W żadnym państwie rolnictwo nie dokonało restrukturyzacji własnymi środkami finansowymi, dla przeprowadzenia niezbędnych zmian i zorganizowania rynku produktów rolnych potrzebne było wsparcie spoza sektora. Właściwe wykorzystanie pomocy i osiągnięcie oczekiwanych efektów wymaga systemowych rozwiązań w polityce rolnej państwa.
| Takim rozwiązaniem powinna stać się w Polsce „Ustawa o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw” (Dz. U. nr 88, poz. 983 z 20.10.2000 r.), dająca odpowiedź na pytanie, jakie warunki musi spełnić grupa jako podstawowy element struktury zorganizowanego rynku produktów rolnych, aby mogła skorzystać z przewidzianego w ustawie wsparcia pochodzącego ze środków publicznych. Z powyższym dokumentem powiązana jest „Ustawa o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego” (Dz. U. nr 3, poz.19 z 18.01.2001 r.), która dostosowuje polskie prawo do obowiązującego w UE. W swoich rozwiązaniach dokument bazuje na zasadach organizacji rynków tych produktów w UE. | |
| Warunki korzystania ze wsparcia nie zmieniają prawa, na którego podstawie rejestrują się i działają grupy, a także nie ograniczają możliwości organizowania się. Grupy, które nie będą zainteresowane korzystaniem ze wsparcia, nie są w żaden sposób zobowiązane do wypełniania wymogów powyższych ustaw. | |
| Tworzenie grupy | |
| Mogą je organizować producenci — osoby fizyczne prowadzące gospodarstwa rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i osoby fizyczne prowadzące działalność rolniczą w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej (art. 2). Głównymi celami grupy powinno być: – wspólne dostosowanie produkcji artykułów rolnych do warunków rynkowych; – poprawa efektywności gospodarowania, planowanie produkcji, ze szczególnym uwzględnieniem jej ilości i jakości; – koncentracja podaży; – ochrona środowiska naturalnego. | |
| Warunki ubiegania się o wsparcie | |
| Zgodnie z art. 4 ustawy o organizacji rynku owoców i warzyw, pomoc finansową mogą uzyskać grupy, które: – zostały utworzone na podstawie przepisów o grupach producentów rolnych, czyli spełniają wymagania zawarte w ustawie o grupach producentów rolnych i ich związkach; – zostały wpisane do „rejestru grup uznanych”; – utworzyły fundusz operacyjny poprzez wpłacanie przez każdego członka na wyodrębnione konto nie mniej niż 1% wartości wytworzonych przez niego produktów sprzedanych za pośrednictwem grupy. Aby móc skorzystać ze środków publicznych, grupa musi mieć osobowość prawną, którą daje kilka pozostawionych producentom do wyboru form prawnych — spółdzielnie, spółki prawa handlowego (z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjne), zrzeszenia oraz stowarzyszenia. 1. Grupa musi być utworzona przez producentów jednego produktu rolnego lub grupy produktów znajdujących się w wykazie (załączniku do rozporządzenia ministra właściwego ds. rolnictwa, wydanego na podstawie art. 6 ustawy). 2. Podstawą działania grupy musi być statut lub umowa (w przypadku spółki z o.o.), spełniające wymagania określone w ustawach, na których podstawie grupa się tworzy. Statut lub umowa określają: – zasady przyjmowania i występowania nowych członków, przy czym minimalny okres członkostwa nie może być krótszy niż trzy pełne lata obrachunkowe (od dnia wydania decyzji administracyjnej o spełnianiu wymogów ustawy), a informacja o zamiarze wystąpienia z grupy powinna być złożona na piśmie co najmniej 12 miesięcy przed końcem roku obrachunkowego; – zasady zbywania akcji lub udziałów w spółce akcyjnej (SA) lub z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o. o.); – konieczność przynależności tylko do jednej grupy w zakresie danego produktu lub grupy produktów (rolnik produkujący na skalę towarową, np. owoce, zboża, trzodę chlewną, może być oczywiście członkiem grupy w odniesieniu do każdego z tych produktów); – wymóg sprzedaży przez członków całości produktów lub grupy produktów za pośrednictwem grupy oraz odstępstwa od tej zasady; – zasady dostarczania przez członków informacji o sprzedaży (wielkość i ceny) poza grupą produktów, z uwagi na które grupa została powołana; – zasady tworzenia i wykorzystywania funduszu specjalnego; – sankcje wobec członka grupy, który nie wypełnia nałożonych na niego obowiązków. 3. Grupa musi składać się z członków, udziałowców lub akcjonariuszy, z których żaden nie może mieć więcej niż 20% głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników. Takie ograniczenie gwarantuje, że pomoc z budżetu nie będzie kierowana do pojedynczych rolników, którzy np. jednoosobowo zawiązali spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, by skorzystać ze wsparcia, bądź mają w niej znaczną przewagę udziałów przy minimalnym udziale innych wspólników. 4. Grupa musi osiągać co najmniej 51% udokumentowanych przychodów ze sprzedaży produktów grupy wytworzonych w gospodarstwach jej członków (ustawodawca nie precyzuje, co może składać się na pozostałe przychody) w pierwszym roku działalności (60% — w drugim oraz 75% w trzecim i następnych latach działalności). W myśl ustawy, warunek ten będzie obowiązywał dopiero po roku (który można interpretować jako „zerowy”) od momentu rozpoczęcia działalności przez grupę. 5. Grupa musi określić obowiązujące członków zasady produkcji, w tym dotyczące jakości i ilości produktów (lub ich grup) oraz sposoby przygotowania towaru do sprzedaży. W praktyce oznacza to konieczność opracowania i podpisania w grupach umów (porozumień) członkowskich. Grupa musi także spełniać wymogi określone w rozporządzeniu w zakresie minimalnej wielkości produkcji towarowej, która nie może być niższa niż 200 000 złotych netto, oraz liczby członków — nie mniej niż pięciu. Grupa producentów może tworzyć fundusz specjalny. Jego wysokość oraz zasady zwrotu określa statut lub umowa spółki. Fundusz specjalny jest przeznaczony na wypłacanie członkom zaliczek za dostarczone produkty oraz na inne cele określone przez grupę. Drugim wymogiem, jaki musi spełnić planująca ubieganie się o wsparcie grupa producentów owoców i warzyw, jest uzyskanie decyzji administracyjnej wojewody (właściwego ze względu na siedzibę grupy) w sprawie wpisania organizacji do rejestru grup uznanych. W praktyce oznacza to, że grupa spełniająca wymagania przepisów ustawy o grupach producentów rolnych musi dodatkowo spełniać wymagania określone w art. 5 ustawy o organizacji rynku owoców i warzyw. Zgodnie z tymi zapisami, w uznanej grupie łączna wartość produktów wytwarzanych przez członków grupy i sprzedanych za jej pośrednictwem w okresie roku musi odpowiadać co najmniej równowartości 100 000 euro, a liczba członków nie może być mniejsza niż 5 osób. Grupa może być utworzona dla jednej z następujących grup produktów: – owoce i warzywa, – owoce, – warzywa, – owoce i warzywa przeznaczone dla przetwórstwa, – owoce przeznaczone dla przetwórstwa, – warzywa przeznaczone dla przetwórstwa, – orzechy, – grzyby. Statut lub umowa spółki muszą dodatkowo zawierać zapisy dotyczące wysokości składek wpłacanych na fundusz operacyjny, warunków dostarczania przez członków grupy informacji dotyczących powierzchni upraw, wysokości zbiorów, wielkości sprzedaży, cen sprzedanych produktów oraz działań na rzecz ochrony środowiska. Grupy, które spełniają wszystkie warunki pełnego uznania, poza wielkością sprzedaży, mogą być wpisane do rejestru grup wstępnie uznanych. Wówczas wartość sprzedanych produktów nie może być jednak niższa niż równowartość 50 000 euro. Grupy takie muszą przygotować plan działania, określający sposób osiągnięcia warunków pełnego uznania. Witold Boguta jest dyrektorem Fundacji Spółdzielczości Wiejskiej |
