Bardzo ważnym parametrem nawozu wapniowego jest jego aktywność rozumiana jako zdolność zawartych w nawozie związków wapnia do wchodzenia w reakcje chemiczne w glebie pod wpływem wody. W przypadku nawozów wapniowych wybór konkretnego produktu ma podstawowe znaczenie dla końcowego efektu, którym jest zmiana pH gleby.
Porównanie zawartości tlenku wapnia w nawozie nie jest wystarczającym kryterium do oceny jego jakości. Zgodnie z ustawą o nawozach i nawożeniu producent ma obowiązek podawania zawartości związków odkwaszających w produkcie po przeliczeniu na CaO oraz klasy wapna.
Reaktywność nawozu
Bardzo ważnym parametrem nawozu wapniowego jest jego aktywność rozumiana jako zdolność zawartych w nawozie związków wapnia do wchodzenia w reakcje chemiczne w glebie pod wpływem wody. Najczęściej wyraża się ją w procentowym stosunku do aktywności świeżego węglanu wapnia, którą przyjęto za 100 i podaje w procentach. Może się okazać, ze nawóz zawierający w przeliczeniu więcej CaO jest mniej skuteczny od innego produktu, o mniejszej zawartości CaO, ale o większej aktywności chemicznej.
Nawozy zawierające węglan wapnia (CaCO3) charakteryzują się znacznie większym zróżnicowaniem reaktywności, a tym samym skuteczności działania. Wynika to z charakteru samego związku wapnia (forma węglanowa jest trudno rozpuszczalna w wodzie) oraz budowy kryształów jakie tworzy CaCO3.
Im skała węglanowa jest starsza, tym bardziej jest skrystalizowany zawarty w niej węglan, a tym samym mniej reaktywny. Generalnie im starsze pokłady węglanu, tym są mocniej wykrystalizowane i twardsze, a w konsekwencji ich aktywność jest mniejsza. Nawozy zawierające węglan magnezu – chociaż cechują się wysoką siłą zobojętniającą – to zazwyczaj mają niską aktywność chemiczną. Decyduje to o bardzo powolnym działaniu odkwaszającym. W konsekwencji ich duża siła zobojętniająca ujawni się w stosunkowo długim okresie czasu. Widoczna zmiana pH nastąpi po pierwszym a nawet drugim roku po zastosowaniu. Zupełnie inna będzie reakcja gleby po stosowaniu wapieni miękkich typu kredowego. Efekt odkwaszający będzie szybki dzięki wysokiej aktywności chemicznej często wynoszącej 80–100%. Dlatego po ich zastosowaniu skutki odkwaszania następują już w pierwszym roku.
Rozdrobnienie a reaktywność
Kolejnym parametrem jakościowym jest stopień rozdrobnienia skały. Im jest ona drobniej zmielona, tym większa jest powierzchnia kontaktu cząstek nawozu z glebą, a tym samym szybsze i bardziej efektywne działanie. Należy jednak pamiętać, że nawet bardzo drobno zmielone twarde wapienie i dolomity charakteryzują się relatywnie niską reaktywnością, ale dzięki temu wolniej i dłużej działają. Ich działanie jest rozłożone w czasie i może się uwidocznić 1–2 lat po zastosowaniu nawozu. Można je polecać do stosowania zapobiegawczego, a nie interwencyjnego.
Ważną cechą jakościową produktu jest zawartość wody, która może się zawierać w przedziale od kilku do kilkudziesięciu procent. W dobrej jakości nawozach wapniowych zawartość wody powinna być niższa niż 8%.
Zalety produktów granulowanych
Ostatnio na rynku coraz powszechniej oferowane są nawozy wapniowe granulowane. Ich bezsprzeczną zaletą jest łatwość stosowania, ponieważ można je wysiewać standardowymi rozsiewaczami do nawozów. Do form pylistych trzeba stosować specjalne maszyny, które nie są tak powszechne. Najlepszym okresem na wapnowanie jest późne lato i jesień, kiedy na polu wykonywane są orki, którymi wymieszamy nawóz z glebą oraz zima, gdy jest duża wilgotność i nie ma roślin na polu.
Certyfikaty aktualne
Niezależnie od pochodzenia nawozu wapniowego przed zakupem powinno się uzyskać od dostawcy certyfikat, że wapno spełnia normy ustawowe. Takie badania wykonują stacje chemiczno-rolnicze oraz IUNG-PIB. Badania muszą być aktualne, a nie sprzed kilku lat, jak ma to często miejsce. Tytułem podsumowania można stwierdzić, że należy zapytać dostawcę także o reaktywność wapna, ponieważ ustawa nie nakłada na producenta obowiązku podawania takiej informacji. Ze względu na kluczowe znaczenie tego parametru dla skuteczności działania danego nawozu przed jego zakupem warto dysponować taką informacją.
Wapnowanie poprawia strukturę gleby, przyczynia się do lepszej akumulacji próchnicy, zwiększa przyswajalność azotu, potasu i fosforu; fot. M. Bartczak
Dr inż. Piotr Chohura, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Pełna wersja powyższego artykułu jest zamieszczona w nr 10/2014 miesięcznika „Warzywa”
Doktorze nie pisz jak się nie znasz! Węglan wapnia nie reaguje z wodą. Nie ma końcowego efektu wapnowania Efekty wapnowania są widoczne nawet po 15 latach a pH gleby zmienia się dynamicznie po każdym deszczu, w czasie wzrostu roślin czy po większej zmianie temperatury gleby. Co to jest świeży węglan wapnia – nawozy produkowane są poprzez zmielenie skał one powstały wiele wieków temu. Orką się nie miesza tylko przykrywa nawóz.