBUSTA. Odmiany te dobrze powtarzają kwitnienie do jesieni, zawiązują owoce, ale nie są one ozdobne i powinno się przyciąć krzewy po kwitnieniu. Wskazane jest też wiosenne lekkie cięcie pędów, które korzystnie wpływa na wzrost i pokrój krzewów.
Fot. 4. KORDES’ ROSE ROBUSTA ‘Korgosa’
Fot. 5. PINK ROBUSTA ‘Korpinrob’
Fot. 6. RUGELDA ‘Korruge’
[NEW_PAGE]Ze skrzyżowania róży pomarszczonej z różą Wichury (R. wichuraiana Crép.) uzyskano często niegdyś uprawianą odmianę ‘Max Graf’ (Bowdith, 1919). Jej jasnoróżowe, pojedyncze, szalkowate kwiaty ukazują się raz, niezbyt obficie, na początku czerwca. Owoców nie zawiązuje. Pędy są bardzo długie (2–3 m), płasko pokładają się na ziemi. Rośnie ekspansywnie, wspinając się na okoliczne wyniesienia, pędy ukorzeniają się łatwo przy styczności z podłożem. Znajduje zastosowanie jako róża okrywowa, cenna ze względu na ładne, jasnozielone, długo utrzymujące się jesienią ulistnienie (liście się nie przebarwiają). Odmiana ta jest stosunkowo tolerancyjna na choroby, natomiast w mroźne zimy część pędów może przemarzać, dlatego przed nadejściem mrozów wskazane jest ściółkowanie krzewów grubą warstwą kory.
W wyniku krzyżowania róży pomarszczonej z różą błyszczącą (R. nitida Willd.) otrzymano gatunek Rosa x rugotida Darthuis. Znaną i wysoko cenioną odmianą okrywową, powszechnie sadzoną przy szlakach komunikacyjnych, jest ‘Dart’s Defender’ (Darthuis Nursery, 1971). Kwiaty są półpełne, lilaróżowe, lekko pachnące, średniej wielkości. Zawiązuje jasnoczerwone, nieduże owoce. Liście są delikatne, o małych listkach, błyszczące, przebarwiające się jesienią na żółto i czerwono. Wykazuje wybitną odporność na niekorzystne warunki środowiska miejskiego, zasolenie, suszę, choroby i mróz. W korzystnych warunkach może dorastać do wysokości ok. 1,5 m.
Odmiana ‘Thérese Bugnet’ (Bugnet, 1950) jest odmianą parkową powstałą ze skrzyżowania odmian kilku gatunków, w tym róży pomarszczonej. Kwiaty są jasnolilaróżowe (fot. 7), półpełne do pełnych, duże (o średnicy ok. 10 cm), płaskie, intensywnie pachnące. Kwitnie długo, od końca maja jako jedna z pierwszych róż. Nie powtarza kwitnienia i nie zawiązuje owoców. Pędy są wiśniowobrązowe, z małą liczbą kolców, z delikatnymi, matowymi, jasnozielonymi liśćmi. Krzewy są bardzo gęste, wzniesione, rosną silnie i osiągają wysokość ok. 2 m, starsze tworzą nieliczne odrosty. Odmiana wybitnie mrozoodporna i zdrowa.
Fot. 7. ‘Thérèse Bugnet’
W wyniku krzyżowania róży pomarszczonej i dahurskiej (R. davurica Pall.) otrzymano odmianę ‘Kaiserin des Nordens’ (Eduard August von Regel, 1879), spotykaną także pod nazwami ‘Empress of the North’, Rosa rugosa ‘Rubra Plena’, ‘Regeliana Flore Pleno’. Jest to róża parkowa, o kwiatach intensywnie lilaróżowych (fot. 8), pełnych, dość dużych (średnicy ok. 10 cm), szalkowatych, silnie pachnących, skupionych po kilka w kwiatostanach. Kwitnienie powtarza słabo, owoców nie zawiązuje. Liście są szarozielone, matowe, szorstkie, o wąskich, spiczastych listkach. Pędy są szarooliwkowe, kolczaste. Krzewy, bardzo gęste, z odrostami korzeniowymi, osiągają wysokość ok. 1,8 m.
Fot. 8. ‘Kaiserin des Nordens’
Krzyżując różę pomarszczoną i polną (R. arvensis Huds.), otrzymano Rosa x paulii Rehd. (Paul, 1903, syn. Rosa rugosa ‘Repens Alba’). Jej kwiaty są białe, pojedyncze, duże (średnicy ok. 9 cm), o charakterystycznych płatkach z ,,wcięciem”, pojawiające się średnio obficie, raz w roku. Owoce są jasnoczerwone. Pędy długie (ok. 2 m), silnie kolczaste, płożą się po podłożu, wspinając na przeszkody. Rośnie ekspansywnie, wykorzystuje się ją jako różę okrywową.
Uprawa i zastosowanie
Ze względu na korzystne cechy, jakimi charakteryzują się odmiany pochodzące od róży pomarszczonej, zarówno starsze, jak i te nowsze, warto je rozpowszechnić w uprawie. Obecnie istnieje wiele kreacji o wszechstronnym zastosowaniu, znakomicie tolerujących trudne warunki uprawy i jednocześnie o małych potrzebach pielęgnacyjnych oraz glebowych. Mrozoodporność jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o powodzeniu uprawy i dekoracyjności krzewów w sezonie, a odmiany pochodzące od róży pomarszczonej zalecane są do sadzenia w chłodnym klimacie Kanady i Skandynawii. Opisane w artykule taksony z powodzeniem można uprawiać w warunkach klimatycznych Polski przez wiele lat. Pod względem odporności na mróz, w porównaniu do licznych innych odmian róż gruntowych, także tych obserwowanych w Ogrodzie Botanicznym CZRB w Powsinie, zarówno historycznych, jak i innych, odmiany pochodzące od róży pomarszczonej wypadły korzystnie.
Krzewy osiągają maksymalną wysokość średnio po 3 latach uprawy. Nie bez znaczenia jest glebochronne działanie róż tworzących licznie odrosty, takich jak np. ‘Blanc Double de Coubert’, ‘Frau Dagmar Hastrup’, ‘Hansa’, ‘Kaiserin des Nordens’, ‘Moje Hammarberg’ czy licznych nowych odmian okrywowych. Zwarty i dość regularny pokrój mają krzewy ‘F.J. Grootendorst’, ‘Pink Grootendorst’, ‘White Grootendorst’ i ‘Thérese Bugnet’, tworzące nieliczne odrosty, wyróżniające się możliwością wykorzystania na żywopłoty nieformowane.
Wiosną u krzewów większości odmian rozwój pąków rozpoczyna się już od ostatniej dekady marca. Przeważająca część krzewów nie przemarza, więc nie wymaga cięcia wiosną, zabieg ten nie opóźnia zatem ich rozwoju. Po 4–5 latach uprawy, co kilka lat, u większości odmian niezbędne jest cięcie odmładzające wykonane na przedwiośniu poprzez usuwanie najstarszych pędów. W przeciwnym razie najstarsze, słabo kwitnące i nadmiernie rozgałęzione pędy zaschną w całości i będą szpeciły krzew.
Kwitnienie, w porównaniu z licznymi innymi odmianami róż, rozpoczyna się wcześnie – już od drugiej dekady maja. Główne kwitnienie trwa 3–4 tygodnie i kończy się w drugiej połowie czerwca, gdy rozpoczyna się u klasycznych odmian z grupy róż okrywowych. Niektóre odmiany kwitnące na pędach ubiegłorocznych (np. ‘Max Graf’, ‘Mrs Anthony Waterer’) po przemarznięciu w czasie surowej zimy mogą kwitnąć słabiej.
Dr inż. Marta Joanna Monder
PAN Ogród Botaniczny CZRB w Powsinie
Fot. 1–8 M. J. Monder
Artykuł pochodzi z numeru 6/2013 dwumiesięcznika „Szkółkarstwo”
