Cele kampanii
Kampania „Oryginalność pod ochroną” zaplanowana jest na dwa lata i będzie realizowana w ramach mechanizmu Wspólnej Polityki Rolnej „Wsparcie działań promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych”. Celem ma być poinformowanie producentów o możliwościach ochrony i wyróżniania nazw wytwarzanych przez nich wyrobów w całej Unii Europejskiej. Drugim celem jest dotarcie z informacjami na temat unijnego systemu oznaczeń takich produktów do odbiorców pośrednich (dystrybutorów, hurtowników, kupców detalicznych czy właścicieli restauracji) oraz do konsumentów.
Komunikacja
„Rejestruj i chroń swoje produkty” to główny przekaz kierowany do producentów, a „kupuj produkty z oznaczeniem regionalnym lub tradycyjnym” — do konsumentów. Całkowity bud-
żet kampanii, zaakceptowany przez Komisję Europejską wynosi (netto) 1 481 279 euro (1 285 477 euro w pierwszym roku i 195.802 euro w drugim). W ramach programu w Polsce planowane są, między innymi:
emisja spotów informacyjnych w radiu i telewizji;
publikacja artykułów w prasie specjalistycznej;
dystrybucja plakatów, broszur i innych materiałów informacyjnych do urzędów wojewódzkich, marszałkowskich i powiatowych oraz jednostek doradztwa rolniczego, terenowych oddziałów Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Agencji Rynku Rolnego;
udział prducentów w targach i wystawach o charakterze rolniczym;
szkolenia dla Centrum Doradztwa Rolniczego i wojewódzkich jednostek doradztwa rolniczego;
seminaria we wszystkich województwach, organizowane dla producentów, przetwórców oraz dla pracowników urzędów marszałkowskich;
bezpośrednia wysyłka materiałów informujących o systemie oznaczeń produktów regionalnych i tradycyjnych do zidentyfikowanej grupy docelowej oraz innych odbiorców wskazanych przez ARR;
serwis internetowy www.oryginalnoscpodochrona.pl;
Telefoniczny Punkt Informacyjny ARR.
Korzyści
Ochrona i promocja żywności wysokiej jakości odgrywa ważną rolę w UE. Jednym z podstawowych sposobów realizacji tego zadania jest wyróżnianie znakami potwierdzającymi wysoką jakość wyrobów rolno-spożywczych, które pochodzą z konkretnych regionów lub charakteryzują się tradycyjną metodą produkcji. Tą drogą wspiera się we Wspólnocie zwiększenie zatrudnienia na obszarach wiejskich, stwarza tam pozarolnicze źródła utrzymania oraz zwiększa dochody producentów, zwłaszcza na terenach odległych od rynków zbytu lub obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW). System ochrony oraz promocji produktów regionalnych i tradycyjnych chroni pośrednio dziedzictwo kulturowe wsi, a także zwiększa atrakcyjność terenów wiejskich poprzez rozwój agroturystyki i turystyki wiejskiej. Opisywana polityka daje też konsumentom pewność, że kupują wysokiej jakości żywność, która jednocześnie charakteryzuje się wyjątkową, tradycyjną metodą produkcji. Ten argument wydaje się szczególnie ważny obecnie, przy powszechnym spadku zaufania nabywców do żywności produkowanej w Europie.
Konsumenci coraz częściej oczekują wyczerpujących informacji o jakości i pochodzeniu produktów rolnych lub artykułów spożywczych. Ich identyfikację i wybór ułatwiają właśnie oznaczenia geograficzne, nazwy pochodzenia lub świadectwa specyficznego charakteru (czyt. też HO 3 i 5/2005).
Zarejestrowanie oznaczenia geograficznego, nazwy pochodzenia lub świadectwa specyficznego charakteru gwarantuje producentom, iż nikt na terenie kraju oraz całej UE nie może w obrocie używać zarejestrowanej nazwy. Prawo takie mają wyłącznie producenci, którzy pochodzą z zarejestrowanego terytorium, wytwarzają dany towar zgodnie ze specyfikacją, ze zgłoszonych przy rejestracji surowców i pod warunkiem, iż gotowy produkt ma wymagane parametry. To wszystko pozwala na podkreślenie unikatowości produktu i umożliwia konkurowanie na rynku unijnym. Szacuje się, że opisywane oznaczenia są obecnie rozpoznawane przez około 9% konsumentów w UE (od 1% w Danii do 20% w Portugalii), czyli przez około 33 mln osób. Co ważne, są to zazwyczaj konsumenci o wysokich dochodach, świadomi jakości oraz unikatowości oznaczonego artykułu. Oznaczenie powoduje, że łatwiejsze są także rozpoznanie produktu i konkurencja z towarami importowanymi, często niemożliwa, gdyby była oparta wyłącznie na rywalizacji cenowej i jednorodnym produkcie. Atutem jest w tym przypadku tradycyjny sposób wytwarzania.
Prawo wspólnotowe
W ramach harmonizacji polskiego prawa z prawem unijnym pojawiła się konieczność ochrony produktów rolnych i artykułów spożywczych, specyficznych ze względu na miejsce powstania (pochodzenie geograficzne) oraz cechy wynikające z tradycyjnego sposobu wytwarzania. W prawie UE zagadnienia te określone są w rozporządzeniu Rady nr 2081/92/EEC w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych, z kolejnymi zmianami, oraz w rozporządzeniu Rady nr 2082/92/EEC w sprawie świadectw o szczególnym charakterze dla produktów rolnych i środków spożywczych, z kolejnymi zmianami.
Prawo polskie
W naszym kraju 17 lutego ubiegłego roku weszła w życie ustawa o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych (Dz. U. 2005 nr 10, poz. 68). Ustawa ta porządkuje stan prawny związany z oznaczeniami geograficznymi, nazwami pochodzenia i świadectwami specyficznego charakteru.
Stwarza polskim producentom możliwość pełnego korzystania z unijnych przepisów dotyczących ochrony nazw produktów rolnych i środków spożywczych. Ustawa ta reguluje szczegółowo zasady i tryb oceny wniosków o rejestrację nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych i świadectw specyficznego charakteru. Wprowadza także nowy podział kompetencji w sprawach związanych z tymi produktami. Organem odpowiedzialnym
za przyjmowanie, ocenę i przekazywanie wniosków o rejestrację nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych oraz nazw specyficznego charakteru jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Ustawa określa także szczegółowo procedurę składania wniosków, zastrzeżeń i sprzeciwów do nich na arenie międzynarodowej oraz ustanawia Radę do Spraw Tradycyjnych i Regionalnych Nazw Produktów Rolnych i Środków Spożywczych. Ma ona być organem opiniodawczo-doradczym w sprawach związanych z produktami regionalnymi i tradycyjnymi.
Przed rejestracją na szczeblu UE, po zakończeniu procedury krajowej i przesłaniu wniosku o rejestrację do Komisji Europejskiej, nazwy produktów regionalnych podlegają tymczasowej ochronie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Nie mogą być wykorzystywane na produktach, które nie są wytworzone zgodnie ze specyfikacją. Niezgodne z ustawą jest, między innymi, wykorzystywanie tych nazw nawet przy użyciu wyrażeń „w stylu”, „rodzaju”, „przy użyciu metody”, „tak, jak produkowane w”, „imitacja” lub „podobne”. Zarejestrowane nazwy nie mogą być wykorzystywane przez nieuprawnione podmioty nawet wtedy, gdy takie użycie nie ma na celu wskazywania pochodzenia geograficznego produktów, oraz gdy rzeczywiste miejsce wytworzenia produktów rolnych i środków spożywczych jest wskazane. Producenci wytwarzający zarejestrowane produkty zobowiązani są do poddawania się kontroli w celu potwierdzenia zgodności procesu produkcji z zadeklarowaną we wniosku metodą. Organami upoważnionymi do takiej kontroli są Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych oraz upoważnione jednostki certyfikujące akredytowane zgodnie z Polską Normą PN-EN 45011. Wyboru podmiotu kontrolującego dokonuje producent. Dla podrabiających produkty, których nazwy są chronione, przewidziane są sankcje karne. I tak, producenci, którzy bezprawnie wykorzystują chronione nazwy lub unijne symbole potwierdzające regionalny lub specyficzny charakter produktu, podlegają grzywnie, karze ograniczenia wolności albo karze pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli takie przestępstwo zostało dokonane w stosunku do produktów rolnych lub środków spożywczych o znacznej wartości lub jeżeli z dokonania tego sprawca uczynił sobie stałe źródło dochodu, podlega on karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat. Ustawa przewiduje także kary dla producentów, którzy są uprawnieni do wykorzystywania chronionych nazw i symboli, ale proces wytwarzania przez nich towarów nie jest zgodny z zawartym w specyfikacji.
Warunki prowadzenia listy
produktów tradycyjnych
Ustawa wprowadza także nowe rozwiązania prawne nieodnoszące się bezpośrednio do rejestracji nazw polskich specjałów na szczeblu Unii Europejskiej. Na mocy ustawy minister rolnictwa i rozwoju wsi prowadzi Listę Produktów Tradycyjnych. Wpisywane są na nią produkty (tabela), których jakość lub wyjątkowe cechy i właściwości wynikają ze stosowania tradycyjnych metod produkcji. Za te ostatnie uważa się metody wykorzystywane od co najmniej 25 lat.
Utworzenie Listy Produktów Tradycyjnych ma na celu rozpowszechnianie informacji o takich artykułach. Dlatego też nazwy produktów umieszczonych na liście nie są chronione. W zamierzeniu pomysłodawców lista powinna usprawnić działania wytwórców oraz przygotować ich do zainteresowania rejestracją nazwy na szczeblu unijnym. Przyznanie produktowi statusu produktu tradycyjnego może ponadto okazać się pierwszym etapem pozwalającym na jego zidentyfikowanie, komercjalizację i znaczne zwiększenie ilości sprzedaży. System ten powinien być zatem swoistym „inkubatorem” dla producentów, których wyroby mogłyby ubiegać się o rejestrację w europejskim systemie ochrony.
Za weryfikację wniosków o wpis produktu na Listę Produktów Tradycyjnych odpowiedzialni są marszałkowie województw. Pozytywnie ocenione wnioski przesyłane będą do ministra rolnictwa i rozwoju wsi. Minister ten jest odpowiedzialny za prowadzenie i uaktualnianie Listy Produktów Tradycyjnych. Będzie ona publikowana w „Dzienniku Urzędowym” ministra oraz na stronach internetowych MRiRW.
Lista Produktów Tradycyjnych w kategorii „Owoce i warzywa”*
* stan z 5.05.2006 r.
Źródło: MRiRW
