Roztocze to bardzo liczna grupa szkodników wyrządzających corocznie szkody w wielu uprawach sadowniczych. W większości sadów każdego roku zachodzi konieczność ich zwalczania. Liczba i termin wykonania zabiegu uzależnione są przede wszystkim od przebiegu pogody. Łagodne zimy i wczesne wiosny przyczyniają się do wczesnego pojawu tych szkodników i szybkiego rozwoju następnych pokoleń, a długotrwała susza i wysoka temperatura latem sprzyjają dynamicznemu ich rozwojowi. Szkodliwe roztocze bardzo szybko uodparniają się na stosowane środki dlatego ich zwalczanie musi być racjonalne.
Po pierwsze – lustracja już od wczesnej wiosny
Przede wszystkim podjęcie decyzji o wykonaniu zabiegu zwalczającego powinno być poprzedzone lustracjami na ich obecność i liczebność. W ostatnich kilku latach w sadach jabłoniowych najczęściej występującymi gatunkami roztoczy są: przędziorek owocowiec, przędziorek chmielowiec i pordzewiacz jabłoniowy. W minionym sezonie wegetacyjnym w niektórych sadach już wczesną wiosną notowano dużą liczebność przędziorka owocowca, w innych przędziorka chmielowca lub mieszane populacje obu tych gatunków. Latem natomiast w wielu sadach bardzo licznie występował pordzewiacz jabłoniowy i konieczne było jego zwalczanie.
Panujące zimą warunki pogodowe sprzyjają dobremu przetrwaniu tych szkodników i dlatego od wczesnej wiosny należy monitorować ich obecność i liczebność w sadzie. Pamiętać trzeba, że regulowanie populacji roztoczy ze względu na równoczesne występowanie kilku gatunków i różnych ich stadiów rozwojowych nie jest łatwe. W warunkach sprzyjających ich rozwojowi w niektórych okresach ich liczba i szkodliwość wzrastają gwałtownie. Wówczas w celu skutecznej ich eliminacji trzeba wykonać 2 kolejne zabiegi. Czasami sadownicy wykonują nawet 3 opryskiwania nie zawsze uzyskując zadowalające wyniki.
Aby nie popełniać błędów należy populację tych szkodników monitorować już od wczesnej wiosny. Obserwacje na obecność przędziorków są nieco łatwiejsze do wykonania. Do tego celu pomocna jest lupa o powiększeniu 5 – 10 razy. Zdecydowanie trudniejsze jest wykonanie lustracji na obecność szpecieli ze względu na ich niewielkie wymiary. Do tego celu konieczne jest użycie sprzętu o powiększeniu 30 – 40 razy.
Fot. 2. Pordzewiacz jabłoni – uszkodzenia na liściach
Po drugie – pobranie prób do analizy
Bardzo ważne jest pobranie odpowiednich prób do analiz, zwłaszcza w przypadku szpecieli, które rzadko obecne są w miejscach, w których wyrządziły szkody. Sposoby pobierania prób w poszczególnych terminach sezonu wegetacyjnego umieszczone są w tabelach „Progi zagrożenia” w aktualnym programie ochrony roślin sadowniczych lub metodykach integrowanej ochrony. Obecność roztoczy należy sprawdzać na wszystkich odmianach znajdujących się w sadzie. Po osiągnięciu progu szkodliwości konieczne jest wykonanie zabiegu zwalczającego.
Po trzecie – wybór odpowiedniego preparatu przędziorkobójczego
Planując jego przeprowadzenie uwzględnić należy aby preparat z danej grupy chemicznej stosować tylko jeden raz w sezonie i zgodnie z etykietą rejestracyjną, a więc przestrzegać zasad właściwej rotacji akarycydów. Polega ona na przemiennym stosowaniu środków zaliczanych do odmiennych grup chemicznych, a nie tylko różniących się nazwą. Rotacja ma na celu zapobieganie selekcji ras odpornych na stosowane środki. Pamiętać jednak należy, że nie wszystkie akarycydy zwalczają szpeciele. Obecnie akarycydy polecane do zwalczania roztoczy w sadach zaliczane są do VI grup chemicznych.
Firma Sumi Agro ma w swojej ofercie 3 akarycydy, a każdy z nich zaliczany jest do innej grupy chemicznej, co ułatwia właściwą ich rotację. Nissorun Strong 250 SC zaliczany jest do inhibitorów rozwoju roztoczy, Ortus 05 SC do inhibitorów kompleksu I mitochondrialnego transportu elektronów (tzw. meti akarycydy), a Kanemite 150 SC do inhibitorów kompleksu III mitochondrialnego transportu elektronów. Nissorun Strong 250 SC zwalcza jaja zimowe przędziorka owocowca, jaja letnie i młode larwy przędziorka (owocowca i chmielowca). Nie zwalcza osobników dorosłych. Ortus 05 SC zwalcza jaja letnie, młode larwy i osobniki dorosłe przędziorków oraz szpeciele. Wykorzystując umiejętnie wymienione akarycydy można zwalczyć dobrze zarówno przędziorki jak i szpeciele.
Fot. 3. Pordzewiacz jabłoni – uszkodzony owoc.
Zwalczanie przędziorków najlepiej rozpocząć wczesną wiosną
W zwalczaniu przędziorków bardzo ważne jest, aby jak najlepiej wyniszczyć je już wczesną wiosną. Przed kwitnieniem w sadach, w których występuje przędziorek owocowiec można zastosować Nissorun Strong 250 SC (0,4 l/ha). Aby uzyskać dobre wyniki zwalczania przędziorków środek ten należy zastosować na początku wylęgania się larw przędziorka owocowca z jaj zimowych. Najczęściej ma to miejsce w fazie zielonego pąka kwiatowego.
Natomiast w sadach, w których występuje przędziorek chmielowiec w tym okresie rozwijające się rozetki liściowo-kwiatowe zasiedlają dorosłe samice tego gatunku. Powinny one zostać zniszczone zanim złożą jaja. Ma to najczęściej miejsce w fazie zielonego pąka kwiatowego. Do eliminacji zimujących samic przędziorka chmielowca można zastosować Ortus 05 SC (1-1,5 l/ha).
Wielu sadowników zabieg zwalczający przędziorki wykonuje w fazie różowego kwiatowego. W tej fazie na drzewach najczęściej obecne są młode larwy przędziorka owocowca, ale mogą również znajdować się jaja letnie i samice przędziorka chmielowca. Dlatego w tym terminie najlepiej jest zastosować Kanemite 150 SC (1,8 l/ha) zwalczający wszystkie stadia rozwojowe.
Co po kwitnieniu?
Po kwitnieniu i dalej w sezonie wegetacji decyzję o potrzebie oraz terminie wykonania zabiegu zwalczającego podejmuje się w oparciu o wyniki systematycznie wykonywanych lustracji na obecność i liczebność przędziorków oraz szpecieli. Ważne jest aby podczas lustracji ustalić, które stadia rozwojowe dominują w sadzie, ułatwi to znacznie dobór odpowiedniego w danej sytuacji akarycydu.
W okresie dominacji jaj letnich i młodych larw przędziorków dobre wyniki zwalczania uzyska się stosując Nissorun Strong 250 SC (28 dni karencji). W okresie dominacji osobników dorosłych przędziorków lub obecności szpecieli można zastosować Ortus 05 SC (21 dni karencji). Na wszystkie stadia rozwojowe można użyć Kanemite 150 SC (30 dni karencji) lub mieszaniny dwóch środków, np. Ortus 05 SC (1,5 l/ha) + Nissorun Strong 250 SC (0,4 l/ha).
Fot. 4. Liść jabłoni uszkodzony przez przędziorki
Oczywiście dokonując wyboru środka do zwalczania roztoczy w sadach należy rygorystycznie przestrzegać zasad właściwej rotacji i środek z danej grupy chemicznej stosować tylko jeden raz w sezonie. Dlatego akarycyd, który był użyty przed kwitnieniem nie może być zastosowany w późniejszym okresie.
Zagrożenie przędziorkami i szpecielami w uprawach gruszy…
W sadach gruszowych duże zagrożenie stanowią szpeciele – wzdymacz gruszowy i podskórnik gruszowy. Na liściach zasiedlonych przez podskórnika gruszowego wiosną pojawiają się drobne jasnozielone pęcherzyki, natomiast latem na dolnej stronie liści widoczne są rdzawobrązowe pęcherze z otworkami. Uszkodzone liście mogą opadać, a na owocach skórka jest szorstka i pomarszczona.
Fot. 5. Liść gruszy uszkodzony przez przędziorki
Wzdymacz gruszowy powoduje wzdymanie blaszki liściowej, a nawet zawijanie się brzegów liści. Uszkodzone liście i zawiązki mogą przedwcześnie opadać, owoce są ordzawione. Termin zwalczania podskórnika gruszowego przypada na fazę pękania pąków i ponownie fazę zielonego pąka kwiatowego. Wzdymacza zwalcza się na początku fazy białego pąka kwiatowego i wkrótce po kwitnieniu.
W ostatnich kilku sezonach na gruszy szkody wyrządzają również przędziorki zarówno owocowiec jak i chmielowiec. Terminy ich zwalczania wyznacza się w oparciu o wyniki przeprowadzonych lustracji. Do walki ze szpecielami wykorzystać można Ortus 05 SC (1 – 1,25 l/ha), natomiast do eliminacji przędziorków Nissorun Strong 250 SC (0,4 l/ha) i Kanemite 150 SC (1,8 l/ha).
… i w uprawach śliwy
W sadach śliwowych duże szkody wyrządzają pordzewiacz śliwowy jak i przędziorki. Pordzewiacza śliwowego zwalcza się między zielonym a białym pąkiem kwiatowym, następnie tuż po kwitnieniu. W niektóre lata zabieg ochronny trzeba wykonać również w drugiej połowie czerwca. Do walki z pordzewiaczem śliwowym i przędziorkami wykorzystać można jeden raz w sezonie preparat Ortus 05 SC (1 – 1,5 l/ha).
Fot. 6. Młode pędy uszkodzone przez pordzewiacza śliwowego
Bardzo ważny sposób aplikacji
W zwalczaniu roztoczy bardzo ważne jest stosowanie dużych objętości cieczy roboczej na hektar, aby zapewnić dokładne pokrycie liści preparatami. Zawsze lepsze wyniki zwalczania tych szkodników uzyskuje się w sadach, w których zużywa się co najmniej 750 l/ha cieczy opryskowej. Pamiętać również trzeba, aby opryskiwanie przeprowadzać w warunkach zapewniających dobre działanie środka. Wszystkie akarycydy wykazują najlepsze działanie w zakresie temperatur 15-20 ◦C. W wyższej temperaturze następuje szybszy ich rozkład. Podczas wykonywania zabiegu wilgotność powietrza nie powinna być niższa niż 60%. Na ogół mniejszą liczebność przędziorków obserwuje się w sadach, w których program ochrony zarówno przed szkodnikami jak i chorobami oparty jest na środkach selektywnych dla fauny pożytecznej a zwłaszcza dla drapieżnych roztoczy z rodziny Phytoseidae.
dr Alicja Maciesiak
