Opis szkodnika
Przebarwiacz czosnkowy (Aceria tulipae Keifer) to roztocz z rodziny szpecielowatych (Eriophyidae). Po raz pierwszy szkodnik ten został opisany w 1938 roku w Stanach Zjednoczonych na podstawie okazów zebranych z cebul tulipana przywiezionych z Holandii.
Jest trudny do zidentyfikowania ze względu na mikroskopijne rozmiary. Ciało osobników dorosłych ma długość zaledwie 0,2 mm. Jest barwy białawej, kształtu robakowatego. Tarcza grzbietowa jest trójkątna z wyraźnym wzorem złożonym z linii środkowej i zakrzywionych linii bocznych oraz granul, które tworzą opaskę wzdłuż brzegów tarczy. Ciało składa się z 85–90 pierścieni. Stopy zakończone są 7-promienistym pazurkiem (rys.).
a)
Wygląd ogólny przebarwiacza czosnkowego: a) — pazurek
Objawy żerowania
Szkodliwość przebarwiacza czosnkowego ujawnia się przede wszystkim podczas przechowywania cebul tulipanów. Roztocze przebywają gromadnie na cebuli, najczęściej w pobliżu piętki, pod zewnętrzną łuską. Żerując na mięsistych łuskach cebul powodują ich matowienie i zmianę barwy z białej na kremową, a nawet purpurowoczerwoną (fot.).
Cebule tulipana uszkodzone przez przebarwiacza czosnkowego
Silnie zaatakowane cebule miękną, nie wytwarzają korzeni i nie wyrasta z nich pęd. Cebule słabiej zaatakowane ukorzeniają się wolniej i wytwarzają rośliny o wrzecionowatym pokroju. Czasami liście są zdeformowane i pozostają wewnątrz cebuli. Na listkach okwiatu odmian o ciemnych kwiatach pojawiają się żółte lub białe plamki przypominające pstrość tulipana, co może być mylone z objawami porażenia roślin przez wirusy.
Warunki rozwoju
Podczas przechowywania cebul w ciepłej przechowalni szpeciele rozmnażają się intensywnie, zwiększając wielokrotnie swoją liczebność. Są wówczas bardzo aktywne i z łatwością się przemieszczają, zasiedlając cebule zdrowe. Przebarwiacze czosnkowe mogą być także przenoszone na ciele rozkruszków, które często atakują cebule w przechowalniach. Zaobserwowano, że w temperaturze 20°C cykl rozwojowy A. tulipae trwa 11,5 dnia, natomiast w 33°C skraca się do 8 dni. Obniżenie jej do 17°C powoduje wyraźne zmniejszenie liczebności roztoczy, stąd też cebule chłodzone nigdy nie wykazują objawów żerowania przebarwiacza czosnkowego. Po posadzeniu cebul do gleby lub podłoża szpeciele przechodzą na rozwijające się liście, na których żerują i rozmnażają się. Po zaschnięciu liści roztocze te schodzą do cebul, gdzie kontynuują rozwój.
Stwierdzono wyraźne różnice we wrażliwości poszczególnych odmian na żerowanie szpecieli. Szczególnie chętnie zasiedlane przez tego roztocza są odmiany 'Leen van der Mark', 'Esther', 'Oxford', 'Yokohama' i 'Rosario'.
Profilaktyka
Podstawową czynnością jest sprawdzanie, czy w cebulach nie występuje przebarwiacz czosnkowy, a po stwierdzeniu jego obecności, cebule trzeba zniszczyć. Należy zachowywać czystość w pomieszczeniach przechowalniczych, do których odkażania nadają się preparaty: Actellic 500 EC — stosowany do opryskiwania — oraz Actellic 20 FU — w formie świec (do zadymiania). Warto również przechowywać cebule w niższej temperaturze i wcześnie je sadzić. Ponadto należy przed złożeniem cebul w przechowalni, a także przed posadzeniem ich w pole, niszczyć rozkruszki zgodnie z zaleceniami zawartymi w „Programie ochrony roślin ozdobnych na lata 2006–2007”.
