Opis odmiany
Drzewo odmiany 'Velkopavlovicka’ ma średnią siłę wzrostu i średnią do dużej odporność na mróz. Wrażliwość pąków na przymrozki wiosenne jest średnia. W cieplejszych rejonach Czech pełnia kwitnienia tej odmiany przypada najczęściej na 16–17 kwietnia. Odmiana jest samopylna.
W okres owocowania wchodzi w 4. lub 5. roku po posadzeniu. W warunkach klimatycznych Południowych Moraw owocuje obficie, a owoce dojrzewają w 3., 4. tygodniu lipca. Kulisto-owalne, pomarańczowe owoce, z rozmytym, matowym, czerwonym rumieńcem uzyskują średnią masę 45–65 gramów. Są smaczne.
Program hodowlany na Morawach
Program hodowli i selekcji odmian moreli realizowany jest od okresu powojennego w miejscowości Lednice, w której znajduje się oddział Uniwersytetu Mendla z Brna. Po kilkudziesięciu latach program ten doprowadził do uzyskania osobników charakteryzujących się nawet o 30% słabszym wzrostem niż drzewa odmiany 'Velkopavlovicka’ i o bardzo zróżnicowanej zdrowotności. Wynikiem zróżnicowania genetycznego jest również znaczne wydłużenie okresu zbiorów moreli z niecałych trzech tygodni do około 90 dni oraz uzyskanie odmian wielkoowocowych o średniej masie jednego owocu dochodzącej nawet do 93 gramów.
Systematyczna selekcja odmiany 'Velkopavlovicka’ była prowadzona w stacji doświadczalnej w Lednicach, a także w stacji doświadczalnej w Valticach. Ze znacznej liczby klonów, jakie wytworzyła ta odmiana, kilka uznano za szczególnie cenne, a wśród nich jako najlepszy wybrano klon LE-12/2 (fot. 1). W 1990 roku, pod nazwą ’Velkopavlovicka LE-12/2’, został wpisany do czechosłowackiego rejestru odmian.
Fot. 1. Owoce odmiany 'Velkopavlovicka LE 12/2′
Klasyczna odmiana 'Velkopavlovicka’ posłużyła również jako materiał rodzicielski w hodowli innych odmian. W latach sześćdziesiątych ub. wieku w Valticach w wyniku krzyżowania odmian 'Kloubocka’ i 'Velkopavlovicka’ uzyskano morelę o wczesnym terminie dojrzałości zbiorczej owoców. W 1981 roku została wpisana do czechosłowackiego rejestru odmian pod nazwą 'Karola’ (fot. 2).
Fot. 2. Owoce odmiany 'Karola’
W efekcie rodzimych prac hodowlanych sady morelowe na Morawach, podobnie jak sady jabłoniowe w innych regionach Europy, zmieniały w kolejnych latach charakter. Uzyskane przez szkółkarzy drzewka najlepszych odmian (np. 'Velkopavlovicka’, 'Bergeron’ czy 'Goldrich’), na siewkach moreli (fot. 3 i 4), pozwalają założyć intensywniejszy niż w przeszłości sad, w którym drzewa szybko wchodzą w okres owocowania i przy sprzyjających warunkach pogodowych przynoszą atrakcyjne plony (fot. 5, 6).
Fot. 3. Produkcja siewek moreli w stacji doświadczalnej
w Valticach
Fot. 4. Okulanty moreli w uniwersyteckiej stacji doświadczalnej w Lednicach
Fot. 5. Intensywny sad morelowy w prywatnym gospodarstwie na Morawach
Fot. 6. Przy sprzyjającej pogodzie młode drzewa moreli owocują obficie
Doświadczenia na Dolnym Śląsku
W 1994 roku, za zgodą Uniwersytetu Mendla w Brnie sprowadziliśmy do Sadu Doświadczalnego Katedry Ogrodnictwa AR we Wrocławiu zrazy odmian ’Karola’ , ’Velkopavlovicka LE-12/2’ i ’Velkopavlovicka LE-19/2 ’. Następnie zaokulizowaliśmy tymi odmianami siewki odmiany 'Somo’. Uzyskane jednoroczne okulanty wiosną 1996 roku posłużyły, wraz z innymi odmianami moreli, do założenia kwatery doświadczalnej.
Z tych trzech czeskich odmian moreli za najcenniejszą i przydatną do nasadzeń towarowych uznaliśmy wczesną odmianę 'Karola’. Na Dolnym Śląsku pełnia kwitnienia drzew tej odmiany przypada między 11 a 15 kwietnia i pokrywa się z okresem kwitnienia powszechnie uprawianej w Polsce odmiany 'Early Orange’ (tabela). Zbiór owoców w latach charakteryzujących się wczesnym dojrzewaniem owoców przypadał na ostatnie dni czerwca i o kilka dni wyprzedzał dojrzewanie odmiany 'Early Orange’.
Okresy pełni kwitnienia i zbioru trzech czeskich odmian moreli na Dolnym Śląsku
w latach 2000–2005
Okulanty odmiany 'Karola’ w szkółce, a w późniejszych latach drzewa w sadzie, charakteryzowały się umiarkowanym wzrostem (wykres 1 i 2). W okresie pierwszych dziesięciu lat po posadzeniu morele odmiany 'Karola’ owocowały sześć razy, dając łączny plon 115 kg/drzewo (wykres 3). Kuliste, pomarańczowe owoce z czerwonoceglastym rumieńcem uzyskały średnią masę 47 gramów, tylko o 2 gramy niższą od 'Early Orange’ (wykres 4). Owoce nie opadały przed zbiorem, ale były podatne na pękanie. Warto podkreślić dużą zdrowotność drzew odmiany 'Karola’, a także fakt, że w okresie 10 lat doświadczenia nie zamarło żadne drzewo, podczas gdy straty w drzewostanie 'Early Orange’ były znaczne i wyniosły około 40% drzew tej odmiany.
Wykres 1. Pole przekroju poprzecznego pnia jednorocznych okulantów moreli wiosną 1996 roku 
Wykres 2. Przyrost pola przekroju poprzecznego pnia w latach 1996–2005
Wykres 3. Suma plonu w okresie pierwszych 10 lat po posadzeniu 
Wykres 4. Średnia masa owocu w okresie pierwszych 10 lat po posadzeniu
Mniej korzystne wyniki dotyczyły odmian 'Velkopavlovicka LE-12/2′ i 'Velkopavlovicka LE-19/2′. Ich drzewa w warunkach klimatycznych Dolnego Śląska miały nieco silniejszy wzrost i znacznie gorszą zdrowotność niż drzewa odmiany 'Karola’. Obserwowano wyraźne objawy leukostomozy drzew pestkowych i raka bakteryjnego, a kilka drzew zamarło. Początek zbiorów czeskich odmian moreli przypadał około 10 dni po 'Early Orange’ i, w porównaniu z nią, plonowały one słabo, zwłaszcza 'Velkopavlovicka LE-19/2′. Do niewątpliwych zalet tej ostatniej odmiany należy jednak zaliczyć nieco późniejsze kwitnienie drzew. Wstępna ocena odmian 'Velkopavlovicka LE-19/2’i 'Velkopavlovicka LE-12/2′ wykazała ich ograniczoną przydatność w nieco surowszych niż czeskie warunkach klimatycznych Dolnego Śląska. Przewidywane są jednak dalsze badania, szczególnie odmiany 'Velkopavlovicka LE-12/2′, które pozwolą na dokładniejszą ocenę tej moreli.
