Wciąż jeszcze, stosownie do przepisów ustawy z 8.01.1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 z późn. zm.), produkcja w zakresie rolnictwa, rybołówstwa i leśnictwa jest zwolniona od podatku VAT. W czerwcu ubiegłego roku został jednak wniesiony do Sejmu RP projekt rządowy, który zawierał przepisy wdrażające pierwszy etap opodatkowania VAT-em tych działów.
| Zakładano opodatkowanie już od 1.01.2000 r. nieprzetworzonych płodów rolnych stawką 3%, a jednocześnie wprowadzenie, również 3-procentowego, zryczałtowanego zwrotu podatku, przysługującego tzw. rolnikom ryczałtowym. Decyzją Sejmowej Komisji Finansów Publicznych przepisy wprowadzające VAT w rolnictwie nie znalazły się jednak w — obowiązującej od początku bieżącego roku — ustawie z 20.11.1999 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Zarazem do opracowania ostatecznych założeń wprowadzenia podatku VAT do rolnictwa powołano podkomisję nadzwyczajną. Reprezentanci tej branży uważali bowiem, iż zastosowanie tylko systemu ryczałtowego zwrotu, bez możliwości wyboru rozliczania podatku VAT na zasadach ogólnych (takich, jakie obowiązują w innych dziedzinach gospodarki), byłoby niekorzystne dla rolników prowadzących działalność w szerszym zakresie. W efekcie, w styczniu br. Komisja Finansów Publicznych wniosła Marszałkowi Sejmu projekt nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym w zakresie opodatkowania nieprzetworzonych produktów rolnych. 17 lutego br. odbyło się w Sejmie pierwsze czytanie, po którym projekt został skierowany do dalszych prac w komisjach. Zakłada on wprowadzenie od 3 lipca 2000 r. 3-procentowej stawki podatku VAT w rolnictwie. | ||
| PO CO TEN PODATEK? | ||
| Wprowadzenie podatku od towarów i usług w rolnictwie jest istotne z punktu widzenia zobowiązań zagranicznych Polski, przybliża bowiem nasze uregulowania dotyczące podatków pośrednich do przepisów obowiązujących w Unii Europejskiej. Za wprowadzeniem podatku VAT do rolnictwa przemawia także obecna sytuacja, w której producenci rolni są na gruncie tego podatku dyskryminowani. Zwolnienie m.in. produktów ogrodnictwa i gospodarki leśnej z podatku VAT jest bowiem korzystne tylko pozornie, w istocie eliminuje możliwość odliczenia podatku naliczonego, zapłaconego w poprzedniej fazie obrotu, od należnego (patrz słowniczek na str. 42 — red.). Producent tych artykułów jest więc traktowany — w świetle obecnie obowiązującej ustawy — jak konsument, któremu nie przysługuje prawo do odliczenia zapłaconego wcześniej podatku. | ||
| OBECNE STAWKI VAT | ||
| Ustawa z 1993 r. przewiduje stawkę podstawową w wysokości 22%, stawki obniżone — 0% i 7% oraz zwolnienie od podatku przewidziane w art. 7. Podstawowe środki produkcji dla rolnictwa, czyli maszyny, urządzenia, narzędzia rolnicze, ciągniki, a także nawozy są opodatkowane stawką 0%. Usługi w zakresie rolnictwa związane z produkcją rolną (np. dotyczące prac polowych, chemizacji rolnictwa) są zwolnione od podatku VAT, natomiast usługi związane z maszynami, urządzeniami i narzędziami dla gospodarki leśnej, rolnej oraz ogrodniczej, a także usługi związane z naprawą czy regeneracją tych sprzętów są opodatkowane stawką w wysokości 7%. Tak więc podmiot prowadzący działalność rolniczą nabywa podstawowe środki produkcji po cenach niezawierających podatku VAT (stawka 0%) oraz usługi zwolnione od VAT-u lub opodatkowane stawką obniżoną (7%); produkty, które sprzedaje, są natomiast zwolnione od podatku VAT. Rolnik nabywa również towary opodatkowane stawką podstawową (22%). Należą do nich: surowce energetyczne, węgiel, koks, energia elektryczna, cieplna, gaz, oleje opałowe i napędowe, a także niezbędne do inwestowania materiały budowlane oraz roboty budowlano-montażowe, itp., opodatkowane stawką 7%. Dotychczasowe zwolnienie produktów rolnych z podatku VAT skutkuje tym, że im bardziej zaawansowana i proinwestycyjna produkcja rolna, tym większe obciążenie fiskalne rolnika. | ||
| KOLEJNE ETAPY WPROWADZANIA VAT-u | ||
| Rada Ministrów opracowała harmonogram wprowadzenia podatku od towarów i usług do rolnictwa. Jak już wspominałem, wprowadzenie opodatkowania VAT dla nieprzetworzonych produktów rolnych na poziomie 3% oraz stawki zryczałtowanego zwrotu podatku, również w wysokości 3%, obowiązywałoby od 3 lipca 2000 roku. Kolejny etap został przewidziany na 1 stycznia 2001 r., kiedy to maszyny i ciągniki rolnicze oraz usługi remontowe związane ze sprzętem rolniczym miałyby zostać opodatkowane przejściową stawką w wysokości 11%, natomiast nawozy, pestycydy, itp. zostałyby opodatkowane stawką 3%. Od początku roku 2002 stawka zryczałtowanego zwrotu podatku osiągnęłaby poziom docelowy — 7%, nieprzetworzone produkty rolne, nawozy, pestycydy, itp., a także usługi rolnicze opodatkowane byłyby stawką właściwą — 7%. Z kolei maszyny i ciągniki rolnicze, a także usługi remontowe związane ze sprzętem rolniczym zostałyby opodatkowane stawką w wysokości 22%. | ||
| ROZLICZANIE PODATKU NA ZASADACH OGÓLNYCH | ||
| Projekt Komisji Finansów Publicznych ze stycznia br. zakłada, iż punktem wyjścia do wprowadzenia podatku VAT w rolnictwie jest stosowanie przez gospodarstwo rolne ogólnych zasad rozliczeń podatku VAT i prowadzenie pełnej ewidencji dla potrzeb tego podatku. Zwolnieniu od podatku podlegałyby jednak podmioty, które — zgodnie z ustawą z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. Nr 121, poz. 591 z późn. zm.) — nie są zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych. Warto przypomnieć, że obowiązek ten spoczywa m.in. na osobach fizycznych i spółkach cywilnych osób fizycznych, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy osiągnęły w walucie polskiej równowartość co najmniej 800 000 EURO (obecnie około 3,24 mln zł). Podatnik podatku VAT jest zobowiązany przed wykonaniem pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu złożyć w urzędzie skarbowym zgłoszenie rejestracyjne, a następnie składać deklaracje podatkowe (VAT-7) dla podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego za okresy miesięczne. | ||
| ROLNICY „RYCZAŁTOWI” | ||
| Do pozostałych podmiotów będzie miał zastosowanie uproszczony system — tzw. zryczałtowany zwrot podatku. Konstrukcja prawna zryczałtowanego zwrotu polega na dodaniu do ustawy o podatku od towarów i usług zwolnienia dla tzw. rolników ryczałtowych. Uważa się za nich osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, prowadzące działalność rolniczą, tj. sprzedające nieprzetworzone produkty rolne uzyskane z własnej produkcji, wymienione w załączniku nr 8 do ustawy (między innymi produkty ogrodnictwa — SWW 41, z wyłączeniem SWW 4133, tj. owoców południowych). Załącznik nr 8 stanowi wykaz towarów, od których sprzedaży przysługuje zryczałtowany zwrot podatku od towarów i usług. W tej regulacji istotne znaczenie ma niestosowanie ww. zwolnienia w odniesieniu do działalności handlowej, a więc odprzedaży w stanie nieprzetworzonym nabytych wcześniej produktów rolnych. Dla rolników ryczałtowych przewidziano zryczałtowany zwrot podatku w wysokości 3%, pod warunkiem dokonania przez nich sprzedaży nieprzetworzonych produktów rolnych podatnikowi podatku VAT. To właśnie podatnik podatku od towarów i usług nabywający nieprzetworzone produkty rolne od rolników ryczałtowych będzie zobowiązany do wypłacania ryczałtowego zwrotu. Przykładowo: rolnik ryczałtowy sprzedaje krzewy wartości 1000 zł podatnikowi podatku VAT. Rolnik ten jest zwolniony z podatku VAT, czyli nic nie odprowadza do budżetu państwa. Opodatkowaniu podlega sprzedaż, a nie zakup, zatem kontrahent — podatnik VAT również nic nie wpłaca do urzędu skarbowego. Jednak jest zobowiązany do dokonania zryczałtowanego zwrotu w wysokości 3% rolnikowi ryczałtowemu. Czyli ww. nabywca zapłaci sprzedawcy 1000 zł + 30 zł zryczałtowanego zwrotu. Ponadto podatnik VAT kupujący takie produkty od rolnika ryczałtowego ma wystawiać w dwóch egzemplarzach fakturę dokumentującą ten zakup. Oryginał faktury otrzyma rolnik ryczałtowy, którego obowiązkiem ma być przechowywanie jej przez 5 lat (kopię faktury przez ten sam okres ma przechowywać kontrahent umowy). Faktura dokumentująca zakup towarów uprawniających do ryczałtowego zwrotu, oznaczona jako „Faktura VAT RR”, powinna zawierać: – imiona i nazwiska lub nazwy sprzedawcy i nabywcy oraz adresy tych osób; – numery NIP sprzedawcy i nabywcy; – numer dowodu osobistego lub innego dokumentu (np. paszportu) stwierdzającego tożsamość sprzedawcy, datę wydania tego dokumentu i nazwę organu, który wydał dokument, jeśli rolnik ryczałtowy jest osobą fizyczną; – dokładną datę dokonania zakupu oraz wystawienia faktury i numer kolejny tego dokumentu; – nazwy zakupionych towarów; – ilość oraz klasę towarów; – cenę jednostk. oraz wartość zakupionych towarów bez kwoty zryczałtowanego zwrotu podatku; – stawkę zryczałtowanego zwrotu (początkowo 3%, w przyszłości prawdopodobnie 7%); – wartość zakupionych towarów wraz z kwotą zryczałtowanego zwrotu podatku; – kwotę należności ogółem wraz z kwotą zryczałtowanego zwrotu podatku; – czytelne podpisy osób uprawnionych do wystawienia i otrzymania faktury; – oświadczenie sprzedawcy, że jest rolnikiem ryczałtowym. Nabywca nieprzetworzonych produktów rolnych będzie miał prawo traktować zryczałtowany zwrot podatku dokonany rolnikowi tak, jak swój podatek naliczony (czyli zryczałtowany zwrot będzie obniżał podatek należny, który ten nabywca jest zobowiązany wpłacać do urzędu skarbowego), pod warunkiem że: l zakup produktów rolnych jest związany ze sprzedażą opodatkowaną (art. 20 ustawy z 8.01.1993 r.; na przykład: podatnik, który kupuje krzewy w celu obsadzenia własnego punktu handlowego, czyli dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej, ma prawo do odliczenia zapłaconego VAT-u, nie będzie mu ono natomiast przysługiwało przy nabyciu krzewów, które posadzi w przydomowym ogrodzie); l zapłata należności za produkty rolne, wraz z ryczałtowym zwrotem, nastąpiła na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego (sposób zapłaty jest dowolny — może to być przelew, przekaz pocztowy); l na dokumencie stwierdzającym dokonanie zapłaty zostanie wymieniony numer i data wystawienia faktury potwierdzającej zakup produktów rolnych. Warunek zapłaty na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego dotyczy tylko tej części zapłaty, która stanowi różnicę między kwotą należności za sprzedane produkty rolne a kwotą należności za towary i usługi sprzedane rolnikowi przez nabywcę tych produktów rolnych. Przykładowo: firma urządzająca tereny zieleni nabywa krzewy o wartości 1000 zł, a sprzedaje rolnikowi, za 100 zł, usługi transportu tego towaru — wówczas warunek zapłaty na rachunek bankowy dotyczy 900 zł. Ryczałtowy zwrot, mający być substytutem prawa do odliczenia podatku naliczonego, jest korzystny przede wszystkim dla producentów rolnych prowadzących działalność w ograniczonym zakresie. Ryczałtowy zwrot nie będzie idealnie odpowiadał zapłaconemu wcześniej podatkowi VAT. W niektórych przypadkach zwrot będzie wyższy od podatku faktycznie zapłaconego przy nabyciu towarów i usług, w innych okaże się niższy. Oznacza to, że zryczałtowany zwrot podatku nie dla wszystkich podatników będzie opłacalny. Dla rolnika ryczałtowego korzystne będzie natomiast zwolnienie go z obowiązku: wystawiania faktur, prowadzenia ewidencji sprzedaży i zakupów towarów oraz usług, dokonywania zgłoszenia rejestracyjnego, składania w urzędzie skarbowym deklaracji VAT-7. | ||
| ROZWIĄZANIE POŚREDNIE | ||
| Dla podmiotów prowadzących w sferze rolnictwa działalność na szeroką skalę system ryczałtowy jest jednak mało korzystny. Ponieważ tylko pewna część produkujących nieprzetworzone produkty rolne będzie spełniała kryteria przewidziane w ustawie o rachunkowości (obroty w wysokości co najmniej 800 000 EURO albo prowadzenie działalności w formie spółek: jawnej, komandytowej, z o.o. lub akcyjnej), zaproponowano wprowadzenie rozwiązania pośredniego, skierowanego do producentów niespełniających tych wymogów, a mających zamiar rozliczać się na zasadach ogólnych. Rolnicy ryczałtowi, którzy chcieliby zrezygnować z przysługującego im zwolnienia (a więc rozliczać się z podatku VAT na zasadach ogólnych), będą to mogli zrobić pod warunkiem: l sprzedaży w poprzednim roku podatkowym produktów rolnych, z wyłączeniem produktów importowanych, oraz sprzedaży będącej działalnością handlową (odprzedaż w stanie nieprzetworzonym nabytych wcześniej produktów rolnych), o wartości przekraczającej 80 000 zł (Komisja Finansów Publicznych obniżyła zakładaną we wcześniejszym projekcie granicę, która wynosiła 100 000 zł); l dokonania zgłoszenia rejestracyjnego w urzędzie skarbowym przed dniem dokonania pierwszej czynności opodatkowanej; l prowadzenia ewidencji sprzedaży oraz zakupów umożliwiającej sporządzanie deklaracji dla podatku od towarów i usług. Rolnik ryczałtowy, który zamierza zrezygnować ze zwolnienia przewidzianego w wariancie uproszczonym, będzie zobowiązany do prowadzenia ewidencji sprzedaży za dany dzień (nie później jednak niż przed dokonaniem sprzedaży w dniu następnym), przez co najmniej 3 kolejne miesiące bezpośrednio poprzedzające miesiąc, od którego rolnik ten rezygnuje ze zwolnienia. Prowadzący działalność rolniczą, uprawnieni do dokonania wyboru (roczne obroty w wysokości od 80 000 zł do 800 000 EURO), nie będą mogli w ciągu 3 lat od rezygnacji ze zwolnienia od podatku ponownie skorzystać z przysługującego rolnikom ryczałtowym prawa do zwolnienia. Zgłoszenie rejestracyjne dla potrzeb podatku VAT może być dokonane wyłącznie przez jedną z osób, na którą będą wystawiane faktury przy zakupie towarów oraz usług, i która będzie wystawiała faktury przy sprzedaży produktów rolnych. Przyjęto też, że w przypadku prowadzenia przez rolnika ryczałtowego, korzystającego ze zryczałtowanego zwrotu, także innej działalności niż rolnicza, do wartości sprzedaży uprawniającej do zwolnienia z podatku VAT (przewidzianego w art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy o tym podatku) nie wlicza się sprzedaży nieprzetworzonych produktów rolnych pochodzących z prowadzonej przez niego działalności (zamieszczonych w zał. nr 8). Ułatwieniem dla rezygnującego ze zwolnienia rolnika ryczałtowego, który sprzedaje wyłącznie produkty rolne, jest prawo składania w urzędzie skarbowym deklaracji podatkowych dla podatku VAT za okresy kwartalne w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po kwartale, w którym powstał obowiązek podatkowy. | ||
| ETAP PRZEJŚCIOWY | ||
W projektowanej ustawie o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym wprowadzono, wzorowane na rozwiązaniach z roku 1993 przy wprowadzaniu podatku VAT w Polsce, przepisy przejściowe dotyczące rozliczania zapasów nieprzetworzonych produktów rolnych. Podatnicy podatku VAT, aby uzyskać prawo do obniżenia podatku należnego za miesiąc wejścia w życie ustawy o kwotę odpowiadającą 3% zapasów, są zobowiązani do ustalenia wartości zapasów nieprzetworzonych produktów rolnych według stanu na dzień 2.07.2000 r. (w przypadku, gdy ustawa wejdzie w życie 3.07.2000 r.).
Reasumując, przepisy dotyczące podatku VAT w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie będą dopuszczały możliwość wyboru systemu opodatkowania, która jednak ma dotyczyć tylko podmiotów osiągających ze sprzedaży własnych nieprzetworzonych produktów rolnych roczne obroty w wysokości od 80 000 zł do 800 000 EURO. Prowadzący działalność w szerszym zakresie powinni rozważyć wybór zasad ogólnych. W następstwie tego wyboru uniknie się problemu wystawiania faktur przez kontrahenta, czyli podatnika podatku VAT kupującego produkty rolne od rolnika ryczałtowego, co przy szerokim asortymencie sprzedaży nastręczałoby poważnych problemów technicznych. Podejmując decyzję warto też wziąć pod uwagę, że w ramach dostosowywania polskiego ustawodawstwa do przepisów Unii Europejskiej będzie ulegała wyraźnemu zmniejszeniu lista towarów i usług zwolnionych od podatku VAT, a zatem obciążenia fiskalne będą się zwiększały. Trzeba się również liczyć ze wzrostem stawek podatkowych, m.in. na środki produkcji rolnej (maszyny, ciągniki rolnicze) czy artykuły budowlane. Przedstawione regulacje znajdują się obecnie na drodze legislacyjnej i w związku z tym ostateczne rozwiązania dotyczące wprowadzenia podatku VAT w rolnictwie mogą ulec pewnym modyfikacjom. Autor jest pracownikiem Ministerstwa Finansów Śródtytuły pochodzą od redakcji | ||
| SŁOWNICZEK | ||
| podatnik — osoba prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wykonująca we własnym imieniu i na własny rachunek czynności podlegające opodatkowaniu podatek naliczony — jest to podatek zapłacony w poprzednich fazach obrotu (zawarty w towarach i usługach nabytych przez podatnika) podatek należny — jest to podatek, który podatnik jest zobowiązany wpłacić do urzędu skarbowego (ujęty w fakturach za towar sprzedany przez podatnika) zryczałtowany zwrot podatku — substytut odliczania podatku naliczonego, którego nie może dokonywać podmiot zwolniony z podatku; w założeniu ma odpowiadać podatkowi faktycznie zapłaconemu w poprzednich fazach obrotu SWW — Systematyczny Wykaz Wyrobów, który służy do klasyfikacji towarów, opracowany przez Główny Urząd Statystyczny; SWW 41 obejmuje grupę towarów pod nazwą „Produkty ogrodnictwa”, w tym „materiał szkółkarski” (SWW 4182). | ||
