Preparaty pudrowe
Sposób przygotowania preparatu polega na rozpuszczeniu regulatorów wzrostu w niewielkiej ilości alkoholu (lub wody w przypadku użycia soli potasowych), następnie zmieszaniu roztworu
z talkiem jako nośnikiem i odparowaniu rozpuszczalnika w temperaturze około 60oC. W tak przygotowanym, wysuszonym i rozdrobnionym pudrze zanurza się podstawę sadzonki (fot. 1). Aby zwiększyć przyczepność preparatu do sadzonek, ich podstawy można lekko zwilżyć. Nadmiar pudru należy strząsnąć, ale by całkowicie go nie usunąć podczas zagłębiania sadzonek w podłożu, poleca się je umieszczać we wcześniej przygotowanych otworach (choć istnieją badania wskazujące na to, że sposób umieszczania sadzonek w podłożu nie ma większego znaczenia).
Fot. 1. Traktowanie sadzonek preparatami pudrowymi to najczęstszy sposób aplikowania auksyn
w celu przyspieszenia ukorzeniania
Do preparatów proszkowych, oprócz regulatorów wzrostu, zwykle są dodawane środki grzybobójcze, np. kaptan, oraz pozostałe substancje pobudzające wzrost, zwane kafaktorami ukorzeniania. Kafaktory to substancje (np. witaminy, kwas salicylowy, mikroelementy), które same nie poprawiają ukorzeniania się sadzonek, ale podane łącznie z auksyną silniej stymulują ten proces.
Metoda dostarczania auksyn w postaci pudru jest prosta, toteż w handlu pojawiają się stale nowe preparaty proszkowe polecane do ukorzeniania sadzonek. Substancje wzrostowe zmieszane z talkiem powoli wnikają do sadzonki, a ich działanie jest długotrwałe i łagodne. Powszechnie przyjmuje się, że talk jest nieszkodliwy dla roślin. Główną wadą pudrowych preparatów korzeniotwórczych jest natomiast brak kontroli nad ilością naniesionej substancji czynnej.
Modyfikacją stosowania preparatów pudrowych jest wcześniejsze zanurzenie podstaw sadzonek w 50-procentowym roztworze acetonu, a dopiero potem w pudrze. Jest to metoda szczególnie polecana przy ukorzenianiu ostrokrzewu kolczastego (Ilex aquifolium), jałowca skalnego (Juniperus scopulorum) oraz cyprysowca Leylanda (x Cupressocyparis leylandii).
Pasty lanolinowe
Zamiast talku, nośnikiem dla auksyn może być lanolina. Przy smarowaniu sadzonek otrzymaną w ten sposób pastą należy zwrócić uwagę, by warstwa preparatu nie była zbyt gruba. Mogłoby to bowiem spowodować przedawkowanie auksyny, a w konsekwencji uszkodzenie tkanek sadzonki i opóźnienie ukorzenienia. W przypadku sadzonek zdrewniałych, oprócz podstawy sadzonek, można także posmarować pastą ich część górną. Modyfikacją tego sposobu jest zastąpienie lanoliny żelem skrobiowo-akrylowym.
Obecnie ten sposób nanoszenia auksyn na sadzonki jest bardzo rzadko praktykowany, ze względu na pracochłonność i problemy z dozowaniem substancji czynnej.
Roztwory wodne lub alkoholowe
Jest to popularny sposób aplikowania auksyn, który może się odbywać dwiema metodami.
- Przy zastosowaniu roztworów rozcieńczonych podstawy sadzonek moczy się w wodnym roztworze auksyny o niskim stężeniu, wynoszącym najczęściej dla IAA 50–100 mg/dm3, dla IBA 50–100 mg/dm3, a dla NAA 12,5–50 mg/dm3. Czas moczenia sadzonek waha się od kilku do 24 godzin, w zależności od stężenia roztworu oraz gatunku i odmiany rośliny. Należy przy tym zwrócić uwagę, aby do moczenia sadzonek nie używać naczyń z metalu, gdyż może on powodować inaktywację auksyn (fot. 2). Podczas moczenia sadzonki powinny znajdować się w miejscu chłodnym i zacienionym, ponieważ w innych warunkach zawarte w roztworze auksyny mogą ulec rozkładowi. Z tego też powodu przygotowane roztwory rozcieńczone należy przechowywać w miejscach chłodnych i osłoniętych od światła (lodówka). Podstawy sadzonek wyjętych z roztworu „ukorzeniającego” zaleca się dodatkowo zanurzyć w preparacie grzybobójczym.
Główną wadą tego sposobu nanoszenia auksyn na sadzonki jest zwiększone niebezpieczeństwo przenoszenia się chorób, dlatego najlepiej byłoby przygotowywać nowe roztwory dla każdej kolejnej partii sadzonek. Postępowanie takie znacznie podnosi jednak koszty produkcji.
Roztwory rozcieńczone stosowane są głównie w Holandii dla sadzonek krzewów iglastych, zimozielonych bądź zdrewniałych, które dla zwiększenia efektywności i wydajności pracy wiąże się przed zanurzeniem w pęczki. Metoda ta jest mało praktyczna dla sadzonek zielnych roślin liściastych, gdyż trudno jest ułożyć je w pęczku tak, aby wszystkie były zanurzone na jednakową głębokość.
Modyfikacją używania wodnych roztworów auksyny jest zanurzanie w nich całych sadzonek. Jest to sposób łatwy i szybki, szczególnie często wykorzystywany przy traktowaniu małych sadzonek roślin iglastych i liściastych. Po kilkusekundowej kąpieli należy wyjąć z niej sadzonki i strząsnąć z nich nadmiar roztworu. Następnie można je jeszcze potraktować fungicydem, po czym umieścić w podłożu do ukorzeniania. Szczególnie przy takiej technologii trzeba mieć jednak pewność, że użyte sadzonki są zdrowe. Bardzo ważne jest także, by temperatura kąpieli nie była niższa od temperatury zanurzanych sadzonek, gdyż, jeżeli roztwór jest zbyt zimny, zamykają się aparaty szparkowe, co bardzo zmniejsza pobieranie auksyn i wyraźnie obniża skuteczność zabiegu. Istotne jest ponadto odpowiednie dobranie stężenia roztworu, które — gdy okaże się za wysokie — powoduje poparzenia roślin, zwłaszcza odmian o liściach kolorowych lub pstrych. Wyższe stężenia są natomiast uzasadnione w przypadku roślin mających tendencję do szybkiego wznawiania wzrostu części nadziemnej przed wytworzeniem odpowiednio obfitego systemu korzeniowego (np. cisy).
Czasami korzystniejsze bywa traktowanie sadzonek roztworami wodnymi soli potasowych auksyn niż auksyn w formie kwasu. Na przykład w doświadczeniach holenderskich lepiej się ukorzeniały irga wierzbolistna (Cotoneaster salicifolius) 'Scarlet Leader’ i laurowiśnia wschodnia (Prunus laurocerasus) 'Otto Luyken’, gdy używano roztworu K-IAA, natomiast dla berberysu Gagnepaina (Berberis x gagnepaini) 'Wallich’s Purple’, ognika (Pyracantha sp.) 'Orange Charmer’ i 'Golden Charmer’ właściwsza okazała się K-IBA.
- Stosowanie roztworów stężonych polega na krótkotrwałym, 3–8-sekundowym zanurzeniu (tzw. quick dip) podstaw sadzonek w roztworze auksyny o stężeniu wynoszącym w przybliżeniu, dla NAA 250–500 mg/dm3, a dla IBA 250–2000 mg/dm3.
Najczęściej jako nośników i zarazem rozpuszczalników auksyn używa się mieszanin alkoholu etylowego z wodą w stosunku 1 : 1. Badano także inne nośniki, np. izopropanol, metanol i aceton. Naukowcy amerykańscy Becker i Dautzenberg najlepsze efekty ukorzeniania sadzonek uzyskali wykorzystując roztwór acetonu z wodą (1 : 1). Wyjątkowo dobre rezultaty u trudno ukorzeniających się gatunków z rodzaju brzoza (Betula sp.), kielichowiec (Calycanthus sp.), jesion (Fraxinus sp.) i oczar (Hamamelis sp.) dawał glikol jako nośnik dla IBA w stężeniu od 1000 do 4000 mg/dm3.
Zaletą stosowania roztworów stężonych jest m.in. większa precyzja niż w przypadku preparatów pudrowych i możliwość długiego przechowywania roztworów.
