Od dwudziestu lat owoce porzeczek są w Polsce zbierane maszynowo, co oprócz niezaprzeczalnych korzyści może przynieść plantatorowi pewne straty — palce otrząsające uszkadzają rośliny. Nasilenie tych uszkodzeń zależy głównie od prędkości roboczej kombajnu oraz amplitudy i częstotliwości drgań palców otrząsających, a także w pewnym stopniu od odmiany porzeczek.
Najnowsze obserwacje dotyczące problemów z maszynowym zbiorem czarnych porzeczek pochodzą z założonej w Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach k. Skierniewic plantacji, na której posadziliśmy w 1994 roku popularne odmiany 'Ojebyn’ oraz 'Titanię’ (ich charakterystykę podaje tabela 1). Zbiory owoców rozpoczęliśmy w roku 1997 kombajnem KPS-4b. Jego prędkość roboczą ustaliliśmy na 1,2 km/godz. Stała była też zawsze amplituda drgań palców otrząsacza — 80 mm. Zmienialiśmy natomiast częstotliwość ich drgań od 13,3 Hz poprzez 15,0 Hz, 16,7 Hz do 18,3 Hz.
| |||
| Dokładność zbiorów | |||
Jest to najbardziej interesujący plantatora parametr pracy maszyny używanej do zbiorów czarnych porzeczek oraz innych jagodowych. Dokładne dane na ten temat prezentuje tabela 2. W każdym z czterech lat, w których prowadziliśmy badania, dokładność zbioru wykorzystywanym przez nas kombajnem przekraczała 90% dochodząc do 96,3% na 'Ojebynie’ w 2000 roku. O około 2% dokładniej były zwykle zbierane owoce z krzewów 'Titanii’. Tylko w ubiegłym roku ta obserwowana przez nas trzyletnia tendencja została odwrócona — kombajn dokładniej otrząsnął jagody 'Ojebyna’. Wystąpiła jeszcze jedna prawidłowość — dokładność zbioru w bardzo niewielkim stopniu zależała od częstotliwości drgań palców otrząsacza. Różnice pomiędzy najniższą i najwyższą częstotliwością rzadko sięgały 2% (tab. 2).
| |||
| Reakcja krzewów | |||
Niestety, poza owocami kombajn otrząsał również liście. I to tym dokładniej, im wyższą częstotliwość drgań miały palce otrząsaczy (tab. 3). Niezależnie od sezonu i odmiany, pomiędzy najniższą a najwyższą częstotliwością różnice przekraczają 200–300%. Na przykład, najmniej liści zerwał kombajn z roślin w ubiegłym roku — przy częstotliwości 13,3 Hz było to 8,8% u 'Ojebyna’ i 9,7% u 'Titanii’. Ale przy 18,3 Hz otrząsnął ich już 30,3% z 'Ojebyna’ i 29,6% z 'Titanii’.
To nie jedyna strata, jakiej doznają krzewy podczas maszynowego zbioru owoców. Praca kombajnów pozostawia ślady także na pędach porzeczek. Uszkodzenia, jakie notowaliśmy corocznie na pędach — zarówno tegorocznych, jak i szkieletowych — również rosły lawinowo wraz ze wzrostem częstotliwości pracy palców otrząsaczy. Najważniejsze wnioski nasuwają się po prześledzeniu tabeli 4. dokumentującej plony zbierane przez cztery lata doświadczenia. Podczas pierwszych zbiorów, w roku 1997, plony 'Ojebyna’ z krzewów otrząsanych z częstotliwością 13,3 Hz były o około 12% niższe niż z tych, które otrząsano z częstotliwością 18,3 Hz. U 'Titanii’ ta różnica na korzyść zbioru z wyższą częstotliwością sięgała 31%. Już w drugim roku maszynowego zbioru sytuacja się zmieniła. Odnotowaliśmy u obu odmian wyraźny spadek plonów z poletek otrząsanych przy szybszych wibracjach palców otrząsaczy. Dalsze lata umocniły związek pomiędzy szybkością drgań palców maszyny a spadkiem plonu. Co więcej — po drugim zbiorze owoców ujawniła się tendencja do spadku plonów porzeczek obu odmian w kolejnych latach, niezależnie od szybkości drgań otrząsaczy.
Dokonując zbioru owoców porzeczek przy pomocy kombajnu należy więc pamiętać, że trzy podstawowe parametry pracy maszyny: prędkość robocza, amplituda i częstotliwość drgań palców otrząsających mają istotny wpływ na plonowanie roślin. Wzrost częstotliwości drgań palców otrząsających nie miał wpływu na zwiększenie dokładności zbioru, natomiast powodował wzrost uszkodzeń roślin i jednocześnie spadek plonowania w roku następnym. Zbiór jest wykonywany najczęściej z prędkością roboczą od 1,0 km/h do 1,5 km/h, amplituda palców otrząsających jest stała dla kombajnu, natomiast częstotliwość ich drgań można regulować (najczęściej w zakresie od 6,0 Hz do 20,0 Hz). Dla ustalonej prędkości roboczej i amplitudy należy dobrać tę częstotliwość tak, aby owoce były otrząsane przy minimalnych uszkodzeniach roślin. Nadmierne otrząsanie liści i uszkodzenia (otarcia) pędów powodują spadek plonowania w roku następnym. Na podstawie długoletnich doświadczeń twierdzimy, że mniejsze uszkodzenia roślin występują przy pracy kombajnów samobieżnych wyposażonych w jedną parę otrząsaczy (zbierających owoce z całego krzewu), a w przypadku kombajnów zaczepianych („połówkowych”) — przy maszynach z jednym otrząsaczem. | |||
