W uprawie ogórków pod osłonami zwykle właśnie prawidłowe nawożenie sprawia producentom największe trudności. Dlatego w kolejnych numerach "Hasła Ogrodniczego" będą publikowane krótkie artykuły omawiające rolę poszczególnych makro- i mikroelementów, objawów ich niedoboru, terminów oraz zakresu nawożenia. Zaczynamy od potasu.
| Na początek | ||||
| Potas w roślinie pełni rolę regulatora gospodarki wodnej, jest bowiem odpowiedzialny za pracę komórek otwierających i zamykających szparki. Bierze również udział w przemieszczaniu się i przemianach węglowodanów, wpływa na wzrost korzeni i pędów, jest podstawowym składnikiem decydującym o tworzeniu się zawiązków owoców i ich szybkim dorastaniu. Do wyprodukowania w cyklu wiosennym kilograma owoców roślina pobiera w uprawie tradycyjnej (wprost w gruncie, w pierścieniach, na belach słomy) 2,7–5,5 g potasu, a w podłożu jednorodnym, nie zawierającym składników pokarmowych — na przykład w wełnie mineralnej — zapotrzebowanie określa się na 2,6–2,8 g. Wymagana ilość potasu nie jest jednakowa w całym okresie wegetacji — zależy głównie od fazy wzrostu roślin oraz intensywności światła. Największe zapotrzebowanie wykazują rośliny w okresie formowania i dorastania owoców. I tak przygotowując podłoże do wysiewu — zwykle substrat torfowy — należy zapewnić w nim zawartość dostępnego potasu na poziomie 350–400 mg/l. W podłożu do produkcji rozsady, zarówno szczepionej na podkładce z dyni, jak i bez szczepienia — ilość tego makropierwiastka powinna sięgać 500–600 mg/l. Podłoże do sadzenia 5–6-listnej rozsady na miejsce stałe (do wypełniania pierścieni, okrywania bel słomy, do uprawy w workach) nawozi się w zależności od zawartości substancji organicznej. To, które ma więcej niż 7% próchnicy, można nawozić do poziomu 800 mg/l, natomiast mniej próchniczne powinno zawierać 500–600 mg/l. Podobnie w uprawie wprost w gruncie — ten nawieziony dużą dawką obornika powinniśmy wzbogacić potasem do 800 mg/l, a gleby słabsze — do 500–600 mg/l. | ||||
| Nawożenie pogłówne | ||||
| Po posadzeniu ogórków, ich dobrym ukorzenieniu się i wykorzystaniu części składników z podłoża przystępuje się do systematycznego nawożenia pogłównego. Termin pierwszego z nich zależy przede wszystkim od objętości podłoża przypadającej na jedną roślinę. Tam, gdzie roślina ma do swojej dyspozycji mniejszą jego ilość (np. uprawa w workach), nawożenie powinno być rozpoczęte już po około 3 tygodniach od sadzenia. Należy przy tym uwzględnić fakt, że system korzeniowy stanowi zaledwie około l,5% masy całej wyrośniętej rośliny, zalega płytko i jest bardzo wrażliwy na podwyższone stężenie roztworu glebowego. Dlatego ogórki należy nawozić małymi dawkami nawozów mineralnych, które najlepiej podawać jednocześnie z nawadnianiem (fertygacja). Dawkowanie jest łatwiejsze, jeśli zna się średnie i maksymalne ilości potasu pobierane dziennie przez roślinę. Na przykład, w okresie owocowania, kiedy zapotrzebowanie na ten składnik jest największe, jedna roślina ogórka pobiera go średnio 390 mg, a maksymalnie 800 mg na dzień. Nawożenie pogłówne trzeba prowadzić na podstawie wyników analizy chemicznej podłoża, a jeszcze lepiej rośliny. Jeżeli będzie to fertygacja, potas należy podawać w takich ilościach, aby jego zawartość w glebie czy substracie organicznym nie przekroczyła poziomu 400–500 mg/l, a stężenie podawanego nawozu nie powinno być wyższe niż 0,1%. Należy bowiem pamiętać, że przy tej metodzie nawożenia poziom składników pokarmowych, w tym również potasu, w podłożu powinien być znacznie niższy niż przy nawożeniu posypowym, wykonywanym w pewnych odstępach czasu. Pogłówne użycie nawozów sypkich jest coraz rzadsze — rozrzuca się je w miarę możliwości równomiernie na powierzchnię bel czy wałów i potem wmywa małym strumieniem wody. Jednorazowa dawka nawozu nie powinna w tej metodzie dokarmiania przekraczać 8–10 gramów na roślinę, a optymalny poziom potasu w podłożu — 600–700 mg/l. Nawożenie w formie płynnej jest wygodniejsze, bardziej ekonomiczne, a przede wszystkim korzystniejsze dla roślin, o czym doskonale wiedzą producenci ogórków. Zawartość potasu w pożywce dla upraw ogórków na wełnie mineralnej utrzymuje się na poziomie 180–220 mg/l w okresie produkcji rozsady, 230–290 mg/l podczas intensywnego wzrostu wegetatywnego po posadzeniu roślin na miejsce stałe i 310–330 mg/l przy dużym „obłożeniu” roślin owocami. Natomiast ilość potasu w środowisku wzrostu systemu korzeniowego (w roztworze pobranym z płyty wełny mineralnej) powinna zawierać się w granicach 200–370 mg/l. | ||||
| Niedobory | ||||
Przy podanych tu zawartościach potasu w glebie czy pożywkach rośliny powinny rosnąć prawidłowo dając dobre plony. W praktyce bywa różnie, nie zawsze bowiem udaje się poprawnie zaopatrzyć w ten składnik rośliny i wtedy występują objawy jego niedoboru. Mogą one być widoczne już na rozsadzie w postaci jasnych brzegów liścieni — potem zasychających — i najstarszych liści (fot. 1).
W późniejszej fazie wzrostu braki potasu można zaobserwować na najstarszych liściach, z których głodujące rośliny przenoszą go do liści młodszych, intensywnie rosnących i tam wykorzystują (reutylizacja). Początkowo na brzegach niedożywionych liści — między nerwami — występują żółtobrunatne plamy, które stopniowo zaczynają się rozszerzać i obejmują całą blaszkę liściową. Jednocześnie obserwuje się często zmniejszenie turgoru, spowodowane zbyt silnym parowaniem. Rośliny sprawiają wrażenie przywiędniętych i „zmęczonych”. Następnie liście od brzegów zasychają (fot. 2).
Zniszczenie dolnych liści ogranicza fotosyntezę i powoduje przyhamowaniewzrostu roślin, co w rezultacie obniża plon. Liście roślin wykazujących objawy niedoboru potasu zawierają około 0,5–0,6% tego składnika (w przeliczeniu na K2O), tych z niewielkimi niedoborami — do 2,5% K2O, natomiast prawidłowo nim odżywionych 3–6,5% K2O w suchej masie. Objawy niedoboru potasu występują również na owocach. Ich części przyszypułkowe nie wyrastają prawidłowo — widoczne jest przewężenie i niedorozwój nasady owocu przy jednoczesnym zgrubieniu części przykwiatowej (fot 3).
Gdy występują pierwsze objawy niedoboru potasu, należy możliwie szybko wykonać analizę podłoża, a jeszcze lepiej roślin. W tym czasie można je ratować nawożeniem dolistnym, na przykład roztworem siarczanu potasowego o stężeniu 0,2–0,3%. Jest ono bardzo efektywne, ponieważ — obok azotu — potas należy do pierwiastków najszybciej przemieszczających się w roślinie. Nie można sporządzać roztworu do nawożenia dolistnego o zbyt wysokim stężeniu, aby nie spowodować poparzenia liści w wyniku plazmolizy (odwodnienia cytoplazmy komórek). Trzeba też pamiętać, że ten sposób dokarmiania ogórków jest tylko zabiegiem doraźnym i po uzyskaniu wyniku analizy podłoża czy rośliny należy uzupełnić potas nawożeniem podłoża. | ||||
| Zachować umiar | ||||
| Nie można też zbyt intensywnie nawozić omawianym składnikiem. Jego nadmiar hamuje pobieranie przez rośliny wapnia i magnezu, co przy równoczesnym zbyt dużym przyswajaniu potasu pogarsza jakość owoców. Zbyt duża ilość potasu zwiększa także zasolenie roztworu glebowego, a to jest przyczyną więdnięcia roślin, spowodowanego trudnością w pobieraniu wody. Za szkodliwą uważa się zawartość potasu powyżej 1300 mg/l w glebach o małej zawartości substancji organicznej i więcej niż 1500 mg/l w podłożach o zawartości próchnicy powyżej 7%. Należy też zachować właściwą relację między tym składnikiem, a azotem, fosforem, magnezem i wapniem. Dla przykładu można podać, że w okresie intensywnego plonowania roślina ogórka pobiera podstawowe składniki — N : P : K : Mg : Ca — w stosunku 1 : 0,3 : 1,5 : 0,2 : 0,8. | ||||
