Od kilku lat nasila się występowanie chorób bakteryjnych na różnych roślinach warzywnych: ogórkach, pomidorach, fasoli w tym także na cebuli. Kilkuletnie badania i obserwacje prowadzone w Instytucie Ogrodnictwa pozwoliły ustalić, że bakteriozy występują głównie na cebuli z siewu wiosennego i częściowo uprawianej z dymki. W Instytucie Ogrodnictwa podjęto badania na temat występowania i epidemiologii bakterioz na cebuli, lecz jak dotychczas nie ma wystarczającej i pełnej wiedzy, szczególnie w rozpoznaniu strat gospodarczych oraz z zakresu epidemiologii i metod zwalczania tej grupy chorób na tym gatunku. Wciąż poszukujemy nowych możliwości ograniczania strat powodowanych przez choroby bakteryjne i w tym celu badamy nowe środki oparte na ekstraktach z nasion roślin jagodowych oraz środki zawierające aktywny tlen i związki srebra.
Badania oraz doniesienia literatury naukowej pozwalają określić, że cebulę mogą porażać trzy różne bakterie, których sprawcami są: Pseudomonas gladioli pv. allicola oraz Pseudomonas cepacia i Erwinia carotovora. Współrzędnie z bakteriami mogą występować także drożdże (Kluyveromyces marxianus var. marxianus).
W zależności od sprawcy, objawy choroby mogą być różne:
- miękka zgnilizna cebuli od szyjki;
- wodnistość i gnicie pojedynczych łusek wewnętrznych cebuli i stopniowe ich zasychanie;
- śluzowata zgnilizna z żółtym zabarwieniem wewnętrznych łusek cebuli.
W naszych doświadczeniach obserwowaliśmy wszystkie wymienione rodzaje gnicia bakteryjnego cebuli.
Bakteryjne gnicie cebuli, wewnętrzne gnicie łusek
Bakteryjne gnicie cebuli dymki w okresie przechowywania
Sprzyjają rozwojowi
Występowania bakterioz należy spodziewać się zwykle w okresach letnich o wysokiej temperaturze i wilgotności powietrza, szczególnie po okresowych gwałtownych opadach deszczu, podtopieniu pól i gradobiciach. Największa szkodliwość choroby występuje w okresie przed zbiorami, w czasie załamywania się szczypioru. Bakterie wnikają przez uszkodzone mechanicznie liście lub rozwierające się pochwy liściowe w okresie dojrzewania cebuli. Porażona tkanka staje się mokra, wodnista o nieprzyjemnym zapachu. Bakteryjne gnicie postępuje w głąb mięsistych łusek cebuli, powodując ich żółknięcie i stopniowe zamieranie. Objawy chorobowe mogą być widoczne lub powstawać w okresie przed zbiorami lub dopiero podczas przechowania. Duży wpływ na presję choroby ma monokulturowa uprawa cebul, nieprzestrzeganie zasad zmianowania i brak w pełni skutecznych metod ochrony chemicznej przed bakteriozami. Warto pamiętać, że najbardziej podatne na bakteryjne gnicie są cebule o łagodnym smaku (typ hiszpański), dużej średnicy i o słabej łusce.
Prowadzone od kilku lat badania w Instytucie Ogrodnictwa, pozwoliły na opracowanie profilaktycznej i efektywnej wówczas metody ochrony cebuli przed chorobami bakteryjnymi. Wysoką przydatność wykazały ekstrakty roślinne z grejpfruta (Grevit 200 SL i Biosept 33 SL). Środki te wówczas polecaliśmy stosować zapobiegawczo i interwencyjnie w okresach największego zagrożenia cebuli bakteriozami, tj. po silnych opadach deszczu, gradobiciu i w okresie przedzbiorczym. Niestety brak aktualnych zezwoleń rejestracyjnych uniemożliwił prawne stosowanie wcześniej wymienionych naturalnych środków w ochronie roślin warzywnych przed chorobami, w tym również przed bakteriozami.
Także dla polepszenia zdolności przechowalniczej cebuli zalecaliśmy stosowanie w tym czasie fungicydu Amistar 250 SC (0,8 l/ha) i środka biologicznego Poliversum w stężeniu 0,05%. Tych dwóch ostatnich nie należy mieszać ze sobą. Proponowane środki były skutecznie wówczas, gdy szczypior nie był jeszcze całkowicie załamany – by środki mogły dotrzeć do miejsca infekcji, szyjki cebuli i zniszczyć znajdujące się tam chorobotwórcze bakterie. Stosowanie środków już po załamaniu szczypioru cebuli bywało mało efektywne.
Próbowaliśmy także stosować inne środki ochrony np. pochodzenia miedziowego i nie uzyskaliśmy pożądanej skuteczności. Badaliśmy także, z dobrym efektem, stosowanie nadtlenku wodoru (H2O2) z zawartością srebra koloidalnego (Huwasan TR 50) w stężeniu 0,1% w celu dezynfekcji roślin cebuli w okresie zagrożenia, uzyskując pozytywny skutek.
W walce z chorobami bakteryjnymi w uprawach cebuli i innych gatunków roślin warzywnych nadrzędne znaczenie ma profilaktyka polegająca na kilkuletniej przerwie w uprawie cebuli na tym samym stanowisku, starannej uprawie gleby, właściwym nawożeniu i dobrym zmeliorowaniu pola.
Występowaniu bakteriozy w okresie przechowania można zapobiec przeznaczając do przechowania tylko cebulę zdrową i z dobrze zaschniętą szyjką oraz przylegającą i nieuszkodzoną łuską zewnętrzną. Należy także prawidłowo, na odpowiedniej wysokości, obcinać szczypior oraz starannie dosuszyć cebule – w optymalnej, nieprzekraczającej 30°C temperaturze tak długo jak to jest konieczne.
Prof. dr hab. Józef Robak
Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach
Fot. J. Robak
Artykuł pochodzi z numeru 6/2013 miesięcznika „Warzywa”
