Gatunki i odmiany macierzanki
Macierzanka, należąca do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), to niewielka krzewinka, rzadziej roślina zielna o małych, szarozielonych liściach, drobnych kwiatach i silnie rozgałęzionych pędach. Kwitnie od lipca do września. Jej pachnące kwiaty chętnie oblatywane są przez pszczoły. Pochodzi z Południowej i Południowo-Wschodniej Europy. We florze polskiej występuje 10 gatunków.
W uprawie znane są odmiany wywodzące się od dwóch gatunków: macierzanki pospolitej (T. vulgaris) pochodzącej z rejonów Morza Śródziemnego, która ma szarozielone liście i fioletoworóżowe kwiaty, i cytrynowej (T. citriodorus) o zielonych liściach i białych kwiatach oraz cytrynowym aromacie. Oba gatunki dorastają do wysokości 15 cm i szerokości 30–40 cm.
Do najbardziej znanych odmian macierzanki pospolitej należą: ‘Tim’ – o zielonych liściach, rośliny osiągają wysokość 20–30 cm i szerokość 40 cm; ‘Fredo’ – o liściach zielonych, zwartym, kulistym pokroju, wysokość roślin wynosi 40 cm, a szerokość 50–60 cm, odmiana bardzo aromatyczna; ‘Gold’ – o liściach żółtozielonych, kwiatach białych, rośliny dorastają do wysokości 15 cm i szerokości 20 cm; ‘Silver Posie’ – o liściach z jasnym obrzeżeniem, wysokość roślin wynosi 15 cm, a szerokość 30–40 cm.
Macierzanka pospolita ‘Gold’
Wśród odmian macierzanki cytrynowej warto zwrócić uwagę na: ‘Limone’ – o liściach zielonych, wysokość roślin wynosi 5–10 cm, a szerokość 20 cm; ‘Mystic Lemon’ – o liściach zielonych z żółtą obwódką, rośliny osiągają wysokość 10–15 cm i szerokość 30 cm; ‘Sambesi’ – o liściach zielonych z drobnymi żółtymi plamkami, pędy przewieszające się, wysokość roślin wynosi 10 cm, a szerokość 20 cm; ‘Silver Queen’ – o liściach szarozielonych z białawą obwódką, rośliny osiągają wysokość 10 cm i szerokość 25 cm; ‘Doone Valley’ – o liściach żółtozielonych, rośliny dorastają do wysokości 15 cm i szerokości 25 cm; ‘Gold Lemon’ – o liściach zielonych z jasnożółtą obwódką, wysokość roślin wynosi 15–20 cm, a szerokość 30 cm; ‘Variegated’ – o liściach zielonożółtych, kwiatach różowych, rośliny osiągają wysokość 15 cm i szerokość 20 cm.
Macierzanka cytrynowa ‘Sambesi’
Macierzanka cytrynowa ‘Variegated’
[NEW_PAGE]Rozmnażanie i uprawa macierzanki
Ozdobne odmiany macierzanki rozmnaża się przez sadzonki. Macierzankę pospolitą i jej odmianę ‘Tim’ można również wysiewać. Nasiona kiełkują szybko, w temperaturze około 21°C i warunkach wysokiej wilgotności względnej powietrza (98%) – już po kilku dniach. Pikuje się je do skrzynek lub małych doniczek.
Ukorzenione sadzonki lub siewki można kupić w firmach specjalizujących się w produkcji materiału wyjściowego. Uprawa macierzanki trwa 2–3 miesiące lub krócej, w zależności od tego, jak duży okaz chcemy uzyskać. Młode rośliny sadzi się pojedynczo lub po dwie bądź trzy sztuki do doniczek o średnicy 9–12 cm. Można je uprawiać w substratach torfowych o pH 5,5–6,5. Macierzanka ma niewielkie wymagania wodne i pokarmowe. Składniki pokarmowe dostarcza się roślinom w pożywkach płynnych o EC 1,2–1,5 mS/cm i pH około 6,0. Minimalna temperatura uprawy to 12°C w nocy i 16°C w dzień, optymalna wynosi zaś 18–20°C. Rośliny te mają wysokie wymagania świetlne. Rosną szybko w warunkach dnia długiego i wysokiej intensywności światła, w Polsce od połowy marca nie trzeba ich doświetlać. W czasie uprawy rośliny przycina się zwykle jednorazowo, aby się rozkrzewiły. Jeżeli chcemy uzyskać większe, silnie rozkrzewione okazy, możemy je przyciąć ponownie po dwóch tygodniach.
Zastosowanie
Jako roślinę do dekoracji tarasów i balkonów, macierzankę można sadzić oddzielnie lub łączyć w większych pojemnikach z niewielkimi bylinami, np. dąbrówką rozłogową, goździkami: sinym i kropkowanym, miętą pieprzową, niskimi odmianami szałwii lekarskiej, pelargoniami o pachnących liściach, werbeną itp.
W gruncie powinien on być sadzony w grupach, na glebach lekkich, piaszczystych lub piaszczysto-gliniastych, przepuszczalnych, o odczynie słabo kwaśnym do obojętnego. Dobrze znosi suszę. Wymaga stanowisk słonecznych. Nadaje się do ogrodów ziołowych i skalnych. Znajduje zastosowanie także jako roślina rabatowa, okrywowa, obwódkowa. Wymaga okrycia na zimę, w mroźne zimy może wymarzać.
Macierzanka cytrynowa ‘Mystic Lemon’
Prof. dr hab. Joanna Nowak
Katolicki Uniwersytet Lubelski w Lublinie
Fot. I. Sprzączka
Artykuł pochodzi z numeru 7-8/2015 „Roślin Ozdobnych”
