| Pochodzenie | |||
| Spośród kilkunastu gatunków gruszy występujących w stanie naturalnym największą rolę w powstawaniu odmian azjatyckich odegrał gatunek Pyrus pyrifolia (syn. P. serotina), czyli grusza piaskowa. Niektóre odmiany wywodzą się od gruszy ussuryjskiej (P. ussuriensis) lub chińskiej gruszy białej (P. bretschneideri). Otrzymano także odmiany z krzyżowania P. serotina i P. ussuriensis. Odmiany pochodzące od gruszy piaskowej wcześnie wchodzą w owocowanie, są bardzo plenne i mają średniej wielkości owoce z odpadającym kielichem. Skórka u większości odmian jest ordzawiona, a miąższ przeważnie zawiera komórki kamienne. Do najczęściej uprawianych odmian należą: 'Kosui’, 'Hosui’, 'Nijisseiki’, 'Chojuro’ (fot. 1), 'Shinseiki’, 'Ya Li’, 'Tsu Li’, które są przystosowane do ciepłego klimatu, a w surowe zimy drzewa mogą przemarzać. Należy jednak pamiętać, że odmiany gruszy uprawiane w Europie (pochodzące od P. communis) też są wrażliwe na mróz. Większość odmian wywodzących się od gruszy piaskowej otrzymano w Japonii i te są najbardziej cenione w Europie i USA. Średnia roczna temperatura dla odmian wczesnych powinna wynosić 8°C, średnio wczesnych 11°C, a późnych 13°C. Z danych tych można wnioskować, że odmiany japońskie będą się najlepiej udawać w najcieplejszych rejonach naszego kraju, przy czym owoce odmian późnych mogą nie osiągać pełnej dojrzałości zbiorczej.
| |||
| Odmiany — ich wady i zalety | |||
W Japonii produkcja towarowa owoców grusz azjatyckich rozwinęła się na dużą skalę po wprowadzeniu do uprawy po koniec XIX w. dwóch bardzo plennych odmian — ’Nijisseiki’ i 'Chojuro’ (tabela). Miąższ owoców 'Nijisseiki’ jest prawie pozbawiony komórek kamiennych, kruchy i bardzo soczysty. Do wad tej odmiany szkółkarze zaliczają za słaby wzrost drzew i dużą podatność na zarazę ogniową, na którą zresztą podatna jest większość odmian gruszy japońskiej. Dlatego w Kalifornii, gdzie są bardzo sprzyjające warunki dla tej choroby, w każdym sezonie wegetacyjnym w sadzie przeprowadza się około 3, 4 opryskiwania preparatami biologicznymi. Za najbardziej odporną na tę groźną chorobę uważana jest odmiana ’Shinko’, która ma wiele innych zalet, ale jest późna, a więc nieprzydatna do naszego klimatu. Odporna na wiele chorób jest również odmiana 'Chojuro’. Wysoka odporność na zarazę ogniową cechuje chińsko-japońskie mieszańce, np. 'Shin Li’, 'Dasui Li’, jednak ich owoce są mniej smaczne. Odmiany chińskie: 'Ya Li’, 'Tsu Li’, 'Seuri’ i 'Ari-ri-rang’ są odporne na zarazę ogniową, lecz kwitną bardzo wcześnie, co stwarza duże ryzyko przemarznięcia kwiatów. Do odmian o najsmaczniejszych owocach zalicza się: ’Yasato’, 'Shinsui’, 'Hosui’ (fot. 2), ’Shinsei’ i 'Kosui’, która jest obecnie najważniejszą odmianą w Japonii.
W uprawie gruszy azjatyckiej, kłopoty sprawiać mogą typowe szkodniki gruszy: miodówki, mszyce, przędziorki i owocówka jabłkóweczka. Większość odmian azjatyckich kwitnie wcześniej niż odmiany europejskie. Najwcześniej, bo około 10—14 dni przed odmianą 'Bonkreta Williamsa’, rozpoczynają kwitnienie odmiany chińskie: 'Ya Li’, 'Tsu Li’ i 'Seuri’. Odmiany kwitnące później — 'Shinko’, 'Kosui’ i ’Ishiiwase’ mają większą szansę uniknięcia przymrozków. W 2002 r. w doświadczeniu SGGW na Ursynowie kwitnienie trzech ocenianych odmian rozpoczynało się w zbliżonym czasie, jak odmiany 'Konferencja’ (20.04.): 'Shinseiki’ — 18.04., 'Hosui’ i Chojuro — 19.04. Kwitnienie drzew wymienionych odmian kończyło się 28 i 29 kwietnia. Temperatura –2,2oC w okresie kwitnienia drzew może jednak ograniczyć, a nawet wyeliminować owocowanie. Grusze azjatyckie zawiązują jednak bardzo dużo pąków kwiatowych, co zmniejsza ryzyko tych strat. | |||
| Podkładki | |||
| Jako podkładki dla grusz azjatyckich, wymieniane są np. grusza piaskowa, grusza brzozolistna (Pyrus betulifolia), grusza Calleryego (P. calleryana), grusza pospolita (P. communis), 'OHF’ (’Old Home’ x 'Farmingdale’), siewki gruszy ussuryjskiej (nie dla wszystkich odmian). We wschodnich stanach USA wielu szkółkarzy jako podkładkę używa siewki odmiany 'Bonkreta Williamsa’, która osłabia wzrost. Za słabo rosnącą podkładkę wykorzystuje się również siewki gruszy pospolitej. Większość szkółkarzy zachodniego wybrzeża USA jako podkładki używa P. betulifolia ze względu na silny wzrost, małe wymagania glebowe, odporność na zarazę ogniową oraz korzystny wpływ na wielkość owoców odmiany szlachetnej. Podkładka ta jest, niestety, wrażliwa na mróz, toteż miejsce połączenia podkładki z odmianą szlachetną powinno być przykryte ziemią. Odmiany chińskie i chińsko-japońskie rosną zbyt silnie na tej podkładce i dla nich poleca się 'OH x F 333′. Pyrus calleryana jest bardzo odporna na nicienie, zarazę ogniową i guzowatość korzeni, jej wadą może być silny wzrost i prawdopodobnie niedostateczna wytrzymałość na mróz w warunkach polskich. | |||
| Owocowanie gruszy azjatyckiej w Polsce | |||
| W 1996 r. do Katedry Sadownictwa SGGW sprowadzono z Francji drzewka odmian 'Shinseiki’, 'Chojuro’ i 'Hosui’ na podkładce P. betulifolia, a następnie je rozmnożono. Silne, jednoroczne okulanty wyprodukowane na siewce gruszy kaukaskiej posadzono w rozstawie 4 m x 2,5 m (1000 drzew/ha), kontrolę stanowiła 'Konferencja’, uważana za najlepszą odmianę europejską gruszy. Drzewa prowadzono w formie przewodnikowej, a pędy boczne odginano przy pomocy drewnianych klamerek i betonowych ciężarków. Ochronę chemiczną drzew ograniczono do 1 lub 2 zabiegów rocznie przeciwko mszycom. Drzewa ocenianych odmian gruszy azjatyckiej, pomimo wiosennych przymrozków (na wysokości 0,5 m nad ziemią temperatura wynosiła –2,4°C, a na 2 m –0,6°C) owocowały już w drugim roku (2000 r.) po posadzeniu. Najwyższy początkowy plon (1,8 kg/drzewo) uzyskano u 'Chojuro’, a najniższy — u 'Hosui’ i odmiany 'Konferencja’ (po 0,2 kg/drzewo). W następnym roku wszystkie trzy odmiany japońskie owocowały bardzo obficie, dlatego konieczne było silne przerzedzenie zawiązków. Zabieg ten wykonano ręcznie po opadzie czerwcowym. Średnia masa zebranych owoców wynosiła 168 g u 'Shinseiki’ i po 191 g u 'Chojuro'(fot. 3) oraz 'Hosui’ (fot. 4). Suma plonu owoców trzech ocenianych odmian japońskich za lata 2000 i 2001 była zbliżona i wynosiła ponad 15 kg/drzewo, a u odmiany 'Konferencja’ do 2,2 kg (w 2002 r. plonowanie 'Konferencji’ było już jednak znacznie wyższe niż 'Hosui’ i 'Shinseiki’). Jeśli wziąć pod uwagę dane zagraniczne, to wcześnie po posadzeniu drzew uzyskano wysoki plon owoców odmian azjatyckich grusz. Wpływ na to miały zapewne korzystne warunki glebowo-mikroklimatyczne oraz posadzenie silnych drzewek. Najlepszą zdrowotnością drzew wyróżniła się w doświadczeniu odmiana 'Chojuro’. Na odmianie 'Shinseiki’ pojawił się mączniak jabłoni (Podosphaera leucotricha). W 2002 r. na wszystkich odmianach w niewielkim nasileniu wystąpiła rdza gruszy (Gymnosporangium sabinae), której drugim żywicielem, jest jałowiec sabiński. Ostatnia zima (2002/2003) nie spowodowała uszkodzeń mrozowych drzew odmian japońskich w naszym doświadczeniu. Wydaje się, że wytrzymałość drzew na mróz ocenianych odmian zbliżona jest do drzew czereśni. W stanie Waszyngton (USA) — po gwałtownym spadku temperatury do –21°C w lutym 1989 r. — na pniach odmian azjatyckich gruszy obserwowano tylko podłużne spękania kory. Siewki gruszy kaukaskiej okazały się w naszych badaniach bardzo dobrą podkładką dla ocenianych odmian — uzyskano na niej wysoką wydajność dobrze wyrośniętych drzewek w szkółce. Nie zaobserwowano także zamierania drzewek posadzonych do sadu, na skutek niezgodności odmian z podkładką. Drzewa na gruszy kaukaskiej bardzo wcześnie weszły w okres owocowania i plonowały obficie. Dla uzyskania gruszek wysokiej jakości konieczne było jednak silne przerzedzanie zawiązków owoców. Podczas usuwania liści z drzewek przed wykopywaniem, w obrocie i podczas zakładania sadu trzeba zwrócić szczególną uwagę na pąki liściowe. Są one u odmian azjatyckich kruche i łatwo ulegają odłamaniu, co utrudnia formowanie korony w pierwszym roku po posadzeniu. Drzewa takie później też rozpoczną owocowanie niż posadzone z pąkami nieuszkodzonymi.
| |||
GRUSZE AZJATYCKIE
Grusze azjatyckie — nazywane także wschodnimi, chińskimi, a w Japonii Nashi — mają egzotyczne owoce, które wyglądem przypominają jabłko, a miąższ podobny jest do gruszkowego. Rozpowszechnione są w Japonii, Korei, a także w południowych i centralnych Chinach. W latach osiemdziesiątych XX wieku wzrosło jednak zainteresowanie tym gatunkiem w rejonach, w których nie występuje w stanie naturalnym. Przyczyną są najprawdopodobniej wysokie ceny uzyskiwane za owoce tych grusz. Założono wiele doświadczeń m.in. w Nowej Zelandii, w niektórych stanach USA oraz w Europie (we Francji, Szwajcarii, Niemczech, Holandii i na Węgrzech). Obecnie uprawę gruszy azjatyckiej na skalę towarową prowadzi się już w wielu krajach — produkcja owoców tego gatunku najszybciej rośnie w Nowej Zelandii oraz w USA.
