Perspektywy dla produkcji owoców brzoskwiń i moreli
Uprawie tych gatunków w rejonie Sandomierza sprzyjają:
bardzo dobre gleby (lessowe, o zawartości powyżej 35% części spławianych i o bardzo dobrym kompleksie sorpcyjnym);
mikroklimat (jest to region o najdłuższym w Polsce okresie bez przymrozków, o długości okresu wegetacyjnego 210–220 dni, średniej rocznej ilości opadów 635,2 mm);
uformowanie terenu (liczne wzniesienia, które chronią te uprawy przed wczesnowiosennymi przymrozkami).
Na wszystkich większych wzniesieniach w tym regionie rosną drzewa morelowe bądź brzoskwiniowe. Uprawy tych gatunków stanowią jednak nadal niewielki udział w strukturze upraw sadowniczych w tym rejonie (tab. 1, rys.). Moim zdaniem, zarówno uprawy brzoskwiń, jak i moreli są jednak równie perspektywicznymi kierunkami produkcji, jak uprawa czereśni.
Tabela 1. Powierzchnia upraw sadowniczych* w województwie świętokrzyskim,
w tym w regionie sandomierskim
* dane pochodzą ze spisu rolnego przeprowadzonego w 2002 roku
** bez truskawek
Lokalizacja sadów morelowych i brzoskwiniowych w powiecie sandomierskim
Za uprawą brzoskwiń przemawiają:
rosnące wprost proporcjonalnie do poprawy sytuacji ekonomicznej społeczeństw spożycie ich owoców;
bardzo dobre gleby, których szkoda przeznaczać pod uprawę wiśni;
szczególnie duża przyszłość produkcji owoców późnych odmian zbieranych we wrześniu (w krajach Europy Południowej do tego czasu brzoskwinie „się upieką”).
Za uprawą moreli przemawiają:
możliwości eksportu do państw UE;
mała konkurencja na rynku krajowym;
wydłużenie okresu podaży poprzez zwiększenie liczby uprawianych odmian (o późnej porze zbioru);
stosunkowo niskie koszty założenia i prowadzenia sadu.
Uprawiane odmiany
Głównymi odmianami w sandomierskich sadach brzoskwiniowych są: 'Redhaven’, 'Reliance’, 'Royalvee’, 'Velvet’, 'Iskra’ i 'Inka’. Do najczęściej uprawianych odmian moreli należą: 'Early Orange’, 'Harcot’, 'Wczesna z Morden’, 'Późna z Morden’, 'Węgierska Wczesna’ i 'Zaleszczycka’. Dla brzoskwiń najczęściej stosowane są siewki brzoskwini: 'Brzoskwinia Rakoniewicka’ i 'Brzoskwinia Mandżurska’, a dla moreli — ałycza, siewki moreli i 'Węgierka Wangenheima’. Drzewa brzoskwiń sadzone są przeważnie w rozstawie 4 m x 2,5–3 m, a korony prowadzone są w formie kielichowej (pucharowej) (fot. 1). Drzewa moreli sadzone są w rozstawie 4–4,5 m x 2,5–3 m, a korony prowadzone są w formie luźnej (fot. 2).
Fot. 1. Sad brzoskwiniowy
Fot. 2. Sad morelowy
W wielu gospodarstwach sadowniczych, dotychczas produkujących jabłka, ze względu na wyższą opłacalność produkcji owoców brzoskwiń i moreli zakłada się nasadzenia drzew tych gatunków, popełniane są przy tym, niestety, podstawowe błędy technologiczne (tab. 2).
Tabela 2. Najczęściej popełniane błędy w uprawie brzoskwiń i moreli w regionie sandomierskim
Tegoroczna sytuacja w sadach
Ostatnia zima nie cechowała się dużymi spadkami temperatury, dlatego nie stwierdzono uszkodzeń mrozowych. Po wyjątkowo ciepłym listopadzie, grudniu i styczniu (do 20.01.), przyszło oziębienie ze spadkami temperatury do –23°C w nocy i do –19°C w dzień. Nie jest to temperatura, która powoduje przemarznięcie pąków u tych gatunków. Jednak w I dekadzie marca tym spadkom temperatury towarzyszyły bardzo silne wiatry. To one spowodowały uszkodzenia mrozowe pąków. Największe szkody wystąpiły wtedy w sadach starych, położonych na najwyższych stanowiskach. Plantacje położone niżej mają mniejsze uszkodzenia pąków. Stopień uszkodzeń mrozowych pąków ściśle zależał od odmiany.
Na początku III dekady kwietnia (z 21 na 22, z 22 na 23 i 23 na 24 kwietnia) znów wystąpiły spadki temperatury od –5°C do –9°C. Spowodowały one znaczne uszkodzenia pąków i kwiatów brzoskwiń i moreli, zwłaszcza na niżej położonych stanowiskach.
Podsumowując wszystkie tegoroczne uszkodzenia, szacuję, że sumaryczne zbiory moreli w regionie sandomierskim będą niższe od ubiegłorocznych o 85% do 90%, a brzoskwiń o 60–65%. Wśród odmian moreli najlepiej przetrwała odmiana 'Harcot’, a najbardziej ucierpiała 'Wczesna z Morden’. Wśród odmian brzoskwiń praktycznie nie ma uszkodzeń na odmianie 'Suncrest’, stosunkowo nieźle przetrwały 'Reliance’ i 'Redhaven’. Całkowicie nieodporne na mróz okazały się wszystkie wczesne odmiany i twardki (T-1, T-2, T-3, T-4 i T-5).
