Fot. 1. Dawniej czereśnie uprawiano głównie w sadach przydomowych, w których osiągały olbrzymie rozmiary
Intensyfikacja produkcji
W ciągu kilkunastu ostatnich lat postęp w technologii uprawy czereśni jest wprost niewiarygodny. Do uprawy zostały wprowadzone odmiany stosunkowo wytrzymałe na mróz, mało podatne na choroby (głównie na raka bakteryjnego), o owocach wysokiej jakości. Należą do nich między innymi: ’Burlat’ (fot. 2), ’Vega’, ’Vanda’, ’Techlovan’, ’Summit’, ’Lapins’, ’Kordia’ (fot. 3), ’Rainier’ (fot. 4), ’Regina’ i ’Pola’ (fot. 5).
U wielu z nich średnia masa jednego owocu często przekracza 10 g. Owoce te są bardzo atrakcyjne i stosunkowo dobrze znoszą transport. Poza dobrymi odmianami uprawę czereśni w Polsce zrewolucjonizowały dwie karłowe podkładki — ’P-HL A’ i ’GiSelA 5′ — a także wstawka skarlająca — ’Frutana’. Za sprawą karłowych podkładek i wstawek skarlających polscy producenci mogą dziś na powierzchni 1 hektara posadzić więcej niż 1000 drzew czereśni (fot. 6). Drzewka na karłowych podkładkach i wstawkach od kilku lat są dostępne na szkółkarskim rynku, a ich liczba z roku na rok wzrasta. Czereśnie szczepione na karłowych podkładkach i wstawkach rosną słabo, w okres owocowania wchodzą najczęściej już w drugim roku po posadzeniu i bardzo dobrze plonują (fot. 7). Jeśli zapewni się w sadzie nawadnianie, wówczas owoce na drzewach szczepionych na karłowych podkładkach i wstawkach, mimo obfitego plonowania, nie różnią się jakością od owoców z drzew szczepionych na czereśni ptasiej, a w wielu przypadkach są nawet większe.
Fot. 2. 'Burlat’ to jedna z najatrakcyjniejszych, wcześnie dojrzewających odmian czereśni
Fot. 3. 'Kordia’ — smak i wygląd owoców tej odmiany nie ma sobie równych
Fot. 4. 'Rainier’ to plenna odmiana o atrakcyjnych owocach
Fot. 5. 'Pola’ — odmiana wyhodowana w ISK w Skierniewicach — ma mało podatne na pękanie owoce
Fot. 6. Drzewka na karłowych podkładkach lub wstawkach skarlających, można sadzić nawet po 1000 sztuk na hektarze
Fot. 7. Dwuletnie drzewo odmiany 'Summit’ na karłowej podkładce
Podkładki i wstawki
Na rynku szkółkarskim podaż drzewek czereśni na karłowych podkładkach jest jeszcze wciąż za mała, aby zaspokoić rosnące zapotrzebowanie sadowników na taki materiał. Przyczyną tego jest niezbyt łatwe rozmnażanie się nowych karłowych podkładek. Zarówno ’GiSelA 5′, jak i ’P-HL A’ trudno mnożą się tradycyjnymi metodami, w mateczniku. Rozmnaża się je głównie przez kultury tkankowe (in vitro) lub przez sadzonki zielne w warunkach automatycznego zamgławiania (czytaj też „Szkółkarstwo” 3/2005).
W związku z trudnym rozmnażaniem się podkładek karłowych uzasadniona jest produkcja drzewek czereśni ze wstawką skarlającą ’Frutana’. Drzewa te mają wiele zalet. Pod względem siły wzrostu można je porównać z drzewami szczepionymi na podkładkach słabo rosnących. Tak, jak i one, wcześnie wchodzą w okres owocowania (fot. 8), dobrze plonują, a jednocześnie mają mniejsze wymagania glebowe niż czereśnie rosnące na słabo rosnących podkładkach. Można je sadzić nawet na piaszczystych glebach, jeśli tylko w podglebiu znajduje się warstwa gliny. W młodym wieku są bardziej wytrzymałe na mróz nawet od drzew szczepionych na tradycyjnych podkładkach. W doświadczeniu prowadzonym w Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach po mroźnej i bezśnieżnej zimie przemarzły młode drzewka czereśni szczepione na siewkach czereśni ptasiej, a drzewka ze wstawkami nie miały żadnych uszkodzeń (fot. 9).
Fot. 8. Drzewa na wstawce skarlającej 'Frutana’ siłą wzrostu przypominają szczepione na podkładkach karłowych
Fot. 9. Drzewko 'Kordii’ na wstawce 'Frutana’ po mroźnej zimie nie miało uszkodzeń
Drzewa ze wstawkami, w odróżnieniu od tych na karłowych podkładkach, nie wymagają też trwałych podpór. Ze względu na typową dla nich krzywiznę pnia warto przywiązać je jednak w pierwszym roku do palika bambusowego, ale po 2 latach palik ten jest już zbędny. Warto dodać, że ’Frutana’ jako wstawka znosi również niezgodność fizjologiczną między antypką i szlachetnymi odmianami czereśni. Jest to ważne, ponieważ antypka jest bardziej wytrzymała na mróz niż czereśnia ptasia oraz lepiej radzi sobie na glebach lekkich (piaszczystych) i, w związku z tym, drzewka czereśni ze wstawką 'Frutana’ szczepione na siewkach antypki są wytrzymalsze na mróz i mogą być sadzone na gorszych stanowiskach niż drzewa ze wstawkami szczepione na czereśni ptasiej. W tym przypadku warunkiem koniecznym jest nawadnianie sadu, gdyż drzewa ze wstawką ’Frutana’ szczepione na siewkach antypki zawiązują bardzo dużo owoców, które przy braku wody będą drobnieć.
Wzrost i plonowanie drzew oraz jakość owoców czereśni odmiany 'Vega’ na różnych wstawkach po siedmiu latach wzrostu w sadzie
*PPPP — powierzchnia poprzecznego przekroju pnia
** średnie oznaczone tą samą literą nie różnią się istotnie między kombinacjami
Produkcja drzewek na wstawkach
Drzewka ze wstawkami produkuje się o jeden rok dłużej niż szczepione bezpośrednio na podkładkach, a na dodatek podwójne szczepienie — najpierw podkładki wstawką, a potem wstawki odmianą — powoduje, że procent drzewek uzyskiwanych tą metodą, liczony w stosunku do liczby posadzonych podkładek, jest zazwyczaj mniejszy niż w tradycyjnej metodzie produkcji. Dlatego też łatwiej i prościej dla szkółkarzy jest produkować drzewka bezpośrednio na podkładkach. Dopóki jednak występują trudności związane z rozmnażaniem karłowych podkładek i liczba drzewek na tych podkładkach jest niewystarczająca, dopóty produkcja drzewek czereśni na wstawkach jest całkowicie uzasadniona.
