Nasilenie tej choroby jest uzależnione m.in. od przebiegu warunków atmosferycznych w sezonie wegetacyjnym. Większe porażenie drzew obserwowane jest zwykle w latach z dużą ilością opadów deszczu.
Przyczyny choroby
W sadach wiśniowych i czereśniowych z powodu stosowania nieodpowiednich środków ochrony roślin, wykonywania zabiegów ochrony w niewłaściwych terminach lub zaprzestania ochrony porażenie drzew sprawcą drobnej plamistości liści z roku na rok jest coraz większe. Wcześniej też pojawiają się objawy chorobowe wiosną. Porażone drzewa słabiej zawiązują pąki kwiatowe, słabiej też owocują i rosną. Dr hab. Anna Bielenin, prof. Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach (podczas wystąpienia 8 maja 2011 r. na Święcie Kwitnącej Wiśni w Nowym) stwierdziła, że w sezonie wegetacyjnym 2010 więcej szkód przyniosło zaniechanie przez sadowników ochrony drzew niż same choroby. Jak wówczas oceniła, zaprzestanie ochrony w sezonie niesprzyjającym uprawie to tylko pozorne oszczędności, może bowiem wygenerować naprawdę dotkliwe straty (nawet zamarcie drzew). W sezonie 2010 ochronę sadów pestkowych w zalecanych terminach uniemożliwiały ulewne deszcze w maju i liczne podtopienia.
Niewłaściwie prowadzona ochrona przed drobną plamistością liści drzew pestkowych jest częstą przyczyną defoliacji drzew, które zimą narażone są na uszkodzenia mrozowe (na skutek czego występuje m.in. srebrzystość liści) lub przemarzają i zamierają.
Pierwsze objawy choroby…
…będące wynikiem infekcji pierwotnych grzybem B. jappi pojawiają się zwykle na przełomie maja i czerwca. Są to początkowo niegroźnie wyglądające szarozielone przebarwienia na dolnej stronie liści. Natomiast na górnej stronie liści, skupione głównie na ich brzegach, po pewnym czasie pojawiają się czerwonobrązowe plamki o średnicy 1–2 mm. Ich liczba szybko się zwiększa, a tkanka w obrębie plamek obumiera. Powstające nekrozy łączą się ze sobą, liście żółkną i opadają (fot. 1). W takim sadzie/ kwaterze z dnia na dzień przybywa porażonych liści i to coraz młodszych, w pełni wyrośniętych (infekcje wtórne). Silne porażenie drzew lub niewłaściwa ich ochrona mogą doprowadzić do całkowitej defoliacji wiśni jeszcze przed zbiorem owoców, w wyniku czego owoce są niewyrośnięte, niedojrzałe i niesmaczne.
Fot. 1. Charakterystycznie zżółknięty liść w wyniku porażenia sprawcą drobnej plamistości liści
[NEW_PAGE]Sprawca choroby
Grzyb B. jappi, sprawca drobnej plamistości liści na wiśniach, czereśniach i sporadycznie na innych gatunkach pestkowych, zimuje na opadłych liściach, tworząc na nich owocniki a w nich worki z zarodnikami workowymi zdolnymi do infekcji pierwotnych wiosną. Zarodniki te dojrzewają pod koniec kwietnia i w czasie kwitnienia wiśni mogą nastąpić ich pierwsze wysiewy, szczególnie podczas opadów deszczu. W takich warunkach wysiewy następują masowo i mogą trwać nawet do połowy lub końca czerwca (4–6 tygodni), w zależności od przebiegu warunków atmosferycznych.
Rozwój grzybni w tkankach liścia następuje dość szybko – w sprzyjających warunkach trwa około 5 dni, o czym świadczą pojawiające się na liściach plamki. Na spodniej stronie liścia tworzą się drobne wzniesienia z owocnikami stadium konidialnego grzyba (tzw. łoża) wypełnione zarodnikami konidialnymi, które przy podwyższonej wilgotności powietrza (podczas deszczu bądź długo utrzymującej się rosy lub mgły) uwalniają się z owocników (fot. 2) i są źródłem infekcji wtórnych. Zarodniki konidialne (fot. 3) wykazują większą presję infekcyjną, ponieważ możliwe jest ich rozprzestrzenianie się przez wiatr czy podczas deszczu. Okres ich wysiewu trwa 6–8 tygodni (a więc nawet do września).
Fot. 2. Uwalniane z owocników po deszczu na spodniej stronie liścia wiśni zarodniki konidialne
Fot. 3. Objawy porażenia wiśni sprawcą drobnej plamistości liści drzew pestkowych
Na przełomie wiosny i lata zagrożenie stanowią występujące równocześnie zarodniki workowe i konidialne grzyba B. jappi. Przy czym zarodniki workowe (znajdujące się na opadłych w ub. sezonie liściach) nie rozprzestrzeniają się na duże odległości, infekują przeważnie tylko najstarsze liście w dolnych partiach korony. Natomiast zarodniki konidialne infekują liście w obrębie całej korony drzewa, łatwo mogą być przenoszone przez wiatr na sąsiednie drzewa czy do pobliskich sadów.
Ochrona
W sytuacji silnego porażenia drzew przez grzyb B. jappi można postępować podobnie jak w przypadku parcha jabłoni, aby ograniczyć jego presję chorobową na następny sezon. W tym celu późną jesienią lub bardzo wczesną wiosną należy wygrabić spod drzew i usunąć opadłe liście lub wykonać jesienny zabieg mocznikiem.
Pierwszy zabieg chemiczny przeciwko drobnej plamistości liści drzew pestkowych należy wykonać w sadach wiśniowych i czereśniowych bezpośrednio po kwitnieniu. Termin ten jest szczególnie istotny podczas wilgotnej pogody wiosną. Następnie można przeprowadzić przeciwko tej chorobie jeszcze 2, 3 zabiegi co 10–14 dni, zwłaszcza jeżeli w okresie wzrostu zawiązków owocowych panuje wysoka wilgotność lub w poprzednim sezonie choroba wystąpiła w znacznym nasileniu bądź uprawiana odmiana wykazuje podatność na porażenie B. jappi.
Przeciwko drobnej plamistości liści w okresie wzrostu zawiązków owocowych wiśni i czereśni zaleca się stosowanie ochrony chemicznej. W przypadku preparatów z grupy IBE wciąż aktualne są zalecenia dotyczące ograniczania liczby zabiegów wykonywanych nimi w sezonie. Nie należy stosować ich częściej niż dwa razy w sezonie. Ponadto, aby zabiegi te były skuteczne, muszą być przeprowadzane w temperaturze powyżej 12°C (optymalnie 15°C). Należy też przestrzegać zasad strategii antyodpornościowej (stosować naprzemiennie preparaty z różnych grup chemicznych). Niestety, zalecenie to dotyczy głównie wiśni, dla której zarejestrowanych jest znacznie więcej preparatów niż dla czereśni.
Aby utrzymać liście na drzewach do momentu ich naturalnego opadania i ograniczyć presję chorobową w następnym roku, w latach z dużą ilością opadów deszczu w sezonie wegetacyjnym i gdy mimo wcześniejszych zabiegów, stwierdza się na drzewach co najmniej 10% porażonych liści, polecane jest po zbiorach owoców zastosowanie zabiegów ochronnych, w przypadku czereśni preparatami dodynowymi, a u wiśni – Kaptanem Plus 71,5 WP lub jednym z preparatów zawierających difenokonazol, w dawkach takich samych, jak w okresie wzrostu zawiązków owocowych.
Anita Łukawska
Fot. A. Łukawska
