Stężenia roztworów stosowanych do nawożenia charakteryzowane były poprzez określenie procentowej zawartości składnika lub soli rozpuszczonych w wodzie. Coraz częściej jednak właściwości roztworów określa się na podstawie oceny ich przewodności elektrolitycznej właściwej, będącej odwrotnością oporności właściwej. Przewodność właściwa wodnych roztworów to w języku angielskim electrolitical conductivity. Stąd powszechnie przyjętym skrótem oznaczającym tę właściwość jest EC.
Wynik pomiaru przewodności właściwej przedstawiony może być w S/cm (simens/crn), ľS/cm (mikrosimens/cm), mS/cm (milisimens/cm), mhos/cm, mmhos/cm (milimhos/cm). Przeliczenie poszczególnych jednostek jest następujące: 1 mS/cm = 1000 ľmS/cm 0,001 mS/cm = 1 ľS/cm 1 mhos/cm = 1 000 000 ľS/cm 1 mmhos/cm = 1000 ľS/cm Potocznie przewodność właściwą o wartości 1 mS/cm, czyli 1000 ľm S/cm, określa się jako 1 EC. |
|
Pomiar EC i czynniki wpływające na tę wartość |
|
Pomiar przewodności właściwej przeprowadza się przy pomocy konduktometru zwanego niekiedy, niezbyt poprawnie, EC-metrem. Przewodność roztworu zależy od stężenia wszystkich jonów oraz ich właściwości, od temperatury roztworów, obecności w nich amoniaku i dwutlenku węgla. Produkowane obecnie przyrządy wyposażone są w układ elektroniczny pozwalający na wyeliminowanie wpływu temperatury. Dzięki temu wynik odczytywany na skali konduktometru jest już przeliczony automatycznie, w zależności od typu aparatu, dla temperatury 20° lub 25°C. Dostępne w handlu przyrządy mają różny zakres pomiaru. Wybór zakresu, a więc i przyrządu, powinien zależeć od przeznaczenia: – do pomiaru przewodności właściwej wody wodociągowej potrzebny jest zakres od O do 2 mS/cm lub do 2000 ľS/cm, czyli potocznie do EC=2; – do badania stężonych pożywek wymagana jest skala od O do 200 mS/cm; pomiar przewodności właściwej roztworów wyciekających z kroplowników lub wypływających z mat wełny mineralnej oraz badanie stężenia pożywek w hydroponikach wymaga pomiarów w zakresie od O do 10 lub do 20 mS/cm; – badanie gleb i podłoży w celu określenia zawartości soli rozpuszczalnych w wodzie możliwe będzie dzięki przyrządowi posiadającemu skalę od O do 4 mS/cm. Wynik pomiaru wykonanego przy pomocy konduktometru starego typu należało pomnożyć przez stałą elektrody podaną w instrukcji każdego przyrządu. W nowszych urządzeniach przeliczenie nie jest konieczne, ponieważ aparat wykonuje mnożenie samoczynnie. |
|
Zawartość soli w podłożach (tzw. zasolenie)… |
|
…była dotychczas wyrażana w jednostkach umownych, np. w Polsce w g NaCl/dm3, w Niemczech w g KCl/drn3. Ogólnoświatowa tendencja do ujednolicania parametrów powoduje, że coraz częściej zawartość soli w podłożach i glebach jest również podawana w jednostkach przewodności właściwej EC. Zwracam jednak uwagę, że wynik oznaczenia zależy od sposobu przygotowania próby. W naszych laboratoriach pomiar przeprowadza się w mieszaninie podłoża (1 objętość) i wody destylowanej (2 objętości), natomiast w Niemczech stosunek ten wynosi 1 : 5. Wykorzystywanie danych z literatury zagranicznej lub ulotek, bez uwzględniania tych różnic, może być przyczyną kłopotów podczas uprawy roślin. Nie jest możliwe przeliczenie wartości podanej w gramach NaCl/dm3 na jednostki przewodności właściwej. Przemysł, dostosowując się do nowych potrzeb ogrodników, na wielu nawozach – oprócz składu chemicznego – zamieszcza dane dotyczące wartości EC roztworów sporządzonych z tych nawozów. Przykłady zamieszczone są w tabeli.
PRZEWODNOŚĆ WŁAŚCIWA WODNYCH ROZTWORÓW WYBRANYCH NAWOZÓW (EC w mS/cm)
|
ZMIANY WARTOŚCI EC W ZALEŻNOŚCI OD JAKOŚCI WODY UŻYTEJ DO SPORZĄDZANIA ROZTWORÓW
|
Niestety, liczby te odnoszą się tylko do roztworów sporządzonych przy użyciu wody destylowanej. Zsumowanie wartości EC wody stosowanej w danym gospodarstwie do nawadniania roślin oraz EC podanego na opakowaniu nawozu jest błędem. W praktyce oznacza to, że dla kontroli przewodności właściwej sporządzonych roztworów, szczególnie w uprawach bezglebowych, każdorazowo konieczne jest wykonanie pomiaru konduktometrem. Zróżnicowanie wartości EC, zależnie od jakości użytej wody, ilustruje zamieszczony wykres. Wskazania przyrządu należy co pewien czas kontrolować poprzez pomiar przewodności właściwej roztworu o znanej wartości EC. Najprostszym rozwiązaniem może być zakup jednego lub dwóch roztworów wzorcowych. Przyrząd można uznać za sprawny, jeżeli wyniki pomiaru pokrywać się będą z danymi zamieszczonymi na opakowaniu. Dopuszczalne różnice nie powinny przekraczać 0,10-0,15 mS/cm lub 100-150 ľS/cm. Dr Włodzimierz Breś pracuje w Katedrze Nawożenia Roślin Ogrodniczych Akademii Rolniczej w Poznaniu |
