DRZEWA MAŁYCH PRZESTRZENI (cz. III). ODMIANY O WĄSKICH KORONACH STOŻKOWYCH LUB JAJOWATYCH

Grusza domowa (Pyrus communis)
’Beech Hill’
Drzewo osiąga wysokość do 10 m. Ma system korzeniowy bar­dzo głęboki, mocny. Wypros­towane ku górze gałęzie tworzą wąską, jajowatą koronę o średnicy 1,5–2,5 m. Roczny przyrost pędów — do 20 cm. Odmiana jest atrakcyjna w okresie kwitnienia — białe kwiaty ukazują się na przełomie kwietnia i maja. Jesienią liście zmieniają kolor na żółty do pomarańczowoczerwonego. Poważną wadą tej gruszy jest wytwarzanie owoców, które po opadnięciu zanieczyszczają teren wokół drzewa. Dobrze rośnie zarówno na glebach gliniasto-piaszczystych, dość żyznych, wilgotnych, jak i piaszczystych, suchych, ubogich. Nie znosi gleb mokrych, zimnych. Wymaga gleb wapiennych, łatwo się nagrzewających oraz ciepłego, słonecznego stanowiska. Gatunek ten jest bardzo wytrzymały na suszę, letnie upały i wiatry; odporny na mróz, choć może być uszkadzany przez późnowiosenne przymrozki; względnie odporny na zanieczyszczenie powietrza SO₂.

Grusza drobnoowocowa (P. calleryana)
’Chanticleer’
(syn. 'Cleveland Select’)
Drzewo wysokości 8–10 (12–15) m tworzy wyraźny pęd przewodni i regularną stożkową koronę średnicy do 5 m (fot. 1). Wcześnie na wiosnę rozwija liś­cie, które są skórzaste, błyszczące i niezwykle efektowne jesienią (zmieniają barwę na szkarłatną i purpurową — (fot. 2). W miejscach mokrych i za­cienionych może się nie wybarwiać. Rośliny są atrakcyjne także na przełomie kwietnia i maja, tuż przed rozwojem liści. Kwitną wtedy bardzo obficie na biało. Małe owoce, średnicy do 1 cm, nie zaśmiecają otoczenia. System korzeniowy jest głęboki, mocny. Problemem może być kruchość gałęzi u drzew dojrzałych, jeżeli u okazów młodych nie są prawidłowo przycinane. Grusza drobnoowocowa dobrze rośnie zarówno na glebach gliniasto-piaszczystych, dość żyznych, wilgotnych, jak i na piaszczystych, suchych, ubogich. Nie znosi natomiast gleb mokrych, zimnych. Wymaga gleb wapiennych, łatwo się nagrzewających oraz słonecznego stanowiska. Gatunek bardzo wytrzymały na suszę, letnie upały i wiatry; odporny na mróz (od –29^oC do –34^oC według danych amerykańskich), ale może być uszkadzany przez przymrozki późnowiosenne; względnie odporny na zanieczyszczenie powietrza SO₂, wolny od szkodników oraz odporny (odmiany są wrażliwe w różnym stopniu) na zarazę ogniową. W holenderskim rankingu najlepszych drzew do sadzenia przy ulicach w miastach takson ten zajmuje pierwsze miejsce.

Fot. 1. Pyrus calleryana 'Chanticleer’

Fot. 2. Grusza drobnoowocowa 'Chanticleer’ jesienią

Klon polny (Acer campestre)
’Elsrijk’
Drzewa osiągają wysokość do 12 m. Gęste, wzniesione gałęzie tworzą koronę o średnicy 4–6 m, początkowo stożkową, z wiekiem zaokrągloną. Rocznie przyrasta na wysokość o około 40 cm, na szerokość — 20 cm. Jesienią liście zmieniają barwę na żółtą. Wymagania — jak u odmiany 'Nanum’ (patrz „Szkółkarstwo” 2/04).

Klon pospolity (A. platanoides)
’Cleveland’
Drzewa dorastają do wysokości 15 m. Tworzą owalne, gęste, symetryczne korony o średnicy 4–6 m. Jesienią liście zmieniają kolor na żółty do pomarańczowoczerwonego.
’Olmsted’ — drzewa nieco niższe niż w przypadku poprzedniej odmiany, doras­tają do wysokości 10–12 m. Ich korony są początkowo kolumnowe, potem — stożkowe lub owalne o średnicy do 5 m (rys.). Jesienią liście zmieniają kolor na żółty. Wymagania obu odmian — jak u gatunku (patrz „Szk.” 2/04).

Acer platanoides 'Olmsted’

Lipa drobnolistna (Tilia cordata)
’Rancho’
Drzewo osiąga wysokość 8–12 m. Gałęzie ustawione są gęs­to, wzniesione i tworzą wąs­ką stożkową koronę o średnicy 4–6 m (fot. 3). Kwiaty żółtawe, drobne, silnie pachną (rozwijają się na początku lipca). Liście jesienią zmieniają barwę na jasnożółtą. System korzeniowy jest mocny, gęsty. Ta odmiana najlepiej rośnie na glebach żyznych, wilgotnych do umiarkowanie suchych, lekko kwaśnych po zasadowe. Wymaga stanowisk słonecznych, może też rosnąć w częściowym ocienieniu. Odmiana 'Rancho’ jest odporna na wiatr i mróz, względnie odporna na zanieczyszczenie powietrza ozonem, średnio wrażliwa — dwutlenkiem siarki i bardzo wrażliwa na zanieczyszczenie amoniakiem (NH₃) i związkami fluoru (F₂, HF) oraz zasolenie gleby.

Fot. 3. Tilia cordata 'Rancho’

Miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba)
Gatunek ten najlepiej rośnie na glebach żyznych, głębokich, wilgotnych, ale rzepuszczalnych. Drzewa są tolerancyjne wobec odczynu gleby, ale nie znoszą gleb podmokłych. Miłorząb to gatunek światłolubny, odporny na niską temperaturę (do –30^oC) i wiatr oraz zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki (SO₂), ale wrażliwy na zanieczyszczenie związkami fluoru (F₂ lub HF). Miłorzęby uważane są za drzewa stosunkowo odporne na zasolenie gleby, choroby oraz szkodniki. Bywają atakowane przez opieńkę miodową, a korzenie chętnie obgryzane są przez norniki. Należy unikać sadzenia okazów żeńskich, które tworzą liczne nasiona w cuchnących osnówkach (fot. 4).

Fot. 4. Żeńskie klony miłorzębów tworzą nasiona w cuchnących osnówkach

’Fairmount’ — osiąga wysokość do 15 m. Jest to klon męski. Tworzy gęstą, wąską, stożkową koronę. Ma duże liście.
’Fastigiata’ — osiąga wysokość 15–20 m przy szerokości 4 m. Korona jest nieznacznie rozszerzona u podstawy. Liście jesienią zmieniają barwę na złocistożółtą. Jest to klon męski, charakteryzujący się bardzo silnym systemem korzeniowym.
’Mayfield’ — osiąga wysokość 9–12 m. Gałęzie ma krótkie, sztywno wzniesione, a koronę węższą niż u odmiany 'Fastigiata’. Jest to klon męski.
’Princeton Sentry’ — drzewo o wysokości 15–20 m, ma koronę stożkową ze wzniesionymi pionowo gałęziami (fot. 5), która osiąga średnicę 3–4 m. Jest to klon męski, będący ulepszoną formą odmiany 'Fastigiata’.

Fot. 5. Gingko biloba 'Princeton Sentry’

Robinia biała (Robinia pseudoacacia)
’Pyramidalis’
Dorasta do wysokości 15 m. Tworzy stożkową koronę o średnicy 3–5 m (fot. 6). Pędy są pozbawione cierni (lub są one nieliczne). Wymagania — jak robinii białej 'Umbraculifera’ (patrz „Szkółkarstwo” 2/04).

Fot. 6. Robinia pseudoacacia 'Pyramidalis’

Świerk pospolity (Picea abies)
’Cupressina’
Drzewo ma wąskostożkową koronę i wysokość 10–20 m. Wzniesione gałęzie, ułożone bardzo gęsto (fot. 7) tworzą koronę o średnicy 3 m. Igły są ciemnozielone, a system korzeniowy jest płytki i talerzowaty. Ten gatunek najlepiej rośnie w klimacie chłodnym, wilgotnym, z dużą ilością opadów. Najkorzystniejsze warunki wzrostu znajduje na glebach wilgotnych, piaszczysto-gliniastych, o pH 4–5. Nie nadaje się natomiast na gleby suche oraz ciężkie. Nie toleruje trudnych warunków miejskich. Wymaga miejsc słonecznych.

Fot. 7. Picea abies 'Cupressina’

Wiśnia Hilliera (Prunus x hillieri)
’Spire’
Jest to mieszaniec P. incisa x P. sar­gentii. Drzewa dorastają do wysokości 5–8 m i mają wznie­sione gałęzie. Początkowo tworzą koronę zwartą i kolumnową, która potem rozluźnia się i przybiera formę odwróconego stożka o średnicy 2–3 m. Pojedyncze, jasnoróżowe, zebrane po kilka kwiaty ukazują się obficie w kwietniu przed pojawieniem się liści. Te ostatnie jesienią zmieniają barwę na żółtą do purpurowoczerwonej.
Prunus x hil­lieri ’Spire’ nalepiej rośnie na glebie piaszczysto-gliniastej, żyznej, umiarkowanie wilgotnej, obojętnej do zasadowej, łatwo się nagrzewającej. Wymaga stanowiska słonecznego, osłoniętego. Gatunek jest w pełni odporny na mróz, ale kwiaty mogą być uszkadzane przez wiosenne przymrozki. Należy do bardzo wrażliwych na zasolenie gleby.

Wiśnia Schmitta Prunus x schmittii
Mieszaniec P. avium x P. canescens. Tworzy małe drzewa, dorastające do wysokoś­ci 5–8 m. Gęsto wzniesione gałęzie tworzą wąską, owalną koronę o średnicy 2–3 m.
Pojedyncze, białe kwiaty ukazują się na przełomie kwietnia i maja, mogą być uszkadzane przez wiosenne przymrozki. Liście jesienią zmieniają barwę na żółtopomarańczową. Kora jest dekoracyjna — czerwonobrązowa i błyszcząca. Ten gatunek najlepiej rośnie na glebie piaszczys­to-gliniastej, żyznej, umiarkowanie wilgotnej, obojętnej do zasadowej, łatwo się nagrzewającej. Nie toleruje gleb ubogich, piaszczystych oraz z wodą stagnującą. Wymaga stanowiska ciepłego oraz osłoniętego. Gatunek w pełni odporny na mróz, ale bardzo wrażliwy na zasolenie gleby.