Efekty uprawy szparaga w bardzo dużym stopniu zależą od poprawności wykonania wiosennych prac pielęgnacyjnych. Uprawa szparaga różni się od wszystkich innych warzyw. Po pierwsze nie jest roczna a wieloletnia, a po drugie plon zbiera się wtedy, kiedy roślina nie ma części nadziemnej i nie asymiluje. Plon bowiem tworzy się ze składników zgromadzonych w systemie korzeniowym w poprzednim roku. Wiosenne nawożenie ma zapewnić roślinom odpowiednie ilości składników mineralnych, przede wszystkim fosforu, potasu, magnezu. Będą one mogły być efektywnie pobrane i zużyte na wytworzenie pędów asymilacyjnych.
Likwidacja zeszłorocznych pędów szparagów
Pierwsze prace w danym roku mogą się rozpocząć już w zimie albo dopiero na przedwiośniu. Zależy to od przebiegu pogody i od wilgotności gleby. Najczęściej zaczyna się je od zlikwidowania zeszłorocznych, zaschniętych pędów, jeżeli nie zrobiono tego jesienią. Postępowanie z pędami może być bardzo zróżnicowane. Dotyczy to terminu i sposobu ich likwidacji. Pozostawienie pędów przez zimę chroni część podziemną roślin przed działaniem mrozów między innymi poprzez lepsze zatrzymywanie śniegu na plantacji. Wprawdzie znajdujące się w ziemi karpy nie przemarzają, ale działanie bardzo niskich temperatur, poniżej –20°C, może spowodować opóźnione i słabsze wyrastanie młodych pędów (wypustek) wiosną. Obserwuje się poza tym, zwłaszcza przy szybkim wzroście temperatury wiosną, duży procent sparciałych, czyli pustych w środku, wypustek.
Pędy można rozdrobnić i pozostawić na plantacji, wyciąć je i spalić albo też wywieźć na kompost. Spalenie pędów ma znaczenie dla ograniczenia chorób i szkodników. Rozdrobnienie pędów i wymieszanie ich z glebą przyczynia się do wzbogacenia jej w substancję organiczną i składniki mineralne. W zależności od wielkości wykształconej masy pędów do gleby wraca 60–80 kg/ha azotu i 80–100 kg/ha potasu. Pędy można rozdrobnić np. rozdrabniaczem do gałęzi lub ściąć i zebrać różnego rodzaju kosiarkami, ścinaczami lub sieczkarniami. Czynność tę dobrze jest wykonać możliwie wcześnie, czyli jeszcze w zimie albo na przedwiośniu, kiedy przez większą część dnia wierzchnia warstwa gleby jest zamarznięta. Na małych plantacjach pędy można wyciąć szpadlem, a następnie wywieźć je na kompost lub spalić.
Pobranie prób gleby
Dla ustalenia potrzeb wapnowania i nawożenia wskazane jest coroczne lub co dwa lata wykonanie analizy chemicznej gleby. Analiza powinna obejmować oznaczenie zawartości fosforu, potasu, magnezu i wapnia oraz odczynu gleby (pH). Jeżeli nie pobrano prób gleby jesienią, należy to zrobić wczesną wiosną, gdy tylko gleba nieco obeschnie. Próby gleby pobiera się z całych pól albo z wydzielonych kwater o wyrównanych właściwościach. W szparagarniach konieczne jest pobranie prób z dwóch głębokości. Gdy nie dysponuje się świdrem glebowym, próby gleby należy pobrać szpadlem z głębokości 0–30 cm oraz 30–60 cm. Przy pobieraniu gleby świdrem najlepiej oczkowym, należy pobrać próby z głębokości 20–40 cm oraz 60–80 cm. W zależności od wielkości i wyrównania pól lub kwater zaleca się pobierać z każdej z nich 10–30 prób i zsypać je do wiadra. Po dokładnym wymieszaniu prób należy z nich przygotować do analizy około 1 kg.
Korzystnie jest umieścić glebę w woreczku foliowym i szczelnie zawiązać. Próby przekazuje się do stacji chemiczno-rolniczej zaznaczając, że pochodzą one z plantacji szparagowej. Wtedy pracownicy stacji przygotują odpowiednie zalecenia nawozowe. Koszt analizy jednej próby wynosi 40–50 zł.
Wapnowanie i nawożenie
Po stwierdzeniu zbyt niskiego odczynu gleby, tzn. poniżej pH 6,0 konieczne jest wapnowanie. Wprawdzie wapnowanie lepiej jest przeprowadzić po zbiorach lub jesienią, ale gdy odczyn jest bardzo niski np. poniżej 5,5, wskazane będzie wykonanie go wiosną i powtórzenie latem lub jesienią. Jednorazowo nie powinno się stosować więcej niż 1,5–2 t/ha wapna na gleby piaszczyste, a 2–3 t/ha na piaskach gliniastych. Najbardziej wskazane jest stosowanie wapna magnezowego, bo w ten sposób uzupełnimy również, w najtańszy sposób, zasobność gleby w magnez.
Wykonując nawożenie wiosną zaleca się ograniczanie ilości nawozów azotowych, które mogą sprzyjać parceniu wypustek. Warto jednak pamiętać, że niewielka dawka tych nawozów nie zaszkodzi, a może nawet stymulować wyrastanie wypustek. Do nawożenia zaleca się wykorzystywać nawozy pojedyncze, jak superfosfat potrójny, czy sól potasową; dwuskładnikowe, jak np. Suprofoska 20 czy Suprofoska B z dodatkiem boru lub trójskładnikowe z niedużą zawartością azotu a znacznie większą fosforu a przede wszystkim potasu, jak: Polifoska 4, Polifoska 5, Polifoska Petroplon, Suprofos 25 albo Lubofos 5–10–25. Przy przeciętnej zasobności gleby stosuje się najczęściej 60–80 kg/ha P2O5 i 150–200 kg/ha K2O. Kurzeniec lepiej jest stosować po zbiorach, bo zawiera dużo azotu, mogącego, jak już wspomniano, zwiększać udział sparciałych wypustek.
Spulchnianie gleby
Po wysianiu wapna lub nawozów wskazane jest ich przemieszanie z glebą. Do spulchniania gleby można zastosować bronę, kultywator, agregat uprawowy czy glebogryzarkę. Czynność tę należy wykonać ostrożnie, aby nie uszkodzić znajdujących się blisko powierzchni gleby pąków a nawet korzeni szparaga. Gdy po zimie pozostały wały wtedy należy spulchnić glebę tylko w miejscach ich uformowania. W przypadku płaskiej powierzchni na plantacji można spulchniać glebę tylko w międzyrzędziach. Dlatego należy zdjąć elementy robocze kultywatora umieszczone nad samymi rzędami. Warto pamiętać, że im plantacja jest starsza, tym karpy znajdują się bliżej powierzchni gleby.
[NEW_PAGE]Formowanie wałów lub podwyższonych zagonów
Usypanie wałów jest konieczne dla uzyskania białych wypustek. Podwyższone zagony są natomiast zalecane w uprawie szparaga zielonego. Czynności te można przeprowadzić, gdy gleba obeschnie. Procesowi temu sprzyja jej spulchnienie. Gdyby uformowanie wałów nie było możliwe za jednym przejazdem maszyny, należy wykonać je w dwóch etapach. W pierwszym nasypać ziemię nad rzędy roślin bez formowania wałów, a w drugim uformować pełne wały. Wały powinny mieć w przekroju kształt trapezu. Wysokość wału powinna wynosić mierząc od wierzchołka karp 30–40 cm. Ich szerokość zależy od wielkości karp, która rośnie wraz z wiekiem roślin. W pierwszych latach zbiorów szerokość wałów u podstawy może wynosić 50–60 cm, a potem trzeba ją zwiększać, aby wypustki nie wyrastały z boków wałów.
Do zbioru zielonych wypustek zaleca się uformowanie podwyższonych zagonów o wysokości 15– 20 cm. Można wprawdzie zbierać zielone wypustki z uprawy płaskiej, ale podwyższone zagony mają wiele zalet. Po pierwsze wypustki są grubsze i w razie upałów ich główki się tak szybko nie rozluźniają. Po drugie można uprawić glebogryzarką glebę nasypaną w postaci zagonów nad rzędy roślin i w ten sposób zwalczyć chwasty. I po trzecie pracownicy zbierający wypustki nie ugniatają gleby w miejscach, gdzie mogą wyrastać wypustki.
Szerokość formowanego wału zależy od wielkości karp, która rośnie wraz z wiekiem roślin
Wysokość wału powinna wynosić mierząc od wierzchołka karp 30–40 cm
W uprawie szparaga na zielone wypustki zaleca się usypywanie podwyższonych zagonów
Plantacje nieplonujące
Na młodych plantacjach po zastosowaniu nawozów wapniowych powinno się spulchnić glebę w międzyrzędziach. Taką samą czynność trzeba wykonać po wysianiu nawozów fosforowo-potasowych lub fosforowo- potasowo-azotowych. Należy unikać wysiewania nawozów wapniowych i fosforowych równocześnie ze względu na ryzyko uwstecznienia fosforu.
W razie wystąpienia przymrozków można obsypać wyrastające wypustki ziemią, co uchroni je przed przemarznięciem.
Prof. dr hab. Mikołaj Knaflewski, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Fot.: M. Knaflewski
Artykuł pochodzi z numeru 3/2013 „Warzyw”
