Czyszczenie
Obiekty uprawowe. Utrzymywanie w czystości (rozumianej w kategoriach fizycznych, chemicznych i biologicznych) konstrukcji bądź materiałów okrywających jest konieczne zarówno w przypadku mobilnych, jak i stałych tuneli. W tym artykule skupię się głównie na tunelach foliowych i szklarniach ulokowanych trwale, wyposażonych w stałe elementy komunikacyjne, uprawowe (stoły, rynny), grzewcze, oświetleniowe, nawadniające. Wszystkie te podzespoły składające się na wysoce wydajny obiekt uprawowy wymagają odpowiedniej konserwacji, aby w kolejnym sezonie nie stanowiły zagrożenia dla obsługujących je pracowników, a głównie dla produkowanej w nim żywności.
Obecnie rzadko zdarza się, aby zagrożenie ze strony chorób czy szkodników wystąpiło w obiekcie uprawowym epidemicznie lub w dużym nasileniu. Często wydawać się może, że pod względem fitosanitarnym prowadzona uprawa jest całkowicie wolna od agrofagów. Nic bardziej złudnego – nawet przy niezwykle precyzyjnej ochronie roślin dochodzi do ich porażenia przez patogeny czy zasiedlenia przez szkodniki, np. ogniskowego (tj. pojedynczych lub nielicznej grupy roślin ulokowanych przy wejściu lub w pobliżu wietrzników). Dlatego zawsze po zakończeniu plonowania rutyną powinno być bardzo dokładne usunięcie roślin z obiektu uprawowego. Nie należy tego procesu odkładać na przyszłość, każdy bowiem etap oczyszczania obiektu wymaga określonego czasu, aby zlikwidować obecne na nim drobnoustroje czy różne formy przetrwalne szkodników.
Niszczone rośliny (po zakończonym plonowaniu) należy ostrożnie, aczkolwiek bardzo dokładnie (z wszelkimi organicznymi resztkami) usuwać wraz z jak największą częścią systemu korzeniowego, o ile to oczywiście możliwe. Powinno się je niezwłocznie wynosić na zewnątrz obiektu i najlepiej spalić. Nie wolno ich absolutnie składować w pobliżu tuneli czy szklarni oraz na pochyłościach, gdyż to ułatwia przedostawanie się form przetrwalnych agrofagów w sąsiedztwo obiektów.
Następnie z obiektu powinno być wyniesione podłoże, choć nie zawsze jest to konieczne. Jeśli zamierza się ponownie wykorzystać je do uprawy w kolejnym sezonie, niezbędna będzie jego dezynfekcja. Celem tego zabiegu jest zniszczenie mikro- i makroorganizmów, których żywicielem jest planowana następcza roślina uprawna. Do tego zabiegu można wykorzystać parę wodną bądź środki chemiczne, przy czym podłoże nie może być zmrożone. Warto je również dobrze przepłukać, aby usunąć nadmiar zgromadzonych w nim soli.
Kolejnym etapem przygotowania obiektu jest usunięcie z powierzchni, które mają być myte i dezynfekowane, wszelkich zanieczyszczeń, aby nie stanowiły bariery dla substancji biologicznie czynnych. W pomieszczeniach, w których utrzymuje się wysoką wilgotność, często dochodzi do rozwoju glonów na przejściach, podłożach, folii wyścielającej, materiałach osłonowych. Do zniszczenia tych organizmów posłużyć może Mogeton 25 WP (zawierający chinochlaminę). Roztworem środka opryskuje się zasiedlone powierzchnie, jednak na efekt należy poczekać. Po upływie 5–6 dni obserwuje się prawie 100% śmiertelność zwalczanych organizmów. Wtedy powierzchnie wymagają spłukania w celu usunięcia z nich resztek organicznych.
Przechowalnie. Po opróżnieniu pomieszczeń przechowalniczych ze składowanych w nich płodów powinno się dokładnie usunąć także zanieczyszczenia stałe i resztki roślin. Precyzyjnie wykona się to, jeśli skrzyniopalety, palety itp. sprzęty nie będą utrudniały dostępu do wszelkich zakamarków. Pomieszczenia takie często wymagają odkurzenia z ziemi wniesionej wraz z roślinami czy przypadkowo na pojazdach wykorzystywanych do transportu. Zamiatanie nie jest wskazane, gdyż drobinki pyłu unoszone są w powietrze. Mogą utrudniać oddychanie osobie sprzątającej, a dodatkowo, rozprzestrzeniając się wraz z prądami powietrza, docierają i opadają na uszczelki drzwi czy urządzenia mechaniczne. Zakurzenie tych podzespołów często pogarsza ich prawidłowe funkcjonowanie, a nawet może doprowadzić do poważnego zatarcia czy nieodwracalnego uszkodzenia sprzętu. Dlatego zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest wykorzystywanie do tego celu specjalistycznych odkurzaczy przemysłowych, np. zaopatrzonych dodatkowo w filtry wodne. Pył i kurz są zasysane do szczelnej komory takiego urządzenia. Często maszyny te są dwufunkcyjne, tj. w opcji możliwe jest jednoczesne mycie płaskich powierzchni. Wszelkie wąskie końcówki rury ssącej zaopatrzone we włosie umożliwiają odkurzenie z pyłów także uszczelek, urządzeń znajdujących się w obiekcie przechowalniczym, przewodów instalacji.
W pomieszczeniach przechowalniczych często zadomowiają się zwierzęta kręgowe (myszy, szczury). Ich gniazda należy zniszczyć, a gryzonie zlikwidować. Wiele firm ma w swojej ofercie różne rozwiązania tego problemu. Także znani ogrodnikom producenci i przedstawiciele na Polskę środków ochrony roślin poszerzają swój asortyment o tego typu produkty. Może warto zaopatrzyć się u nich w komplet preparatów do dezynfekcji, dezynsekcji i deratyzacji przechowalni.
[NEW_PAGE]Mycie
Pusty obiekt trzeba przed ostateczną dezynfekcją bardzo dokładnie umyć wewnątrz. Przydatne do tego mogą być wszelkiego rodzaju preparaty z grupy tzw. chemii myjącej, np. dopuszczone w przemyśle spożywczym. Takie produkty dostarcza m.in. firma Cid Lines, w której ofercie znajdują się Tornax S-20 i Biocid S (dostępne m.in. w portfolio Biopartnera). Pierwszy zawierający kwasy amidosulfonowy, mlekowy i cytrynowy, pianowy preparat usuwa po 10-minutowej ekspozycji substancje białkowe oraz chemiczne zabrudzenia z potraktowanych nim powierzchni. Drugi jest natomiast produktem silnie alkalicznym, lekko pieniącym, usuwającym po 10–20 minutach działania (ciepła woda użyta do przygotowania roztworu pozwala skrócić czas działania) uporczywe zanieczyszczenia białkowe, tłuszczowe, a także fizyczne. Pianowa forma tych produktów jest praktyczna ze względu na to, że łatwo można stwierdzić, które miejsca wymagają dodatkowego naniesienia preparatu. Po aplikacji tych środków specjalnymi urządzeniami odpornymi na działanie kwasów bądź zasad i odczekaniu zalecanego czasu, piana musi być zmyta wodą pod ciśnieniem.
Dezynfekcja
Zabieg ten należy przeprowadzać, gdy w pomieszczeniach panuje dodatnia temperatura, im wyższa (optymalna 18– 20°C), tym skuteczność i tempo reakcji używanych produktów szybsze.
W doborze klasycznych środków ochrony roślin dopuszczonych (po serii specjalistycznych badań prowadzonych przez różne placówki naukowe związane z rolnictwem i wykazaniu jego skuteczności) do użycia w Polsce decyzją MRiRW znajduje się Menno Florades 90 SL (będący w ofercie firmy Brinkman). Główny jego składnik biologicznie czynny – kwas benzoesowy – ma właściwości wiruso- (TMV), bakterio- (z rodzajów: Agrobacterium, Erwinia, Ralstonia, Xanthomonas) i grzybobójcze (z rodzajów: Botrytis, Dactylium, Fusarium, Helmithosporium, Rhizoctonia, Trichoderma, Verticillium), także zwalczające lęgniowce (Phytophthora spp., Pythium spp.). Został on zarejestrowany do zwalczania szkodliwych dla roślin mikroorganizmów w formie roztworu, w którym zanurzać można dezynfekowane podłoża. Preparat może być wykorzystany także w formie opryskiwania. Nie wymaga spłukiwania po naniesieniu. W celu zwiększenia skuteczności zabiegu dystrybutor środka zaleca jego użycie w formie piany, a pomocny do tego będzie system Skumix w opcji – kontrolowany komputerowo. Mobilna maszyna z pojemnikiem ze stali nierdzewnej, wyposażona w urządzenia kwasoodporne, ułatwia wytwarzanie i rozprowadzanie (np. za pomocą lancy) piany na dezynfekowane powierzchnie.
Do jesiennych ogólnych dezynfekcji pomieszczeń przydatne mogą być preparaty niekonwencjonalne, ale wykazujące działanie ograniczające populacje mikroorganizmów chorobotwórczych, np. CID 20 czy Virocid. Mają one właściwości grzybo-, bakterio-, a nawet wirusobójcze. Mogą być użyte w formie roztworów wodnych bądź zamgławiania. Zawarte w ich składzie tenozydy kationowe powodują zmniejszenie napięcia powierzchniowego, co umożliwia skuteczną penetrację także porowatych i bardzo zanieczyszczonych powierzchni. Ich efektywność została potwierdzona m.in. w wyniku badań prowadzonych w Instytucie Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu nad zwalczaniem np. wirusa pepino, raka bakteryjnego pomidora, szarej pleśni (czyt. „HO” 10/2012). Seria specjalistycznych produktów do mycia i dezynfekcji – Polana, znalazła się natomiast w ofercie firmy Agrosimex.
W asortymencie są preparaty pianowe, np. Polana A20 chloral, oraz niepianowe niewymagające spłukiwania (m.in. Polana Dekson baza czy uniwersalny dla każdych powierzchni Polana Lobbo o właściwościach grzybo- i bakteriobójczych). Do rozpylania używany może być preparat Polana V3, którego roztwór nie jest agresywny w stosunku do metalu, szkła, tworzyw sztucznych, gumy, drewna – czyli wszelkiego rodzaju wyposażenia technologicznego obiektów.
Do zastosowania w branży rolniczej (odkażanie powierzchni, instalacji nawodnieniowej) MRiRW dopuściło także niekonwencjonalny produkt zawierający jony srebra w nadtlenku wodoru – Huwa San TR-50 (dystrybuowany przez firmę Desio). Oba składniki tego preparatu są wykorzystywane na świecie do dezynfekcji w rolnictwie, medycynie, przemyśle spożywczym, rekreacyjnym (dezynfekcja ran, sprzętów, instalacji wodnych, basenów, wody), a jony srebra do impregnacji tkanin, w tym wykorzystywanych w medycynie do zabezpieczania sterylnych powierzchni czy szycia odzieży chirurgicznej. Mają właściwości ograniczające populacje mikroorganizmów, w tym chorobotwórczych.
Dezynfekcja podłoży może być przeprowadzona metodą fizyczną (z wykorzystaniem pary wodnej) przy użyciu odpowiedniego sprzętu obsługiwanego przez specjalistyczne ekipy. W zależności od miąższości podłoża, różny bywa czas poddania go działaniu pary.
Chemiczna metoda polega na stosowaniu fumigantów glebowych, których obecnie w doborze środków ochrony roślin jest niewiele. Przemiennie wykorzystywać można następujące fungicydy: l Nemasol 510 SL (zawierający metam sodowy); l Basamid 97 GR (w jego skład wchodzi dazomet); uzupełniająco zoocydy nicieniobójczy l Vydate 10 G (z substancją czynną – oksamylem).
Środki ostrożności
Obowiązkiem wszystkich użytkowników profesjonalnych i nieprofesjonalnych produktów do mycia i dezynfekcji powinna być dbałość głównie o bezpieczeństwo własne i podwładnych pracowników, a także środowiska i wykorzystywanego sprzętu.
Zawsze przed przystąpieniem do zabiegu należy zaopatrzyć się w odzież ochronną wskazaną przez producenta urządzeń mechanicznych i preparatów chemicznych.
Należy zapoznać się z instrukcją użytkowania sprzętów mechanicznych, a w przypadku zasilanych energią różnego rodzaju – z zabezpieczeniami umożliwiającymi błyskawiczne odcięcie od źródeł zasilania.
Lektura etykiet-instrukcji stosowania środków syntetycznych powinna stać się rutyną przed przystąpieniem do zabiegu. Znajdują się w niej wskazówki, których należy koniecznie przestrzegać w celu bezpiecznego i skutecznego mycia oraz dezynfekcji pomieszczeń.
Należy zachować etykietę charakteryzującą używany preparat, aby w razie pogorszenia samopoczucia przedłożyć ją ratownikom medycznym.
Katarzyna Kupczak
Fot. K. Kupczak
Artykuł pochodzi z numeru 9/2013 „Hasła Ogrodniczego”
