W Łącku…
Pierwsze działania na rzecz handlu owocami podjęto w tym rejonie w 2003 r. Współpraca zaledwie kilku sadowników zaowocowała inwestycjami w pierwsze wspólne komory przechowalnicze w 2006 r. Wybudowano je dzięki 75% dofinansowaniu z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Kolejne inwestycje realizowano także dzięki dofinansowaniu. W 2011 r. zakończono 5-letni plan dochodzenia do uznania już w ramach działania Sądeckiej Grupy Producentów Owoców i Warzyw Owoc Łącki, zrzeszającej początkowo 17 członków (jeden z nich to osoba prawna – Sadowniczy Zakład Doświadczalny Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa – Brzezna Sp. z o.o.), która w kwietniu 2006 r. uzyskała status wstępnego uznania. Jak informowała Barbara Klag, kierownik zakładu Owoc Łącki (fot. 1), w pierwszym etapie inwestycji wybudowano 10 komór z kontrolowaną atmosferą (KA). Wzrost zainteresowania sadowników wspólną sprzedażą owoców i chęć przystąpienia do grupy sprawiły, iż w kolejnych latach zwiększano powierzchnię przechowalniczą, głównie z myślą o przechowywaniu jabłek.
Fot. 1. Obiekt Sądeckiej Grupy Producentów Owoców i Warzyw Owoc Łącki w Łącku
Obecnie do grupy należy 72 członków z potencjałem produkcyjnym 12 000 ton owoców. Na ponad 300 ha produkują oni przede wszystkim jabłka, a także śliwki, wiśnie, gruszki i porzeczki. Średnia wielkość gospodarstw członków Owocu Łąckiego to 6–8 ha, choć są wśród nich tacy, których powierzchnia sadów przekracza 15 ha.
Jeszcze przed kilkunastu laty w rejonie Łącka uprawiano 12–15 odmian jabłoni, obecnie 6–7. Wśród najbardziej popularnych są: ‘Šampion’, ‘Idared’, ‘Ligol’ i te z grupy Jonagoldów – mówiła B. Klag.
Obecnie jabłka są przechowywane w obiekcie grupy, w którym znajduje się 39 komór chłodniczych z KA (po 170–180 ton każda; fot. 2). Urządzenia do sterowania składem atmosfery w komorach włoskiej firmy Storex (fot. 3) dostarczyło i zainstalowało P.H.U. PUCH Wojciech Pietroń. Do dyspozycji członków grupy są skrzyniopalety (drewniane oraz plastikowe).
Fot. 2. Część budynku z komorami chłodniczymi z KA
Fot. 3. Urządzenia do sterowania klimatem w komorach przechowalniczych
Hala do pakowania owoców jest wyposażona w niezbędne maszyny, dzięki którym sortowanie i przygotowywanie owoców do sprzedaży przebiega bardzo sprawnie. Pierwszym etapem w sortownicy „mix” firmy Aweta jest delikatny rozładunek wodny. W dalszej kolejności owoce są wstępnie sortowane i mogą być od razu pakowane bądź umieszczane w plastikowych skrzyniopaletach i odstawiane do komór magazynowych z przeznaczeniem do późniejszego konfekcjonowania. Jeśli jabłka pakowane są luzem w kartony lub na wytłoczki i to na wszystkich stołach (fot. 4), wydajność linii wynosi około 7 ton/godz. Czterościeżkowy sortownik optyczny Awety pozwala na podział owoców ze względu na wielkość, kolor, jakość zewnętrzną. Aby wzbogacić ofertę dotyczącą pakowania owoców i sprostać wymaganiom odbiorców, zamontowano też urządzenie do pakowania owoców w torebki foliowe (fot. 5), które dostarczyła firma F.H. Najbar. Ponadto zakupiono składarko-sklejarkę do kartonów SMI, dzięki której ograniczono koszty zakupu opakowań do jabłek. W obiekcie grupy w Łącku transport wewnętrzny, załadunek i rozładunek towaru ułatwiają wózki widłowe Nissan i Toyota, a także ręczne wózki paletowe.
Fot. 4. Pakowanie owoców w kartony luzem odbywa się na specjalnych stołach
Fot. 5. Dla sieci Tesco owoce pakowane są m.in. w torebki foliowe
Instalacja oprogramowania magazynowego „Hetman” dokonana przez gdyńską firmę ProkHard znacznie usprawniła prowadzenie bieżącej ewidencji dostarczanych do obiektu grupy owoców i ułatwia rozliczenia. Każda przywożona skrzynia wypełniona owocami jest oznakowana etykietą z kodem kreskowym, pod którym kryją się wszelkie dane dotyczące dostarczonej partii owoców. W momencie wyjęcia owoców z komory przechowalniczej do sortowania partia jest „zdejmowana” ze stanu magazynowego, co również ułatwia zarządzanie dostępnym towarem.
[NEW_PAGE]…i w Olszanie
Sądecka Grupa Producentów Owoców i Warzyw Olsad została powołana do życia w październiku 2007 r., a wstępnie uznana przez marszałka województwa małopolskiego w 2008 r. Początkowo do grupy należało 30 sadowników, obecnie jest ich 54. Gospodarują oni na terenie trzech gmin: Łukowica, Łącko i Podegrodzie, a łączny areał sadów to 165 ha. W uprawie dominują jabłonie (90% areału). Ponadto uprawiane są tam wiśnie, śliwy i grusze.
Wśród dominujących odmian jabłoni są ‘Šampion’, ‘Idared’, ‘Elise’, ‘Ligol’ oraz ‘Jonagold’ i jego sporty. Jak informował Paweł Pulit, wiceprezes grupy Olsad, docelowo produkcja jabłek w grupie powinna opierać się na 4, 5 odmianach, wybranych na podstawie obserwacji trendów w handlu. Obecnie sieci dyskontów i supermarketów są najbardziej zainteresowane odmianami z grupy Jonagoldów, a także odmianą ‘Šampion’.
Obiekt logistyczno-przechowalniczy należący do członków Sądeckiej Grupy Producentów Owoców i Warzyw Olsad powstawał dwuetapowo (fot. 6). Pierwsza część inwestycji objęła wybudowanie hali do pakowania owoców, części socjalnej i biurowej oraz 12 komór przechowalniczych, zaś w późniejszym terminie dobudowano jeszcze kolejnych 14 komór do składowania owoców (po 170–200 ton każda). W komorach wybudowanych i wyposażonych w pierwszym etapie budowy zastosowano czynnik chłodzący glikol, w kolejnych – freon. Płuczka i generator azotu to urządzenia holenderskiej firmy Storex zainstalowane za pośrednictwem P.H.U. PUCH Wojciech Pietroń (fot. 7). Jak twierdzi Tadeusz Stolarczyk, specjalista ds. chłodnictwa w grupie Olsad, zamontowanie instalacji freonowej oznacza mniejsze zużycie energii, czyli oszczędność.
Fot. 6. Budynek Sądeckiej Grupy Producentów Owoców i Warzyw Olsad w Olszanie
Fot. 7. Urządzenia chłodnicze marki Storex – płuczka CO2
… i generator azotu
W nowo wybudowanym obiekcie sadownicy mogą przechowywać 100% wyprodukowanych przez siebie owoców. Pojemność komór to obecnie 4000 ton. W Olsadzie, podobnie jak w Owocu Łąckim, funkcjonuje system magazynowy pozwalający na pełną identyfikowalność produkowanych i składowanych partii owoców. Grupa dysponuje także własną flotą transportową.
Owoce są przygotowywane do obrotu handlowego za pomocą sortownicy firmy Unitec – Unical_700 (fot. 8). Jest ona wyposażona w automatyczny wodny rozładunek, dzięki czemu owoce w obraz kamer sortownika optycznego trafiają w nienagannym stanie pod względem ewentualnych uszkodzeń mechanicznych przy rozładunku. System Ultravision® pozwala na sortowanie owoców według koloru, wielkości i jakości zewnętrznej. Natomiast stoły do pakowania owoców wyposażono w wagi.
Fot. 8. Przygotowanie owoców do sprzedaży odbywa się na linii Unical_700
[NEW_PAGE]Dlaczego zrzeszenie?
Grupy zrzeszające producentów gospodarujących w Kotlinie Łąckiej – Olsad z Olszany i Owoc Łącki z siedzibą w Łącku – są oddalone od siebie o niespełna 8 km. Tak bliskie sąsiedztwo mogło zakończyć się niekorzystnie ze względu na rosnącą pomiędzy grupami konkurencję, ale sprawy przybrały inny obrót – siły obu grup w sierpniu 2008 r. połączyły się. Obecnie grupy zawiązały Zrzeszenie Sądeckich Sadowników „Jabłko Sądeckie”. Potencjał produkcyjny członków tych dwóch grup to 16 000 ton owoców (500 ha sadów).
Jak informował Bogdan Klimczak, dyrektor handlowy zrzeszenia „Jabłko Sądeckie”, zawiązanie współpracy pomiędzy grupami miało na celu przede wszystkim połączenie marketingu owoców z rejonu Kotliny Łąckiej oraz usprawnienie handlu. Ówcześni prezesi obu grup, podejmując decyzję o współdziałaniu, chcieli zakończyć etap funkcjonowania na chwiejnym, ich zdaniem, rynku pośredników- -handlarzy, a rozpocząć działania na stabilnym rynku z sieciami marketów i dyskontów w oparciu o długoterminowe umowy handlowe.
Dzięki połączeniu ilości owoców produkowanych przez członków tych dwóch grup, łąccy sadownicy mogli myśleć o sprzedaży jabłek poprzez supermarkety. Dopiero teraz bowiem mogą realizować bez przeszkód, przez 12 miesięcy w roku, duże i regularne zamówienia.
Wysoką i jednolitą jakość owoców potwierdzają posiadane przez zrzeszenie Jabłko Sądeckie certyfikaty GlobalG.A.P. i HACCP. Ponadto jabłka są sprzedawane w sieci sklepów detalicznych, gdzie można także kupić inne produkowane w rejonie owoce, warzywa oraz naturalnie tłoczone soki. Jeden z takich sklepów znajduje się w siedzibie grupy Owoc Łącki (fot. 9).
Fot. 9. Sprzedaż owoców i soków w sklepie przy grupie Owoc Łącki
Głównymi odbiorcami owoców zrzeszenia na rynku krajowym są supermarkety i dyskonty: Biedronka, Tesco, Lidl, Intermarche, Eurocash, Real. Odbiorcy ci zagospodarowują 70% produkcji grup Owoc Łącki i Olsad. Pozostała część produkcji jest przeznaczana na eksport, zarówno w kierunku wschodnim (15%), jak i zachodnim (15%). Każdy z tych klientów ma swoje wytyczne dotyczące rodzaju opakowania: torebki foliowe 1 i 2 kg, karton z wytłoczką (6 kg), skrzynka plastikowa z podwójną wytłoczką (12 kg) czy jabłka układane po 4 sztuki na tackach owiniętych folią termokurczliwą.
Produkt regionalny
Usytuowanie sadów na zboczach stoków o nachyleniu około 15° i różnice temperatury między dniem a nocą sprawiają, iż produkowane w tym rejonie jabłka odznaczają się wyrazistym smakiem i aromatem, a ich miąższ jest wyjątkowo soczysty. Ponadto charakteryzują się większym rumieńcem i wyższą kwasowością, w porównaniu z jabłkami tych samych odmian pochodzącymi z innego obszaru geograficznego kraju. Wszystkie te cechy sprawiły, iż łąccy sadownicy zgłosili produkowane przez siebie owoce na Listę Produktów Tradycyjnych, na którą pod nazwą „Jabłka Łąckie” zostały wpisane 18 października 2005 r.
Kolejnym krokiem było złożenie wniosku o wpisanie „Jabłek Łąckich” na Listę Produktów o Chronionym Oznaczeniu Geograficznym. Wniosek został rozpatrzony pozytywnie i od 4 listopada 2010 r. łąccy sadownicy mogą sprzedawać swoje jabłka pod taką marką.
„Jabłka Łąckie” przygotowywane są do sprzedaży w specjalnie do tego zaprojektowanych opakowaniach (fot. 10). W niektórych sieciach (np. Tesco) wszystkie jabłka pochodzące z łąckich sadów sprzedawane są pod marką „Jabłka Łąckie”.
Fot. 10. „Jabłka Łąckie” eksponowane są w kartonach ze specjalnym nadrukiem
Dorota Łabanowska-Bury
Fot. 1–10 D. Łabanowska-Bury
Artykuł pochodzi z numeru 3/2013 MPS „Sad”
