DZIERŻAWA GRUNTÓW ROLNYCH

Często zdarza się, że mamy działkę lub pole, ale go nie uprawiamy. Aby ziemia ta nie leżała odłogiem, możemy ją wydzierżawić komuś z rodziny lub osobie niespokrewnionej. Wydzierżawiającym może być właściciel nieruchomości lub osoba posiadająca do niej inny tytuł prawny (np. wieczysty użytkownik), albo osoba faktycznie władająca nieruchomością (samoistny posiadacz — tzw. nieformalny nabywca nieruchomości, w następstwie umowy zawartej bez aktu notarialnego — uzyskuje on tylko stan posiadania, bez prawa własności, ale włada gruntem jak właściciel).
Oddając grunt w dzierżawę należy sporządzić umowę na piśmie, określić podstawowe prawa i obowiązki dzierżawcy i wydzierżawiającego, a także czas trwania umowy. Dzierżawca ma prawo do używania dzierżawionego gruntu i czerpania z tego tytułu korzyści — określanych jako pożytki. Pożytkami naturalnymi są, między innymi, plony roślin uprawnych czy przychówek zwierząt hodowlanych.
Z chwilą zawarcia umowy wydzierżawiający zobowiązany jest przekazać przedmiot dzierżawy (działkę, pole) dzierżawcy w takim stanie, aby osoba dzierżawiąca mogła jej używać i zbierać z niej plony. Natomiast dzierżawca zobowiązuje się płacić czynsz, który może być określony jako uzgodniona suma pieniędzy lub świadczenie innego rodzaju — na przykład w naturze jako część zbiorów. Strony umowy same określają, w jakim terminie będzie płacony czynsz, jeżeli tego nie uczynią, to opłatę powinno się wnosić w terminie zwyczajowo przyjętym (w danej miejscowości) lub raz na pół roku z dołu. Strony mogą umówić się, że podatek będzie płacił dzierżawca. Jeżeli jednak opłata ta nie zostanie wniesiona, to urząd będzie dochodził zapłaty podatku od właściciela działki, ponieważ na nim ciąży obowiązek podatkowy. (Wyjątek stanowi sytuacja, gdy grunt jest dzierżawiony od gminy lub skarbu państwa, wtedy podatek zawsze jest płacony przez dzierżawcę.) Ponadto dzierżawca musi dokonywać niezbędnych nakładów, aby zachować grunt w stanie niepogorszonym w porównaniu do tego, w jakim go otrzymał. Nie wolno mu zmieniać przeznaczenia gruntu bez zgody wydzierżawiającego, a także oddawać nieruchomości osobie trzeciej do bezpłatnego używania lub jej poddzierżawiać.
Umowa może być zawarta na czas określony lub nieokreślony. Jeżeli umowę zawieramy na czas dłuższy niż 30 lat, to po upłynięciu tego terminu, jeżeli dalej dzierżawimy grunt, traktujemy taką umowę jako zawartą na czas nieokreślony.
Rozwiązanie dzierżawy następuje w terminie określonym w umowie, a w razie braku takiego postanowienia można ją wypowiedzieć na jeden rok przed końcem roku dzierżawnego (ustalonego w umowie). Jeżeli w momencie zakończenia umowy dzierżawca gruntu pozostawia (zgodnie ze swym obowiązkiem) zasiewy czy inne rozpoczęte uprawy, to może on żądać zwrotu poczynionych na nie nakładów — pod warunkiem, że nie otrzymał odpowiednich zasiewów czy upraw przy rozpoczęciu dzierżawy.
Jeżeli właściciel nieruchomości chce ją sprzedać, to osobie, która zawarła umowę dzierżawy nieruchomości rolnej na okres dłuższy niż 3 lata, bądź faktycznie dzierżawiła ją przez co najmniej 10 lat przysługuje z mocy ustawy (art. 695 § 2 k. c.) prawo pierwokupu, ale tylko wtedy, gdy przedmiotem sprzedaży jest dzierżawiona nieruchomość lub jej część. Nie dotyczy to przypadku, gdy sprzedawane jest całe gospodarstwo rolne, w którego skład wchodzi również dzierżawiona nieruchomość. Jeżeli części jednej nieruchomości dzierżawiło kilku dzierżawców, to każdy z nich ma prawo pierwokupu, jedynie w odniesieniu do dzierżawionej przez siebie działki.

Podstawa prawna: kodeks cywilny art. 693–709