Wobec ograniczonego przemieszczania się wapnia do owoców istnieje konieczność podawania go poprzez opryskiwanie drzew nawozami wapniowymi w okresie wegetacji. Potrzeba wykonywania tego zabiegu jest bezdyskusyjna. Akumulacja tego składnika w owocach może być istotnie modyfikowana przez czynniki biologiczne (np. odmiana, wielkość jabłek, wysokość plonu), a także środowiskowe i agrotechniczne, do których zaliczyć można warunki uprawy (typ gleby, jej zasobność w składniki mineralne, kwasowość), przebieg pogody, zdrowotność drzew oraz rodzaj użytego preparatu wapniowego. Natomiast wciąż aktualnym problemem jest efektywność podwyższania zawartości wapnia w jabłkach poprzez pozakorzeniowe nawożenie. |
|
Zawartość wapnia w owocach oraz ich jędrność |
|
Wybór odpowiedniego nawozu w wielu przypadkach może mieć decydujący wpływ na zwiększenie zawartości wapnia w owocach. Obecnie na polskim rynku oferuje się producentom jabłek kilka rozpuszczalnych w wodzie nawozów wapniowych o różnej zawartości tego pierwiastka i odmiennych właściwościach fizycznych. Od wielu już lat powszechnie jest używany w sadownictwie chlorek wapnia, występujący w kilku formach różniących się stopniem uwodnienia. Bezsprzecznymi zaletami tego nawozu są z pewnością jego niska cena i niezła skuteczność we wzbogacaniu jabłek w wapń. Niektóre jednak rodzaje formy chlorku wapnia dostępne w handlu są trudno rozpuszczalne w wodzie, poza tym na początku okresu wegetacji, ze względu na możliwość uszkodzenia młodych liści, koniecznie należy podawać ten nawóz w niskim stężeniu. Poza tym relatywnie niewielka jest efektywność jego podawania w przeliczeniu na 1 kg wapnia. Skuteczność preparatów wapniowych nabiera szczególnego znaczenia w warunkach sprzyjających naturalnemu obniżaniu się przydatności jabłek do przechowywania. Przyczyną tego może być zbyt wysoki stosunek zawartości potasu do ilości wapnia w owocach. Optymalnie relacja ta powinna wahać się w granicach od 25 K : 1 Ca do 30 K : 1 Ca. Wraz ze zwiększaniem się tego stosunku rośnie ryzyko wystąpienia chorób fizjologicznych podczas przechowywania jabłek. Na glebach bogatych w potas relacja ta może być więc niewłaściwa, głównie ze względu na nadmierne jego pobieranie (zwłaszcza na glebach wilgotnych), w mniejszym zaś stopniu z powodu niedostatecznego zaopatrzenia owoców w wapń. Wysoka zawartość potasu w większości gleb użytkowanych sądowniczo na Podkarpaciu stwarza konieczność opracowania specyficznego dla tego rejonu programu wzbogacania jabłek w wapń. W Sadowniczym Zakładzie Doświadczalnym w Brzeznej przeprowadzono w latach 1997 i 1998 badania nad skutecznością pozakorzeniowego nawożenia chlorkiem wapnia (użyto czterowodnej formy) i saletrą wapniową (Calcinit). Drzewa odmiany Jonica na podkładce M 9 opryskiwano siedmiokrotnie (co dwa tygodnie) od połowy czerwca do zbiorów. Pierwsze zabiegi wykonywano tymi preparatami w stężeniu 0,3% (w 1000 litrach wody), a ostatnie – w stężeniu 0,8%. Wyniki tych doświadczeń wskazują, iż w warunkach Podkarpacia lepsze od używania chlorku wapnia może być opryskiwanie drzew saletrą wapniową. W obu sezonach jej efektywność, mierzona wzrostem zawartości wapnia w owocach, była bowiem większa niż w przypadku zastosowania chlorku wapnia (rys. 1). Pomimo zróżnicowania ilości tego pierwiastka w jabłkach, ich jędrność mierzona bezpośrednio po zbiorze nie była uzależniona od rodzaju użytego nawozu. Duża różnica w jędrności jabłek w kolejnych sezonach wegetacyjnych spowodowana była zapewne różnymi warunkami pogodowymi w poszczególnych latach badań.
RYS. 1. WPŁYW POZAKORZENIOWEGO NAWOŻENIA WAPNIEM NA WZGLĘDNĄ ZAWARTOŚĆ WAPNIA W JABŁKACH W LATACH 1997 I 1998.
|
|
|
Wybarwianie się jabłek |
|
Spośród cech fizycznych decydujących o jakości owocu, a często istotnie modyfikowanych przez pozakorzeniowe nawożenie wapniem, największe znaczenie ma jego wybarwienie oraz ewentualne ordzawienie skórki. Jabłka pochodzące z kwater, gdzie użyto chlorku wapnia czy saletry wapniowej, wybarwiały się w podobny sposób, jak owoce zerwane z drzew, gdzie nie stosowano tych nawozów. W obu sezonach wegetacji najwięcej uzyskano takich owoców, których rumieniec pokrywał od 51% do 75% powierzchni skórki. Podkreślić należy, iż azot podawany jabłoniom wraz z saletrą wapniową nie wpływał ujemnie na wybawianie się owoców ani też na obniżenie się odporności pędów na mróz. |
|
Występowanie gorzkiej plamistości podskórnej |
|
Bardzo dobra zasobność gleb w potas była przyczyną wysokiej zawartości tego składnika w jabłkach w obu sezonach wegetacji (0,78-0,89% suchej masy). Z powodu małej ilości wapnia w owocach w 1997 roku (120-150 mg/kg suchej masy), optymalna relacja zawartości potasu do ilości wapnia w jabłkach została wyraźnie przekroczona (tabela). Wobec braku praktycznych możliwości ograniczenia pobierania tego pierwszego pierwiastka z gleby i jego akumulacji w owocach, jedynym sposobem zmniejszenia tej relacji jest pozakorzeniowe nawożenie wapniem.
RELACJA ZAWARTOŚCI POTASU DO ILOŚCI WAPNIA W JABŁKACH W LATACH 1997 I 1998
|
Ostatecznym potwierdzeniem skuteczności pozakorzeniowego wzbogacania jabłek w wapń, w tym prawidłowego doboru nawozu, jest z pewnością ograniczenie ich podatności na choroby fizjologiczne, mogące objawiać się jeszcze w sadzie lub w czasie przechowywania owoców. Niska zawartość wapnia w jabłkach jest – jak wiadomo – główną przyczyną występowania gorzkiej plamistości podskórnej. Dlatego też w pierwszym sezonie naszych badań odnotowaliśmy znaczny odsetek owoców z objawami tej choroby (ok. 16% jabłek nietraktowanych solami wapnia). Użycie chlorku wapnia obniżyło udział owoców z objawami gorzkiej plamistości podskórnej o około 36%, zaś zastosowanie saletry wapniowej – o ponad 50%. W sezonie 1998, w którym jabłka zawierały prawie dwukrotnie więcej wapnia niż w roku poprzednim, straty związane z wystąpieniem chorób fizjologicznych podczas przechowywania owoców były znacznie mniejsze – około 7% (rys. 2). Najmniej strat stwierdzono po zastosowaniu saletry wapniowej.
RYS. 2. WPŁYW POZAKORZENIOWEGO NAWOŻENIA WAPNIEM NA WYSTĄPIENIE CHORÓB FIZJOLOGICZNYCH W OWOCACH
|
|
|
Indeks wapniowy |
|
Skuteczność działania nawozu we wzbogacaniu jabłek w wapń doskonale odzwierciedla indeks wapniowy, który definiowany jest jako zwiększanie się zawartości tego pierwiastka w owocach na skutek działania jednego kilograma czystego wapnia zastosowanego w formie danego nawozu. W obu sezonach indeks ten dla saletry wapniowej był od 2,5 do 3 razy większy niż dla formy chlorkowej (rys. 3). Pamiętać należy, iż ten pierwszy nawóz zawiera ponad dwukrotnie mniej wapnia (15,5% Ca) niż chlorek wapnia (około 34% Ca), który działa mało efektywnie.
RYS. 3. WARTOŚĆ INDEKSU WAPNIOWEGO
|
Saletra wapniowa okazała się skutecznym, bezpiecznym oraz łatwym w użyciu nawozem pozwalającym osiągnąć wysoką koncentrację wapnia w jabłkach. To z kolei ogranicza do minimum ryzyko wystąpienia chorób fizjologicznych podczas przechowywania owoców. Mgr Maria Buczek jest pracownikiem Sadowniczego Zakładu Doświadczalnego w Brzeznej, dr Grzegorz Cieśliński był do 1999 roku pracownikiem ISK w Skierniewicach |
