Szkółkarze, oglądając wiosną rośliny, zadają sobie pytanie, czy objawy występujące na częściach nadziemnych lub na korzeniach drzew, krzewów i bylin to wynik niekorzystnych warunków panujących zimą czy też efekt występowania patogenów. Warto zatem poznać warunki, które sprzyjają infekcjom oraz zaburzeniom fizjologicznym roślin, a także najczęściej pojawiające się wiosną choroby.
| Choroby infekcyjne | ||
Szara pleśń. Przy obfitej okrywie śniegu, utrzymującej się na roślinach przez co najmniej kilkanaście dni, i temperaturze około 0°C może się rozwijać na wierzchołkach pędów krzewów lub drzew iglastych szara pleśń (Botrytis cinerea). Dzieje się to zarówno w szkółkach, gdzie na zimę rośliny zabezpiecza się włókniną, jak i wówczas, gdy bezpośrednio na roślinach leży co najmniej kilkunastocentymetrowa warstwa śniegu. Podczas łagodnej zimy temperatura pod śniegiem wzrasta bowiem do kilku stopni powyżej 0°C. W takich warunkach, przy dużej wilgotności, rozwija się na najmłodszych pędach grzybnia przerastająca stopniowo tkanki roślinne. Wiosną, gdy zniknie śnieg lub odkryje się rośliny, widać z daleka zbrunatniałe wierzchołki porażonych krzewów (fot. 1).
Jeśli pogoda jest wilgotna, na porażonych tkankach tworzą się obficie szare skupienia grzybni i zarodników. Fuzaryjna zgnilizna. Zdarza się, że rośliny odkrywa się zbyt późno, a wcześniej przez 4—5 dni temperatura powietrza przekraczała 10°C. Wówczas na pędach może rozwijać się fuzaryjna zgnilizna (Fusarium roseum). Objawy podobne są do symptomów szarej pleśni, nie ma jednak obfitego, szarego nalotu. Niekiedy na zbrązowiałych pędach widać natomiast pomarańczowe skupienia grzybni i zarodników F. roseum. Po zauważeniu objawów szarej pleśni czy fuzariozy należy niezwłocznie wyciąć i spalić części porażonych pędów. Następnie trzeba opryskać rośliny mieszaniną dwóch preparatów: Rovral Flo 255 SC (0,1%) + Sarfun 500 SC lub Topsin M 500 SC (0,05%). Przy ciągle zmieniającej się pogodzie wskazane jest jedno- bądź dwukrotne powtórzenie zabiegu. | ||
| Zaburzenia fizjologiczne | ||
Uszkodzenia powodowane przez wiatr. W szkółkach, gdzie brak osłon naraża rośliny na ciągłe działanie wiatru, często mroźnego, może dochodzić do uszkadzania młodych pędów, a nawet starszych odgałęzień. Najmłodsze części pędów zmieniają w efekcie barwę na słomkową, po czym brązowieją. Na łodygach pojawiają się nieregularne, lekko zagłębione, wodniste plamy. Wiosną w miejscach tych może dochodzić do spękania łodyg. Zamieranie korzeni. Nagły spadek temperatury poniżej –10°C może powodować przemarznięcie części korzeni stykających się bezpośrednio z pojemnikiem. W konsekwencji jakość roślin wyraźnie się pogarsza. Wiosną rozpoczynają one wzrost znacznie później niż pozostałe i często dochodzi do ich częściowego zamierania. Niekiedy trudno jest zidentyfikować przyczynę zamierania korzeni. Wiosną część roślin miewa wyraźnie jaśniejsze pędy. Po wyjęciu takich roślin z pojemników widać zbrunatniałe lub sczerniałe korzenie, często do 1/3 wysokości bryły mierząc od podstawy doniczki. Czasami większość korzeni jest zbrunatniała, a po ich pociągnięciu pozostają tylko nitki walca osiowego. Młode, jasne korzenie wyrastają natomiast tylko ze środkowej części bryły. Zbrunatnienie może także obejmować tkanki pędu u nasady, często do kilkunastu centymetrów nad powierzchnią podłoża. Jeśli większość korzeni wykazuje opisane symptomy i dodatkowo występuje zbrunatnienie pędu, wówczas dochodzi do żółknięcia, brązowienia i zamierania całej rośliny (fot. 2).
Na ogół przyczyną takich objawów jest przemarznięcie części korzeni lub zalanie bryły korzeniowej. Zdarza się to przy częstych i obfitych opadach, gdy woda bardzo powoli odpływa z pojemnika i wczesną wiosną dochodzi do „uduszenia” części korzeni. Gdy rośliny rozpoczynają wzrost, nie są w stanie pobrać wody, mimo jej dostatecznej ilości w podłożu, co prowadzi do zamierania części nadziemnej. Podobne objawy (żółknięcie, brązowienie, nekrozy) powoduje grzyb Phytophtora spp., jednak fytoftoroza pojawia się na roślinach zwykle dopiero na początku lata (aż do września), a spadek temperatury hamuje rozwój tego patogenu. Jeśli roślina z częściowo zmarzniętymi lub „uduszonymi” korzeniami wypuszcza nowe korzenie, warto podlać ją zawiesiną fungicydu Fongarid 25 WP (0,05%). Środek ten bowiem zabezpiecza wyrastające korzenie przed grzybem Pythium sp., który może się szybko rozwijać na zamierających tkankach. W przypadku zalania bryły korzeniowej wskazane jest przestawienie roślin w miejsca, gdzie szybko odpływa nadmiar wody. | ||
