Bazylia należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Rośliny dorastają do wysokości 50–70 cm, są silnie rozkrzewione. Kwiaty, białe lub różowe, miododajne, pojawiają się od czerwca do września. Gatunków, a także odmian botanicznych i uprawnych bazylii jest wiele. Najczęściej spotykane są bazylia pospolita i pochodzące od niej odmiany. Gatunek ten do Europy został przywieziony prawdopodobnie z Indii. Ziele bazylii znajduje szerokie zastosowanie w kuchni śródziemnomorskiej jako popularna przyprawa. Ma także właściwości lecznicze jako środek wspomagający trawienie, a olejek eteryczny otrzymywany z ziela ma właściwości bakteriobójcze.
Odmiany
Liście zielone mają odmiany ‘Magic White’ i ‘Magic Mountain’ (druga z nich ma najmłodsze liście nabiegłe purpurowo), które osiągają wysokość do 80 cm. ‘Pesto Perpetuo’ to też odmiana wysoka, o liściach biało obrzeżonych. Bazylia drobna, nazywana też grecką, ma drobne, zielone liście o intensywnym aromacie, dorasta do wysokości 20–50 cm. W uprawie znane są także odmiany niższe, przydatne do uprawy w doniczkach, np. ‘Piccolino’ o wysokości 15–20 cm i węższych liściach oraz polska odmiana ‘Kasia’ o liściach szerokich. Podobnej wysokości jest bazylia sałatowa, która ma duże jasnozielone liście.
Bazylia pospolita ‘Magic White’, fot. I. Sprzączka
Bazylia pospolita ‘Magic Mountain’, fot. I. Sprzączka
Bardzo dekoracyjne są odmiany o ciemnopurpurowych liściach: ‘Red Rubin’, ‘Opal’, ‘Dark Opal’, ‘Purple Ruffles’, ‘Violetto Aromatico’. U tej ostatniej blaszki liściowe są lekko postrzępione.
Odmiany bazylii mogą się też wyróżniać innym zapachem liści. Długie, wąskie, zielone liście bazylii cytrynowej (O. x citrodorum) delikatnie pachną cytryną. Z kolei u bazylii cynamonowej pokarbowane, zielone, matowe liście mają cynamonowy zapach, a dodatkową ozdobą tej rośliny są duże fioletowe kwiatostany.
Nowa grupa Herbalea™ bazylii to odmiany odporne na choroby i niesprzyjające warunki atmosferyczne, dobrze krzewiące się, o dużych walorach dekoracyjnych. Rozmnaża się je przez sadzonki. Należą do niej np. ‘Green Ball’ – niska, o pokroju kulistym i zielonych drobnych liściach, ‘Red Ball’ – o podobnym pokroju i liściach nabiegłych fioletowo, ‘Dark Lady’ – o liściach purpurowych, ‘Wild Color’ – najmłodsze liście nabiegłe fioletowo, ‘Habana’ i ‘Ajaka’ – o liściach zielonych.
Wszystkie odmiany bazylii pospolitej nadają się do uprawy zarówno w gruncie, jak i w doniczkach czy skrzynkach balkonowych.
Rozmnażanie
Bazylię rozmnaża się z siewu nasion, za wyjątkiem odmian z grupy Herbalea™ rozmnażanych przez sadzonki wierzchołkowe. W naszych warunkach klimatycznych bazylię najlepiej wysiewać wiosną, od połowy marca. Dzień jest wtedy wystarczająco długi i nie trzeba jej doświetlać. Nasiona przykrywa się cienką warstwą podłoża. Kiełkują szybko i równomiernie, w temperaturze 21°C po tygodniu. Po upływie 4–6 tygodni siewki nadają się do sadzenia w pojemnikach finalnych, a po następnych 6 tygodniach – do sprzedaży. Niższe odmiany uprawia się w doniczkach o średnicy 13–15 cm, wysokie w pojemnikach 3–4-litrowych. Rośliny przycina się raz, aby się rozkrzewiły.
Uprawa
Bazylię uprawia się w substracie torfowym o pH 6,0–6,4. Ma średnie wymagania pokarmowe. Rośliny żywi się pełnymi pożywkami płynnymi o EC 1,2–1,5 mS/cm i pH około 6,0. Niewskazana jest duża zawartość azotu w pożywce. Stosunek N : P : K powinien wynosić 1 : 2 : 1. Bazylia, jak większość ziół, ma wysokie wymagania świetlne. Światło przyspiesza wzrost i zwiększa zawartość olejku w liściach. Poniżej 15°C bazylia rośnie słabo, znacznie korzystniejsza jest temperatura 20–27°C. W czasie uprawy warto także poruszać młodymi roślinami przy użyciu wentylatorów. Taki zabieg działa jak traktowanie retardantami wzrostu – zapobiega nadmiernemu wydłużaniu się pędów i rośliny mają zwarty pokrój, bez stosowania środków chemicznych.
Na zewnątrz bazylię sadzi się pod koniec maja w miejscach osłoniętych i nasłonecznionych. Roślina ta preferuje gleby piaszczysto-gliniaste, przepuszczalne, ale wilgotne. W czasie suszy powinna być regularnie podlewana, ponieważ ma większe niż większość ziół wymagania wodne. Na balkonach i tarasach będzie dobrym towarzystwem dla ozdobnych pomidorów i ziół, z wyjątkiem ruty i szałwii, a także dla wielu kwitnących roślin sezonowych.
Prof. dr hab. Joanna Nowak
Katolicki Uniwersytet Lubelski w Lublinie
Artykuł pochodzi z numeru 5/2014 miesięcznika „Rośliny Ozdobne”
