Nowoczesne sady jabłoniowe powinno się zakładać z drzewek, które po wejściu w okres owocowania będą miały małe korony. Silny wzrost polecanych obecnie do uprawy odmian jest osłabiany przez szczepienie ich na podkładkach karłowych, głównie na 'M.9'. Wzrost drzew jabłoni można ograniczyć również przez używanie wysokich pni podkładek półkarłowych.
Celem doświadczenia założonego jesienią 1990 roku w ISK było określenie wpływu czterech wysokości pnia podkładek 'M.26′ i 'P 14′ na wielkość drzew w okresie pełnego owocowania, a także ocena ich wpływu na plonowanie i jakość owoców. Włączona do badań nowa półkarłowa podkładka 'P 14′, coraz częściej używana w produkcji, może zastąpić w przyszłości 'M.26′. Do założenia doświadczenia użyto jednorocznych drzewek czterech silnie rosnących odmian — 'Bieling Booskop’,. 'Gloster’, 'Jonagold’ oraz 'Merlose’ — zaszczepionych na czterech wysokościach: 5, 15, 25 i 35 cm. Kontrolę stanowiły drzewa na 'M.9′, 'M.26′ i 'P 14′ o standardowej wysokości (5 cm) pnia podkładki. Wszystkie posadzono na żyznej glebie brunatnej, w rozstawie 4 m x 3 m i prowadzono w formie korony wrzecionowej przy słupkach. |
|
Zdrowotność drzew |
|
Przez dziesięć lat doświadczenia nie obserwowano zamierania drzew z powodu uszkodzenia przez mróz lub porażenia przez choroby. Główną przyczyną zamierania drzew w doświadczeniu było natomiast niedostateczne zabezpieczenie ich przed pochylaniem się i wyłamywaniem podczas silnych wiatrów. Najmniej drzew zamierało na podkładce 'P 14′, co świadczy o lepszej ich adaptacji do trudnych warunków. W okresie pełnego owocowania drzew (6.–8. rok po posadzeniu) stwierdzono pojawianie się odrostów korzeniowych. Najwięcej tworzyły ich drzewa, których pnie stanowiły podkładki o wysokości 25 i 35 cm. Więcej (średnio 3,1 szt./drzewo) odrostów korzeniowych pojawiło się u drzew rosnących na 'P 14′ niż u rosnących na 'M.26′ (1,7 szt./drzewo). Najmniej było ich u drzew kontrolnych. |
|
Wielkość drzew |
|
Wysokość pnia podkładek na 'M.26′ i 'P 14′ wpływa znacząco na rozmiar drzew wyrażony powierzchnią poprzecznego przekroju pnia (PPPP) oraz na objętość korony (fot. 1). Po dziesięciu latach największe drzewa czterech odmian otrzymano na 'M.26′ i 'P 14′, gdy wysokość pnia podkładki wynosiła 5 cm i 15 cm (rys.), a najmniejsze, gdy miał on wysokość 25 cm i 35 cm (tabela). Drzewa kontrolne na podkładce 'M.9′ (z wyjątkiem 'Glostera’, który był mniejszy o 3,7%) były większe średnio o 22,5% od tych na 'M.26′ z miejscem uszlachetnienia na wysokości 35 cm. Odwrotnie pod względem wielkości zachowywały się drzewa na 'P 14′ ze szczepieniem na wysokości 35 cm. Na 'M.9′ o wysokości pnia 5 cm odmiany z wyjątkiem 'Merlose’, u której nie stwierdzono różnic, były mniejsze średnio o 13,9% od drzew na 'P 14′ okulizowanych na 35 cm.
Wielkość 10-letnich drzew wyrażona powierzchnią poprzecznego przekroju pnia w cm2 dla czterech odmian, w zależności od wysokości pnia podkładki w ZD Miłobądz
|
|
|
Owocowanie |
|
Owocowanie czterech odmian na podkładkach 'M.26′ i 'P 14 o różnej wysokości pnia rozpoczęło się w trzecim roku po posadzeniu. W pierwszym roku owocowania niezależnie od wysokości szczepienia najniższe plony zebrano z drzew odmian 'Bieling Boskoop’, lepiej plonowała 'Merlose’. Sumaryczne wielkości plonów (za 10 lat) były na ogół zależne od wielkości drzew. Wyjątek stanowiła odmiana 'Gloster’, u której z drzew o pniach wysokości 25 cm i 35 cm, zebrano większe plony (fot.).
Siedmioletni Gloster na M26 mający pień podkładki o wysokości 40 cm
|
Jabłka czterech odmian szczepionych na 'M.26′ na wysokości 15 cm były wielkością zbliżone do owoców otrzymanych z drzew kontrolnych na 'M.9′. Z drzew 'Merlose’ i 'Bieling Booskop’, gdy pnie podkładek miały wysokości 25 cm i 35 cm, zebrano plon zbliżony wielkością do kontrolnych na 'M.9′. Jednak plon jabłek z drzew 'Jonagolda’ i 'Glostera’ okulizowanych na 'P 14′ na wysokości 25 cm i 35 cm był znacznie większy w porównaniu z sumą plonów zebranych z tych na 'M.9′ okulizowanych na wysokości 5 cm. Wskaźnik plenności dla 'M.26′ i 'P 14′ był na ogół większy u drzew posiadających pnie o wysokości 25 cm i 35 cm niż u drzew kontrolnych na tych samych podkładkach. Na ogół wyższy ten wskaźnik miały drzewa o różnej wysokości szczepienia na 'M.26′ niż na 'P 14′. Odmiany 'Merlose’ i 'Jonagold’ rosnące na 'M.26′ o wysokości pnia 25 cm i 35 cm miały wyższy wskaźnik plenności w porównaniu do kontrolnych na 'M.9′. Natomiast drzewa 'Glostera’ i 'Bieling Booskop’ na 'M.26′ i wszystkie cztery odmiany na 'P 14′ zaszczepione na 25 cm i 35 cm miały wskaźnik plenności zbliżony do kontrolnych na 'M.9′. Wielkość i masa owoców oraz procentowy udział jabłek o powierzchni pokrytej rumieńcem powyżej 75% były bardzo zbliżone na obu podkładkach niezależnie od wysokości miejsca szczepienia. |
|
Wnioski |
|
Aby otrzymać w sadzie drzewa wielkością zbliżone do tych na 'M.9′ wysokość pnia podkładki dla 'M.26′ powinna zaleźć od odmiany i wynosić od 15 cm do 25 cm, a dla 'P 14′ od 25 do 35 cm. Dla 'Jonagolda’ i 'Glostera’ miejsce szczepienia na 'P 14′ powinno być nawet jeszcze wyższe. Wysokość okulizacji ogranicza niebezpieczeństwo przemarzania tego miejsca oraz wygryzanie przez zające wysoko umiejscowionych tarczek okulizacyjnych. Wysoki pień podkładki sprzyja również wyrastaniu odrostów korzeniowych. Najwyższą sumę plonów w kilogramach przypadającą na 1 cm2 poprzecznego przekroju pnia otrzymano z drzew posiadających pnie podkładek 'M.26′ i 'P 14′ o wysokości 35 cm, a następnie 25 cm. Wysokość szczepienia nie wpłynęła znacząco na wielkość i średnią masę owoców, a także na procentowy udział owoców o powierzchni pokrytej rumieńcem powyżej 75%. |
|
|
|
Liczba drzew zamarłych, wielkość drzew i plonów owoców czterech odmian jabłoni, w zależności od wysokości pnia podkładki M26 i P14 w ZD Miłobądz w 2000 roku (doświadczenie założone wiosną 1991 r.)
* -standardowa wysokość okulizacji/ ** – pole przekroju poprzecznego pnia/ *** – w 1997 roku drzewa nie owocowały, wszystkie kwiaty zostały zniszczone przez przymrozki |
