W kolekcjach i doświadczeniach
Wstępna ocena odmian prowadzona jest w nasadzeniach kolekcyjnych i doświadczeniach porównawczo-odmianowych. W kolekcji moreli ISK, zlokalizowanej obecnie w Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach koło Skierniewic, zgromadzone jest ponad 120 taksonów (genotypów) moreli. Zadaniem kolekcji jest głównie utrzymanie istniejącej zmienności genetycznej, czyli zachowanie starych i lokalnych odmian. Trudno jest natomiast pozyskać do kolekcji najnowsze, licencjonowane odmiany, ze względu na nieufność hodowców (lub właścicieli odmian) spowodowaną częstym nieprzestrzeganiem w naszym kraju wyłącznego prawa do odmiany. Sytuacja może się zmienić teraz, po wejściu Polski do UE, kiedy szkółkarzom z zachodu Europy zależeć będzie na sprzedaży drzewek także na naszym rynku.
W Rejestrze Odmian COBORU znajdują się tylko cztery odmiany: trzy o wczesnej porze dojrzewania (’Early Orange’, 'Wczesna z Morden’ i 'Harcot’ — fot. 1) oraz późna 'Somo’. Drzewka tych odmian rozmnażane są w szkółkach i dostępne na rynku. Odmiany te zostały zgłoszone do rejestru przez ISK w 1991 roku. W ciągu następnych 12 lat nie było chętnych do wpisania do rejestru dalszych odmian. Wiąże się to bowiem z opłatami za wpisanie i utrzymanie ich w Rejestrze oraz koniecznością prowadzenia hodowli zachowawczej.
Fot. 1. 'Harcot’
Dojrzewanie moreli przypada w Polsce w drugiej połowie lipca i w sierpniu, czyli trwa około 6 tygodni. Przyjmując, że okres zbioru owoców każdej odmiany trwa tydzień, to dla zapewnienia ciągłości ich podaży na naszym rynku potrzeba przynajmniej 6 odmian. Tymczasem 4 odmiany wpisane do Rejestru zapewniają podaż tylko przez mniej więcej 3 tygodnie.
Sadownicy i amatorzy zainteresowani uprawą moreli poszukują obecnie odmian bardzo wczesnych, wczesnych lub późnych. Odmiany takie można znaleźć w krajowych kolekcjach oraz w nasadzeniach kolekcyjnych i produkcyjnych w różnych krajach Europy (tabela). Niestety, nowe odmiany są z reguły licencjonowane, a zakup licencji (przy niewielkiej produkcji drzewek) może przekraczać możliwości finansowe indywidualnych szkółkarzy.
Terminy dojrzewania odmian moreli w centralnej Polsce 
* odmiany dostępne we Włoszech, Francji, na Ukrainie, w Czechach i na Słowacji; w przypadku tych odmian termin dojrzewania podany w tabeli jest przypuszczalny
Godnych zainteresowania i ewentualnego wprowadzenia do uprawy w kraju jest wiele odmian dostępnych i uprawianych w innych krajach europejskich.
Odmiany bardzo wcześnie i wcześnie dojrzewające
Early Blush® — nowa odmiana amerykańska wyhodowana w stanie New Jersey. Jej owoce
są średniej wielkości, o średnicy 40–50 mm, owalne. Skórka pomarańczowa, u niedojrzałych owoców kwaśna, z czerwonym rozmytym rumieńcem pokrywającym 20–40% powierzchni owocu. Miąższ pomarańczowy, średnio zwięzły, aromatyczny, słodko-kwaskowaty, soczysty, masłowaty w całkowicie dojrzałych owocach. Bardzo wczesna odmiana deserowa, owoce źle znoszą transport, szybko przejrzewają. Odmiana licencjonowana, może być rozmnażana po wykupieniu licencji od hodowcy, który ma przedstawiciela we Francji. W 2003 roku
odmiana Early Blush® stanowiła 3% nasadzeń moreli w tym kraju.
Orangered® — nowa odmiana wyhodowana w stanie New Jersey w USA. W 2003 roku stanowiła 10% nasadzeń moreli we Francji i jej udział w nowych nasadzeniach rośnie. Owoce są średniej wielkości, o średnicy 45–55 mm, spłaszczone. Skórka pomarańczowa, z niewielkim czerwonym, rozmytym rumieńcem. Miąższ pomarańczowy, średnio zwięzły, aromatyczny, średnio słodki, lekko kwaskowaty, soczysty, masłowaty w całkowicie dojrzałych owocach. Pestka dobrze odchodzi od miąższu. Odmiana deserowa i przetwórcza, owoce średnio dobrze znoszą transport, można je przetrzymywać w chłodni. Odmiana licencjonowana.
’Karola’ — odmiana czeska. Drzewo rośnie średnio silnie, tworzy szeroką, rozłożystą koronę. Owoce są średniej wielkości, o masie 40–55 g, atrakcyjne, kulisto-sercowate. Skórka pomarańczowa, z czerwonym, rozmytym rumieńcem pokrywającym do 50% powierzchni owocu. Miąższ pomarańczowy, średnio zwięzły, lekko aromatyczny, smaczny. Pestka średniej wielkości, owalna, odchodzi od miąższu. Nasiona gorzkie. Owoce dojrzewają w drugiej połowie lipca, około 4 dni przed odmianą 'Early Orange’. Odmiana samopłodna.
W tej grupie odmian interesujące są także nowe odmiany wyhodowane na Słowacji: Velita® rodząca owoce o średniej masie 56 g oraz Veselka® rodząca owoce o masie 65 g.
Wśród odmian zgłoszonych do badań rejestrowych COBORU ciekawa jest polska odmiana oznaczona symbolem LAK 101 (fot. 2), rodząca smaczne owoce o masie 45–70 g.
Fot. 2. LAK 101
Odmiany o średnio późnej porze dojrzewania
’Goldrich’ — odmiana amerykańska. Drzewo rośnie średnio silnie, tworzy szeroką, rozłożystą koronę. Owoce są duże, o masie 60–100 g (pojedyncze osiągają 150 g), atrakcyjne, owalne, nieco spłaszczone (fot. 3). Skórka pomarańczowa, z niewielkim czerwonym rumieńcem pokrywającym 10–30% powierzchni owocu. Miąższ jasnopomarańczowy, zwięzły, lekko aromatyczny, dość smaczny w fazie pełnej dojrzałości konsumpcyjnej. Pestka średniej wielkości lub duża, owalna, częściowo przylega do miąższu. Nasiona gorzkie. Owoce dojrzewają na początku sierpnia, 6–8 dni po odmianie 'Early Orange’. Odmiana samobezpłodna.
Fot. 3. 'Goldrich’
’Hargrand’ — odmiana kanadyjska wyhodowana w Harrow (Ontario). Owoce duże (fot. 4), o masie 70–80 g, atrakcyjne, owalne, nieco spłaszczone od strony szypułki. Skórka pomarańczowa, z niewielkim plamistym, czerwonym rumieńcem, pokrywającym do 20% powierzchni owocu. Miąższ pomarańczowy, przy pestce nieco jaśniejszy, zwięzły, lekko aromatyczny, smaczny. Pestka średniej wielkości, owalna, pękata, odchodzi od miąższu. Nasiona gorzkie. Owoce dojrzewają w pierwszej połowie sierpnia — około 13 dni po odmianie 'Early Orange’. Dobrze znoszą przechowywanie w chłodni. Odmiana samobezpłodna.
Fot. 4. 'Hargrand’
Interesująca jest także krajowa, lokalna siewka znaleziona w Dobrzyniu nad Wisłą, oceniana pod tymczasową nazwą B 1. Rodzi ona owoce o masie powyżej 100 g. Autor odmiany zamierza zgłosić ją do badań rejestrowych COBORU.
Odmiany późno dojrzewające
’Darina’ — czeska odmiana wprowadzona do produkcji w 1989 roku. Owoce średniej wielkości do dużych, o masie 45–78 g, owalne, symetryczne. Skórka pomarańczowa, z czerwonym rozmytym i plamistym rumieńcem pokrywającym 25–50% powierzchni owocu. Miąższ pomarańczowy, średnio zwięzły, słodki, smaczny. Pestka średniej wielkości, dobrze odchodzi od miąższu. Nasiona gorzkie. Owoce dojrzewają w pierwszej połowie sierpnia, 10–15 dni po odmianie 'Early Orange’. Odmiana samopłodna.
’Sirena’ — odmiana otrzymana w Rumunii. Owoce średniej wielkości do dużych, o masie 45–60 g, atrakcyjne, owalne, wydłużone (fot. 5). Skórka pomarańczowa, z czerwonym, kropkowanym rumieńcem pokrywającym do 60% powierzchni owocu. Miąższ jasnopomarańczowy, średnio zwięzły, lekko aromatyczny, smaczny. Pestka średniej wielkości, wydłużona, dobrze odchodzi od miąższu. Nasiona słodkie. Owoce dojrzewają w drugiej połowie sierpnia — 16–20 dni po odmianie 'Early Orange’. Odmiana częściowo samopłodna.
Fot. 5. 'Sirena’
’Bergeron’ — stara francuska odmiana, zajmująca obecnie 30% powierzchni nasadzeń moreli we Francji. Owoce są średniej wielkości, o średnicy 45–55 mm, owalne (fot. 6). Skórka pomarańczowa, z niewielkim ceglastoczerwonym, rozmytym i plamistym rumieńcem pokrywającym 10–40% powierzchni owocu. Miąższ jasnopomarańczowy, zwięzły, staje się masłowaty w całkowicie dojrzałych owocach, średnio soczysty, aromatyczny, słodko-kwaskowaty. Pestka dobrze odchodzi od miąższu. Owoce dojrzewają w drugiej połowie sierpnia — około 16–20 dni po odmianie 'Early Orange’. Odmiana deserowa i przetwórcza, owoce dobrze znoszą transport i nadają się do przechowywania w chłodni. Odmiana samopłodna.
Fot. 6. 'Bergeron’
