PRZEDPLONY W UPRAWIE TRUSKAWEK

Nawozy

Z przeprowadzonych dotychczas doświadczeń wynika, że truskawki mają stosunkowo niewielkie wymagania nawozowe, a zbyt wysokie dawki mogą nawet obniżać plon owoców, gdyż powodują nadmierny wzrost wegetatywny roślin, co sprzyja silniejszemu porażeniu owoców przez szarą pleśń. W uprawie truskawek najczęściej polecanym nawozem organicznym jest obornik, który należy podać na rok przed założeniem plantacji, względnie na kilka miesięcy, ale tylko w rejonach o większej iloś­ci opadów (około 700 mm rocznie). Coraz mniejsza dostępność obornika i koszty transportu powodują jednak, że dużą rolę w przygotowaniu gleby pod uprawę truskawek odgrywa właściwy przedplon. Działanie następcze przedplonów utrzymuje się przez 2 lub 3 lata i pozwala (jak wynika z naszych badań) na ograniczenie lub wyeliminowanie nawożenia mineralnego, co jest zgodne z aktualnymi trendami. W drugim roku wpływ przedplonów jest tym większy, im więcej masy organicznej wniosły one do gleby (w wielu doświadczeniach z roślinami warzywnymi nawozy zielone dorównywały plonotwórczemu działaniu obornika).

Uważa się, że dawka obornika 30–40 t/ha istotnie polepsza właściwości fizyczne gleby i zabezpiecza niezbędne składniki pokarmowe na cały okres trwania plantacji. Mineralne nawozy potasowo-fosforowe wysiewa się przed posadzeniem truskawek, w zależności od wyników analiz gleby wykonanych najlepiej na rok przed sadzeniem roślin.

W Katedrze Sadownictwa AR w Lublinie przeprowadzono dwa cykle doświadczeń, których celem było określenie wpływu przedplonów: fasoli szparagowej (odmiana 'Paulista’), gorczycy białej i gorczycy (odmiana 'Metex’), koniczyny perskiej, owsa, żyta i aksamitki (odmiana `Carmen`) na wzrost i plonowanie truskawek odmian 'Senga Sengana’ i 'Kent’ bez nawożenia mineralnego. Kontrolę stanowiły truskawki posadzone w czarnym ugorze bez roślin przedplonowych.

Doświadczenia założono na glebie płowej o składzie mechanicznym pyłu ilastego i gliniastego na podłożu marglowym. Gleba ta dobrze magazynuje wodę, ale wolno się nagrzewa i wykazuje skłonność do zaskorupiania się po deszczu.

Przedplony wysiano pod koniec kwietnia (owies i żyto) i w II dekadzie maja (fasolę szparagową, gorczycę, koniczynę perską i aksamitkę). W II dekadzie lipca zlikwidowano żyto, owies, koniczynę perską i gorczycę, w końcu lipca — aksamitkę, a w II dekadzie sierpnia — fasolę szparagową. Część nadziemną roślin przedplonowych ścięto i rozdrobniono kosiarką rotacyjną, a następnie przyorano na głębokość 30 cm. Strąki fasoli szparagowej zbierano
w stadium dojrzałości zbiorczej i przeznaczono do sprzeda­-ży, a pocięto i przyorano tylko ulistnione łodygi. Plon strąków wyniósł w 1998 roku 13,3 t/ha, a w 1999 r. — 19 t/ha. Przed przyoraniem przedplonów określono masę części nadziemnej i resztek pożniwnych, które stanowiło ściernisko łącznie z masą korzeni z 20 cm warstwy gleby (tab. 1). Następnie określono wartość nawozową przedplonów (tab. 2).

Tabela 1. Średni plon wytworzonej i przyoranej świeżej masy przedplonów

Tabela 2. Ocena wartości nawozowej zastosowanych przedplonów
(średnio z lat 1998–1999)

Przygotowaną do sadzenia roślin glebę przykryto włókniną polipropylenową. Rośliny posadzono w I dekadzie września w nacięte we włókninie otwory w rozstawie 75 x 30 cm (około 40 tys. szt./ha). Tego rodzaju ściółkowanie gleby praktycznie wyeliminowało potrzebę jej odchwaszczania, trudniejsze było likwidowanie plantacji i usuwanie włókniny.

Biomasa

Ilość wytworzonej biomasy zależała od gatunku uprawianych roślin (tab. 1). Najwięcej biomasy dostarczyły aksamitka i koniczyna perska, najmniej — fasola szparagowa. Główną część biomasy fasoli szparagowej i gorczycy stanowiły części nadziemne roślin. Pozostałe przedplony pozostawiły dużo resztek pożniwnych — najwięcej aksamitka, a w dalszej kolejności — żyto, koniczyna perska, owies, gorczyca 'Metex’, gorczyca biała i (znacznie mniej) fasola szparagowa.

Największą wartością nawozową wykazała się aksamitka, która dostarczyła do gleby (w przeliczeniu na 1 ha) średnio 150,2 kg azotu, 22,4 kg fosforu, 225,1 kg potasu, 39,9 kg wapnia i 16,6 kg magnezu. Ilość fosforu wprowadzonego do gleby przez przyoranie aksamitki była największa i różniła się istotnie, w porównaniu z wykorzystaniem fasoli szparagowej i koniczyny perskiej. Poza tym biomasa aksamitki zawierała trzy razy więcej potasu niż biomasa fasoli szparagowej i dwa razy więcej niż inne przedplony. Najwięcej wapnia do gleby dostarczały gorczyce i fasola szparagowa. Magnezu wprowadzono do gleby najwięcej wraz z roślinami aksamitki i gorczyc.

Plonowanie

W pierwszym roku po posadzeniu najlepiej plonowały rośliny truskawki odmiany 'Senga Sengana’ sadzone po aksamitce, gorczycy 'Metex’, owsie i koniczynie pers­kiej. Zebrane plony były o 0,7–1,16 t/ha wyższe niż z roślin kontrolnych. Odmiana 'Kent’ dała plony wyższe o 0,18–0,83 t/ha od kontroli.

Drugi i trzeci rok trwania plantacji były okresami najwyższej jej produktywności (tab. 3 i 4). Plony w drugim roku kształtowały się dla odmiany 'Senga Sengana’ w granicach od 34,16 t/ha (fasola szparagowa) do 36,57 t/ha (żyto), a odmiany 'Kent’ od 31,76 t/ha (fasola szparagowa) do 43,55 t/ha (aksamitka). W trzecim roku plony odmiany 'Senga Sengana’ wynosiły odpowiednio: 22,31 t/ha (gorczyca 'Metex’), 27,33 t/ha (żyto), 23,48 t/ha (koniczyna perska) i 27,15 t/ha (gorczyca biała).

Tabela 3. Średnia masa owoców zebranych z jednej rośliny (g)
w kolejnych latach trwania plantacji

Tabela 4. Plon owoców (w przeliczeniu na hektar)

Na wielkość plonu miał więc duży wpływ wiek roś­lin. Zmniejszenie plonu w miarę starzenia się roślin przedstawia tabela 4. Suma plonów ze wszystkich lat, w przeliczeniu na hektar była największa, gdy przedplonem była aksamitka, następnie żyto i koniczyna perska. Można jednak stwierdzić, że wszystkie użyte w doświadczeniu rośliny wykazały pozytywny wpływ na uprawiane odmiany truskawki i pozwoliły na uzys­kanie wysokich plonów. Każdą z nich można zakwalifikować jako przedplon do polowej uprawy tej rośliny, nawet bez konieczności dodatkowego nawożenia mineralnego (rys. 1 i 2).

Rys. 1. Suma plonów z 4 lat użytkowania plantacji truskawek odmiany 'Senga Sengana’ (t/ha) oraz różnica w stosunku do kontroli (t/ha)

Rys. 2. Suma plonów z 4 lat użytkowania plantacji truskawek odmiany 'Kent’ (t/ha) oraz różnica w stosunku do kontroli (t/ha)

Przedplony spowodowały prawie we wszystkich przypadkach nieznaczny wzrost plonu handlowego w stosunku do kontroli. Niezależnie od roku plonowania, najwięcej owoców wyboru ekstra zebrano z roślin trus­kawek uprawianych po fasoli szparagowej i aksamitce, a najmniej — po owsie.

Najwyższą zawartość witaminy C stwierdzono po zastosowaniu jako przedplonu gorczycy, zaś ekstraktu — po aksamitce. Wyniki te sugerują, że stosowanie roślin przedplonowych ma pełne uzasadnienie produkcyjne, umożliwia bowiem osiąganie plonów odpowiedniej wielkości i jakości na glebach płowych bez nawożenia mineralnego. Ma więc także pozytywny wpływ na środowisko.