Zasady rejestracji w szkółkarstwie
Podlegają jej wszyscy producenci i dystrybutorzy materiału szkółkarskiego następujących roślin sadowniczych i ozdobnych*: Chaenomeles (pigwowiec), Cotoneaster (irga), Crataegus (głóg), Cydonia (pigwa), Malus (jabłoń), Prunus (śliwa, morela, brzoskwinia, migdałowiec, wiśnia, czereśnia, czeremcha i in.), Pyracantha (ognik), Pyrus (grusza), Sorbus (jarząb). Przepisy dyrektyw unijnych przewidują możliwość wyłączenia z obowiązku rejestracji producentów i dystrybutorów ściśle określonego materiału roślinnego — np. Abies (jodła), Fragaria (truskawka, poziomka), Larix (modrzew), Picea (świerk), Pinus (sosna), Platanus (platan), Populus (topola), Pseudotsuga (daglezja), Quercus (dąb), Rubus (jeżyna i malina), Tsuga (choina) — którzy zaopatrują tylko nieprofesjonalnych ostatecznych odbiorców na rynku lokalnym. Oznacza to odbiorców, którzy zakupione towary wykorzystują w całości na swoje potrzeby, np. do amatorskiej uprawy w ogrodach przydomowych lub działkowych. Podlegają natomiast rejestracji producenci i dystrybutorzy materiałów roślinnych dla profesjonalistów, wykorzystujących te towary do prowadzenia produkcji towarowej (np. do założenia plantacji owocującej, uprawy choinek, itp.).
* pełna lista roślin (w tym bylin), których produkcja lub dystrybucja w UE wymaga rejestracji, znajduje się na stronie internetowej: www.iorin.gov.pl/swiat/unia.htm
Zadanie prowadzenia rejestru producentów, dystrybutorów i importerów zostało, na mocy ustawy z 12 lipca 1995 r. o ochronie roślin uprawnych (Dz. U. z 2002 r. nr 171, poz. 1398 ze zm.), powierzone Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Wpis do rejestru będzie dokonywany na podstawie wniosku złożonego przez przedsiębiorcę do wojewódzkiego inspektora Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania przedsiębiorcy, za pośrednictwem terenowych jednostek inspekcji. Każdy zarejestrowany przedsiębiorca po wpisaniu do „rejestru producentów” zostanie oznaczony indywidualnym numerem rejestracyjnym, który umożliwi identyfikację pochodzących od niego roślin.
Obowiązki
System nakłada na zarejestrowanych przedsiębiorców określone obowiązki, do których należy:
- Posiadanie aktualnego planu gospodarstwa, pól lub innych obiektów, w których prowadzona jest działalność (np. uprawa, przechowywanie, przygotowanie materiału do sprzedaży), a następnie coroczne przedkładanie planu produkcji lub obrotu.
- Prowadzenie ewidencji w zakresie rodzaju i wielkości produkcji, pochodzenia materiału wyjściowego do produkcji; ilości, rodzaju i pochodzenia materiału wprowadzanego do obrotu; przechowywanie dokumentów związanych z prowadzoną działalnością, zwłaszcza dotyczących zakupu i sprzedaży materiału roślinnego (minimum przez rok).
- Współpraca z wojewódzkim inspektorem IORiN, osobista lub poprzez wyznaczoną osobę, w zakresie prowadzonej działalności i ochrony roślin (np. informowanie o zmianach danych podlegających wpisowi lub zmianach zakresu produkcji).
l Umożliwianie inspektorom ochrony roślin i nasiennictwa prowadzenia czynności kontrolnych, w tym pobierania prób do badań, oraz udostępnianie danych i dokumentów związanych z prowadzoną działalnością. - Prowadzenie obserwacji upraw oraz magazynowanych towarów roślinnych pod kątem występowania organizmów szkodliwych podlegających obowiązkowi zwalczania (tzw. kwarantannowych), zawiadamianie wojewódzkiego inspektora IORiN o wystąpieniu lub podejrzeniu wystąpienia takich organizmów.
Zarejestrowani producenci, dystrybutorzy i importerzy określonych materiałów roślinnych objęci są nadzorem fitosanitarnym, sprawowanym przez wyznaczoną służbę. W Polsce zadanie to, na mocy ustawy o ochronie roślin uprawnych, zostało powierzone Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Nadzór obejmuje kontrole zdrowotności upraw (w trakcie uprawy i przechowywania). Częstotliwość kontroli zależy od rodzaju materiału roślinnego, powinny być jednak przeprowadzone minimum raz w roku, podobnie jak sprawdzenie prawidłowości prowadzonej dokumentacji.
Paszporty roślin
Stanowią integralną część systemu kontroli zdrowotności roślin w UE. Pozytywne wyniki kontroli i badań, wykonywanych u zarejestrowanych producentów w trakcie cyklu uprawowego, stanowią podstawę do wydawania specjalnych etykiet, tzw. paszportów roślin. W paszport zaopatrywana jest każda partia lub przesyłka materiału szkółkarskiego (m.in. gatunki wymienione wcześniej) wprowadzanego do obrotu. Sposób zaopatrzenia w paszport roślin (np. pojedyncze rośliny, opakowanie zbiorcze, środek transportu) zależy od przeznaczenia oraz formy dalszej dystrybucji tego materiału. Wskazane jest załączanie paszportu roślin do najmniejszej partii towaru, która będzie przedmiotem dalszej sprzedaży, np. pojedynczej rośliny, wiązki.
Paszport powinien zawierać następujące dane:
- Oznaczenie „paszport roślin EEC”.
- Kod państwa członkowskiego UE.
- Oznaczenie służby, która paszport roślin wydała.
- Numer rejestracyjny producenta lub importera.
- Indywidualny numer określający serię lub partię towaru.
- Nazwę botaniczną rośliny.
- Ilość towaru.
- Oznaczenie ZP (zona protecta) oraz kod strefy chronionej UE, jeżeli miejsce przeznaczenia towaru znajduje się w granicach takiej strefy.
- Oznaczenie RP (replacement passport) oraz numer rejestracyjny oryginalnego producenta, importera lub dystrybutora w przypadku paszportu zastępczego, który jest wydawany wówczas, gdy zaistnieje potrzeba łączenia lub podziału partii towaru, zaopatrzonego w paszport roślin (oznaczenia ZP i RP oraz kraju pochodzenia mogą być umieszczane fakultatywnie, w zależności od potrzeby).
- Informację o kraju pochodzenia — dotyczy to towarów importowanych spoza terytorium UE.
Przepisy dyrektyw unijnych nie określają formy graficznej paszportu roślin, a każde państwo członkowskie UE może przyjąć w tym zakresie własne rozwiązania (wyjątkiem jest paszport roślin dla sadzeniaków ziemniaka). W odniesieniu do materiału kwalifikowanego roślin sadowniczych informacje wymagane na paszporcie roślin i etykiecie urzędowej mogą być zamieszczane łącznie.
Paszport roślin jest w UE gwarancją, że opatrzona nim partia towaru spełnia określone wymagania zdrowotne, jednolite dla wszystkich państw członkowskich UE. Dokument ten potwierdza, że materiał roślinny został wyprodukowany przez zarejestrowanego producenta,
w miejscu regularnie kontrolowanym przez służbę ochrony roślin i nasiennictwa, a dany materiał roślinny jest wolny od wszelkich organizmów kwarantannowych oraz był uprawiany w miejscu wolnym od tych organizmów, zgodnie z ogólnie obowiązującymi standardami unijnymi. Dzięki danym zawartym w paszporcie roślin możliwa jest szybka identyfikacja miejsca pochodzenia znajdującego się na rynku materiału roślinnego oraz jego producenta lub dystrybutora, a tym samym identyfikacja ewentualnych źródeł porażenia i zapobieganie rozprzestrzenianiu się organizmów szkodliwych.
Paszporty roślin będą odpłatnie przygotowywane i drukowane przez Inspekcję Ochrony Roślin
i Nasiennictwa. System zaopatrywania w paszporty określonego materiału roślinnego zostanie wdrożony bezpośrednio przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej.
* pełna lista roślin (w tym bylin), których produkcja lub dystrybucja w UE wymaga rejestracji, znajduje się na stronie internetowej: www.iorin.gov.pl/swiat/unia.htm
