Gatunki pawonii spotykane w Europie
Pawonia Gledhilla (P. x gledhillii) jest mieszańcem pawonii wielokwiatowej (P. multiflora) i Makoyana (P. makoyana). Opisał ją Martin Roy Cheek. To prawdopodobnie najczęściej spotykany w uprawie przedstawiciel rodzaju. Ma pionowo rosnące łodygi, u starszych roślin nawet do wysokości 2 m. Rozgałęziają się słabo, zwykle dopiero w wierzchołkowej części. Liście są eliptyczne do lancetowatych, długości do ok. 15 cm, na brzegu piłkowane, z wierzchu ciemnozielone, na spodzie z drobnymi, białymi, solnokryształkowymi łuskami.
Kwiaty wyrastają w kątach liści. Płatki korony u podstawy są zrośnięte i mają gwiazdkowaty kształt, średnicę 3,5 cm, w środku znajdują się wzniesione pręciki i słupek, tworzące rodzaj kolumienki. Na zewnątrz otacza je dziewięć jaskraworóżowych do purpurowoczerwonych działek kielicha i to one są ozdobą rośliny – kwiaty najładniej wyglądają przed pełnią rozkwitu, gdy działki kielicha nie są jeszcze rozchylone. Kwitnienie trwa bardzo długo, w korzystnych warunkach – niemal cały rok. Kwiaty opadają pojedynczo i stopniowo. Owocem jest torebka. Przypisane są jej odmiany: ‘Kermesina’ – o niskim wzroście i kwiatach różowych do czerwonych oraz ‘Rosea’ – o kwiatach ciemnoróżowych.
Pawonia wielokwiatowa (P. multiflora, synonim: Triplochlamys multiflora) pochodzi z Brazylii. Ten słabo rozgałęziający się krzew osiąga wysokość 30–60 cm. Kwiaty (działki kielicha) są ciemnopurpurowe, pojawiają się od września do maja.
Wymagania pawonii
Pawonie to rośliny ciepło- i światłolubne. Przy niedoborze światła pędy bywają zbyt długie, a zawiązywanie pąków kwiatowych i kwitnienie mogą być zakłócone. Podczas produkcji należy utrzymywać temperaturę 20–25°C w dzień, a w nocy – co najmniej 18°C. Podłożem do ukorzeniania sadzonek jest mieszanka piasku i torfu wysokiego (1 : 3, v : v), do siewu nasion – podłoże lekkie, do produkcji handlowej – STK2, ziemia uniwersalna lub mieszanka podobnych składników o pH 5,5–6,5. Do żywienia roślin w czasie uprawy docelowej używane są nawozy wieloskładnikowe o stężeniu 0,2–0,4%, z przewagą azotu i zawierające żelazo.
Pawonie znoszą znaczne zasolenie podłoża. Dokarmianie CO2 w stężeniu 750 ppm (0,075%) oddziałuje korzystnie na wzrost i kwitnienie. Duże i równomierne uwilgotnienie podłoża jest konieczne. Przesuszenie bryły korzeniowej powoduje opadanie pąków kwiatowych i kwiatów. Rośliny te rozkrzewiają się bardzo słabo, dlatego, aby otrzymać ładnie uformowane okazy handlowe, potrzebne jest wykonanie jednego lub dwóch cięć. Formy pienne po raz pierwszy przycina się, gdy mają wysokość około 60 cm, a drugi raz – w celu uformowania korony po 3–5 miesiącach. Zalecane jest utrzymywanie podwyższonej wilgotności powietrza. Groźnych chorób dotychczas nie notowano. Spośród szkodników mogą wystąpić mszyce, wełnowce i przędziorki.
Rozmnażanie i dalsza uprawa pawonii
Zalecane jest rozmnażanie za pomocą sadzonek pędowych, gdyż siewki wchodzą w okres kwitnienia później i często kwitną słabo. Bardziej odpowiednie są sadzonki wierzchołkowe, ponieważ ukorzeniają się szybciej i w większej liczbie niż sadzonki śródpędowe, które są mocniej zdrewniałe. Sadzonki długości 6–8 cm z liśćmi sporządza się od lutego do sierpnia. Scala się je mocno z podłożem.
Temperatura podłoża i powietrza powinna wynosić 22–24°C. Sadzonki wierzchołkowe ukorzeniają się po 3–4 tygodniach, a śródpędowe – po 4–6 tygodniach. Pobiera się je z dwu- lub trzyletnich roślin matecznych. Możliwe jest również rozmnażanie in vitro.
W celu otrzymania okazów krzewiastych do doniczek o średnicy 10–11 cm sadzi się po dwie młode rośliny. Aby uzyskać formy pienne, młode rośliny najpierw sadzi się pojedynczo do doniczek o średnicy 9–13 cm, a potem przesadza do pojemników docelowych o średnicy 16–20 cm. Rośliny z jednym pędem bez przycinania uzyskuje się po 4–5 miesiącach uprawy, krzewiaste z jednym przycięciem po 5–6 miesiącach, a pienne – po 18–20 miesiącach. Dojrzałość handlową osiągają po rozkwitnięciu pierwszych kwiatów. Posiadacze pawonii po kwitnieniu powinni ją przycinać, gdyż z każdym rokiem staje się ona coraz wyższa. Ze względu na duże wymagania cieplne i dość długi czas oczekiwania na rośliny handlowe produkcja pawonii jest dość droga. Cena uzyskana za tę atrakcyjną roślinę ozdobną jest jednak satysfakcjonująca.
Wartości ozdobne pawonii to: bardzo długie kwitnienie (w oświetlonych miejscach praktycznie cały rok), żywotność i wieloletniość roślin, a ponadto tolerancja na suche powietrze w pomieszczeniu (bryła korzeniowa nie może jednak przesychać). Znakomicie nadaje się do uprawy we wnętrzach, a latem – do dekoracji ogrodów i innych eksponowanych miejsc.
Pawonia Gledhilla; fot. P. Czuchaj
Prof. dr hab. Mieczysław Czekalski
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Artykuł pochodzi z numeru 10/2015 miesięcznika „Rośliny Ozdobne”
