Ocena stanu odżywienia drzew owocowych

Stosując nawożenie doglebowe czy dolistne, zaspokajamy na różnym poziomie potrzeby pokarmowe roślin. Najlepiej, gdy osiągamy stan odżywienia optymalnego, w którym to procesy fizjologiczne roślin zachodzą na optymalnym poziomie. Przyjmuje się, że ostry niedobór składnika pokarmowego to stan odżywienia zakłócający w sposób drastyczny procesy biochemiczne. Taki stan wywołuje widoczne i mierzalne reakcje fizjologiczne rośliny. Niedobór utajony zaś określa stan odżywienia rośliny, w którym jej tkanki i organy są niedostatecznie zaopatrzone w jeden lub wiele składników pokarmowych. Niedobór utajony ma silny wpływ na wzrost i plonowanie Niedobory składników mineralnych w roślinie mogą być następstwem: l ograniczonej możliwości przemieszczania składnika pokarmowego w roślinie: z tym zjawiskiem mamy do czynienia w przypadku uszkodzenia tkanek pni, konarów i pędów (np. w wyniku nadmarznięcia drzew zimą), l ograniczeń w pobieraniu składników przez podkładki wynikające z ich genetycznych uwarunkowań, l niedoboru lub nadmiaru wody w glebie, l występowania w profilu glebowym zbitej, nieprzepuszczalnej warstwy, l przemarznięcia lub nadmarznięcia systemu korzeniowego, l uszkodzenia systemu korzeniowego przez gryzonie, l niskiej bądź zbyt wysokiej temperatury gleby lub powietrza, l niskiej transpiracji (np. w wyniku chłodnej i wilgotnej pogody), l braku składnika w glebie, l nieodpowiedniego pH gleby (zbyt niskiego lub wysokiego), l silnej sorpcji kationów przez kompleks sorpcyjny gleby (głównie K+), l antagonizmu występującego pomiędzy jonami w roztworze glebowym. roślin, ale nie daje widocznych symptomów zewnętrznych. Natomiast odżywienie optymalne oznacza stan rośliny, w którym procesy biochemiczne zachodzą na optymalnym poziomie. Odżywienie luksusowe z kolei to stan rośliny, w którym mamy przekroczenie zawartości krytycznych składników pokarmowych. Efektem tego stanu może być zahamowanie wzrostu lub pogorszenie jakości plonu. Nadmiar toksyczny t o taki stan odżywienia, który powoduje silne zahamowanie wzrostu i plonowania.

 

Składniki pokarmowe są zaangażowane w procesy metaboliczne zachodzące w roślinach. Dlatego brak jednego lub kilku składników odżywczych prowadzi wprost do dysfunkcji określonych szlaków metabolicznych, w których te składniki biorą udział. W takich przypadkach w roślinach powstają określone symptomy wskazujące na brak tych składników pokarmowych. Wszystko jest w miarę proste, gdy niedobór dotyczy tylko jednego składnika pokarmowego. Objawy występujące na roślinach są w tym przypadku praktycznie jednoznaczne. Gorzej, gdy dotyczą one 2 lub 3 składników pokarmowych. W takiej sytuacji obraz objawów niedoborów zaciera się i trudniej jest zdefiniować, które to konkretnie składniki są odpowiedzialne za występowanie obserwowanych objawów. przy użyciu metody wizualnej, powinniśmy poszukiwać objawów niedoborów, a także obserwować: siłę wzrostu drzew (szczególnie długość i grubość pędów jednorocznych, termin kończenia ich wzrostu), kwitnienie, zawiązywanie owoców, plonowanie drzew w kontekście ilości oraz jakości plonu. 

Oceniając jakość plonu, warto określić, czy i w jakim nasileniu występują na owocach objawy chorób fizjologicznych (przed, w czasie i po przechowywaniu). Obserwacje objawów chorób fizjologicznych powinny być więc prowadzone zarówno w sadzie, jak i podczas przechowywania, najlepiej w okresie przygotowywania owoców do sprzedaży. Przyglądając się pędom i liściom w sadzie, powinniśmy zwracać uwagę na wszelkiego typu chlorozy (zmiany zabarwienia) i nekrozy (zamierające tkanki). Ich umiejscowienie na blaszce liściowej – brzeg liścia, przy nerwie głównym, pomiędzy nerwami – podpowiada nam, z deficytem jakiego pierwiastka mamy do czynienia. Wiek liścia, na którym powstają objawy niedoborów także mówi nam wiele o pierwiastku, którego brakuje. 

Należy jednak pamiętać, że metoda wizualna oceny stanu odżywienia drzew, wymaga doświadczenia oraz czasu i systematyczności w prowadzeniu obserwacji. Wadą tej metody jest to, że zauważamy ewidentne objawy niedoborów niejako post factum. Czyli reagujemy korektą nawożenia już po silnym rozchwianiu metabolizmu roślin, które niewątpliwie przynosi nam straty w ilości i jakości plonu. Stosując wizualną metodę oceny stopnia odżywienia roślin, warto mieć na uwadze, że niektóre choroby, szczególnie wirusowe, mogą powodować podobne do niedoborów objawy. 

Na starszych liściach obserwujemy zwykle objawy niedoborów pierwiastków wykazujących dużą ruchliwość w roślinie – azot, potas i magnez. Na wierzchołkach pędów – na najmłodszych liściach – możemy zaś obserwować objawy braku głównie mikroelementów (żelaza, cynku, boru i miedzi).

 

 

 

Objawy niedoboru i nadmiaru składników pokarmowych w uprawach sadowniczych 

Azot 

■ Pierwsze objawy niedoboru azotu pojawiają się na starszych liściach i stopniowo przemieszczają się na liście wyżej położone na pędzie.

■ Niedostateczne odżywienie roślin azotem prowadzi do zakłócenia u nich wielu procesów metabolicznych, co w konsekwencji oddziałuje na produktywność roślin. 

■ Chloroza starszych liści  spadek potencjału fotosyntetycznego rośliny;  zmniejszenie się powierzchni młodszych liści;  dalsza redukcja potencjału fotosyntetycznego;  redukcja systemu korzeniowego;  ograniczenie pobierania wody i składników pokarmowych z gleby;  zahamowanie wzrostu rośliny;  spadek plonu (ten ciąg przyczynowo-skutkowy tym silniej oddziałuje na plon, im wcześniej się pojawia w cyklu uprawy danej rośliny) – za Grzebiszem, 2008. 

■ Małe, cienkie, jasnozielone liście, przedwcześnie przebarwiające się na żółtozielono lub czerwonopurpurowo.  ■ Ogonki liściowe przybierają barwę czerwonobrunatną. 

■ Chloroza liści wynika głównie z zahamowania syntezy chlorofilu.

■ Pędy są cienkie, krótkie oraz szybko kończą swój wzrost. 

■ Drzewa słabiej rosną, ich wzrost nie odpowiada wzrostowi charakterystycznemu dla danej odmiany. 

■ Drzewa zawiązują mało pąków kwiatowych, owoce na ogół są drobne, niesmaczne, choć dobrze wybarwione i jędrne.

■ Owoce mają tendencję do wcześniejszego dojrzewania i opadania. 

■ Owoce szybko tracą zieloną barwę skórki. 

► Drzewa przenawożone azotem później wchodzą w owocowanie; pędy są grube i długie (>60 cm) – później kończą wzrost (są więc mniej wytrzymałe na mróz).

► Liście są duże lub bardzo duże, przy optymalnej zawartości innych składników intensywnie zielone. 

► Drzewa wykazują większą podatność na porażenie przez szkodniki i sprawców chorób.

► Owoce są słabo wybarwione, o niskiej jędrności, mało smaczne, podatne na pękanie, mają niską przydatność przechowalniczą, są mało trwałe w obrocie handlowym.

► Owoce także później dojrzewają. 

► Owoce zwykle mają słabo wykształcony rumieniec. 

► W wyniku przenawożenia szczególnie młodych drzew może dochodzić do zamierania wierzchołków pędów, gałęzi, a nawet całych drzewek.

 

Fosfor

■ Osłabienie wzrostu pędów – pędy są cienkie i raczej krótkie; liście przebarwiają się na karminowobordowo i/lub nerw główny na fioletowo (liście początkowo staja się ciemnozielone, matowe, mogą być ustawione pod ostrym kątem w stosunku do pędu). 

■ System korzeniowy jest słabo wykształcony; korzenie są raczej drobne i wcześnie brunatnieją. 

■ Wiosną objawy dotyczą liści w środkowej części pędów, zaś latem wstępują one na młodych liściach. 

■ W warunkach silnego niedoboru pąki kwiatowe na pędach mogą zamierać. 

■ Owocowanie jest znacznie słabsze. 

■ Owoce są drobne, słabo wybarwione, niesmaczne, mają obniżoną zdolność przechowalniczą oraz niską trwałość w obrocie handlowym.

► Wysoka zawartość fosforu w glebie ogranicza pobieranie i transport cynku w roślinach. 

► Zbyt wysoka zawartość fosforu w jabłkach może pogarszać ich zdolność przechowalniczą oraz trwałość w obrocie handlowym.

 

Potas 

■ Objawy niedoboru potasu uwidaczniają się w pierwszej kolejności na starszych liściach, niezależnie czy rosną na krótkopędach czy długopędach.
■ Przy umiarkowanym niedoborze liście są mniejsze, przy silniejszym deficycie pojawiają się chlorotyczne plamy pomiędzy nerwami oraz na brzegach liści; w krótkim czasie chloroza brzeżna przechodzi w nekrozę, a brzegi liści podwijają się do góry.

■ Przy ostrym niedoborze nekroza może objąć całą blaszkę liściową. l Pędy drzew są krótkie, cienkie, podatne na przemarzanie. 

■ Owoce są drobne, słabo wybarwione, mało smaczne, lecz dobrze się przechowują i są trwałe w obrocie handlowym. 

■ Zmniejsza się wytrzymałość roślin na suszę i niską temperaturę zimą. 

► Nadmiar potasu rzadko jest toksyczny dla roślin sadowniczych.

■ Zbyt wysoka zawartość tego pierwiastka w glebie ogranicza pobieranie przez rośliny magnezu i wapnia, a w rezultacie sprzyja wystąpieniu gorzkiej plamistości podskórnej i nekrotycznej plamistości liści.

 

Magnez

■ Objawy jego niedoboru pojawiają się na liściach starszych, u dołu długopędów; liście z silnymi objawami opadają.

■ Niedobór magnezu prowadzi do utraty zielonej barwy między głównymi nerwami liści, chloroza stosunkowo szybko przechodzi w nekrozę. 

■ Charakterystyczne jest to, że nie wszystkie konary na drzewie mogą wykazywać objawy niedoboru magnezu, podobnie, nie wszystkie drzewa w sadzie mogą mieć objawy niedoboru tego składnika pokarmowego. 

■ Plon jest zredukowany, obniża się wytrzymałość drzew na niską temperaturę, a wzrost roślin jest zahamowany. 

■ Owoce mają tendencję do wcześniejszego dojrzewania i opadania, są drobne, mało smaczne, słabo wybarwione, mają niską przydatność do przechowywania oraz obrotu handlowego. 

► Nadmiar magnezu jest rzadko toksyczny dla roślin sadowniczych. W naszych sadach częściej mamy do czynienia ze zjawiskiem niedoboru tego pierwiastka niż nadmiaru.

► Na glebach bogatych w magnez może dochodzić do ograniczonego pobierania potasu i wapnia. 

► Nadmiar magnezu w jabłkach może doprowadzić do występowania gorzkiej plamistości podskórnej. u Skutkiem zbyt dużej jego zawartości w roślinie może być także zahamowanie wzrostu oraz większa podatność roślin na stres wodny.

 

Wapń

■ Objawy niedoboru tego składnika na częściach wegetatywnych rośliny pojawiają się stosunkowo rzadko. 

■ Przy niedoborze wapnia liście wierzchołkowe są jasnozielone, występują na nich żółtobrązowe plamki, brzegi liści są postrzępione. 

■ Przy przedłużającym się niedoborze wapnia, następuje zahamowanie wytwarzania włośników przez korzenie, zamieranie merystemów, korzenie mogą zamierać. 

■ ‘Golden Delicious’ objawy niedoboru wapnia mogą występować także w postaci nekrotycznej plamistości kory.

■ Jabłka o małej zawartości tego pierwiastka są drobne oraz podatne na pękanie, korkowacenie i oparzenia słoneczne, przechowują się krócej i gorzej z uwagi na zwiększoną podatność na: gorzką plamistość podskórną, szklistość miąższu, rozpad wewnętrzny, rozpad chłodniczy, oparzelinę powierzchniową, zbrązowienie przygniezdne; są nietrwałe w obrocie handlowym.

■ Gruszki o małej zawartości wapnia są podatne na: skorkowacenie miąższu, oparzeliznę starczą, rozpady miąższu oraz lucernowatość (drobne, zielone plamki na skórce dojrzałych owoców); gorzej i krócej się przechowują, przedwcześnie dojrzewają, są mało trwałe w obrocie handlowym. 

► Nadmiar wapnia w glebie może spowodować pogorszenie zaopatrzenia roślin w magnez i potas. 

► W wyniku wapnowania gleby – wzrostu wartości odczynu gleby powyżej ph7 – może dojść do niedoborów cynku, żelaza, manganu i boru.