Konferencji towarzyszyły stoiska handlowe, na których można było nabyć sprzęt pszczelarski, literaturę oraz produkty powstałe na bazie surowców zbieranych i wytwarzanych przez pszczoły.
Andrzej Kasperkiewicz z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Krakowie mówił o ochronie pszczół przed zatruciami ś.o.r., powołując się na akty prawne dotyczące tego zagadnienia. – Większość występujących w Polsce owadów zapylających obecnych jest w środowisku rolniczym. Największą i najbardziej wyspecjalizowaną grupę zapylaczy stanowią pszczoły, na czele z gatunkiem pszczoła miodna. Sezon wegetacyjny, w czasie kwitnienia plantacji, jest okresem intensywnego zbierania przez pszczoły nektaru, pyłku oraz spadzi – podkreślał inspektor WIORiN.
Badania naukowe wykazały, że najbardziej efektywny lot pszczół, związany z przyniesieniem do rodziny pokarmu węglowodanowego (nektaru lub spadzi) i białkowego (pyłku) wynosi ok. 1,5 do 2 km od ula. Wykonywane w sezonie wegetacyjnym zabiegi ochrony roślin, szczególnie z użyciem insektycydów, mogą stanowić zagrożenie dla owadów zapylających. Jednakże ochrona roślin jest niezbędnym warunkiem uzyskania plonu, odpowiedniej wielkości i jakości. Argumentem świadczącym o konieczności stosowania ś.o.r. jest ograniczanie przy ich użyciu, o ponad 30% strat powodowanych przez organizmy szkodliwe.
Ś.o.r. powinny być dobierane, dawkowane i stosowane tak, aby zapewnić akceptowalną skuteczność przy minimalnej niezbędnej ich ilości, z właściwym uwzględnieniem miejscowych warunków oraz możliwości zwalczania metodami mechanicznymi i biologicznymi. Ponadto środki ochrony roślin należy stosować w taki sposób, aby nie stwarzać zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz środowiska, w tym przeciwdziałać znoszeniu cieczy roboczej na obszary i obiekty nie będące celem zabiegu.
– Etykiety ś.o.r. określają warunki w jakich produkty te nie powinny być sosowane, w odniesieniu do bezpieczeństwa owadów zapylających, np. kwitnąca uprawa, kwitnące chwasty, obecność spadzi. W etykiecie zamieszczone są odpowiednie adnotacje odnoszące się do pszczół, m.in: ● niebezpieczne dla pszczół; ● w celu ochrony pszczół i innych owadów zapylających nie stosować na rośliny uprawne w czasie ich kwitnienia; ● nie używać w miejscach gdzie pszczoły mają pożytek; ● usuwać lub przykrywać ule podczas zabiegu i po zabiegu; ● nie stosować kiedy w uprawie chronionej występują kwitnące chwasty; ● usuwać chwasty przed kwitnieniem; ● stosować wieczorem po zakończeniu oblotu przez pszczoły i inne owady zapylające; ● nie stosować podczas bardzo dużego nasilenia występowania mszyc produkujących spadź; ● nie stosować na rośliny pokryte spadzią – informował A. Kasperkiewicz.
W rozporządzeniu MRiRW z 31 marca 2014 r. w sprawie warunków stosowania ś.o.r. określono, że ś.o.r. stosuje się na terenie otwartym przy użyciu sprzętu naziemnego co najmniej 20 m od pasiek, a sprzętu agrolotniczego w odległości co najmniej 100 m do pasiek, przy kierunku wiatru wiejącego w stronę z tych miejsc oraz sprzętu agrolotniczego montowanego na śmigłowcu lub sprzętu agrolotniczego montowanego na statku powietrznym innym niż śmigłowiec w odległości 20 m od pasiek, przy kierunku wiatru wiejącego w stronę z tych miejsc. Ponadto określono, że ś.o.r. na terenie otwartym stosuje się, jeżeli prędkość wiatru nie przekracza 4 m/s.
Ś.o.r. klasyfikuje się ze względu na zagrożenie stwarzane dla pszczół na podstawie analizy poziomu ryzyka, wykonanej zgodnie z wytyczną Europejskiej i Śródziemnomorskiej Organizacji Ochrony Roślin (EPPO), jako: ● bardzo toksyczne dla pszczół – w przypadku ś.o.r. wysokiego ryzyka; ● toksyczne dla pszczół – w przypadku średniego ryzyka; ● nie klasyfikowane pod względem toksyczności – w przypadku niskiego ryzyka, gdy narażenie pszczół na kontakt ze ś.o.r. jest wykluczone np. w przypadku stosowania w pomieszczeniach zamkniętych.
Główną przyczyną zatruć pszczół w Polsce są błędy popełnione przez osoby wykonujące zabiegi ś.o.r., wśród których do najpoważniejszych należą:
- nieprzestrzeganie zapisów etykiety ś.o.r;
- nieprawidłowy dobór ś.o.r i dawek;
- nieprawidłowy dobór terminu zabiegu;
- nieprawidłowa technika zabiegu;
- stosowanie niezarejestrowanych dla danej uprawy ś.o.r.;
- brak odpowiedniego przygotowania/kwalifikacji wykonawców zabiegów;
- stosowanie niezalecanych mieszanin ś.o.r.
– Łączenie i łączne stosowanie ś.o.r., w mieszaninach nieprzebadanych może stanowić zagrożenie zatrucia owadów zapylających. Podczas łączenia środków może zmienić się stopień ich toksyczności dla pszczół. Nawet łącząc dwa środki bezpieczne dla owadów zapylających, o niskiej toksyczności dla pszczoły miodnej, w wyniku wzajemnych reakcji między tymi środkami może dojść do wytworzenia się mieszaniny charakteryzującej się wysoką toksycznością dla pszczół – informował prelegent.
Od lat 90-tych XX w. zmniejszyła się liczba zatruć pszczół. Powodem tego był wzrost świadomości znaczenia pszczół, poprawa przygotowania zawodowego osób wykonujących zabiegi ś.o.r., zmiana asortymentu stosowanych ś.o.r., wprowadzenie odpowiednich aktów prawnych. W Polsce w latach 90-tych ub. w. zatruciom ulegało od 5 do 20% rodzin pszczelich rocznie, obecnie rocznie zatruciu ulega około 1% pni.
PIORiN prowadzi nadzór nad prawidłowością stosowania ś.o.r. W ramach posiadanych kompetencji inspektorzy PIORiN uczestniczą w postępowaniach wyjaśniających przyczyny zatruć pszczół. W trakcie prowadzenia postępowania wyjaśniającego jest prowadzona urzędowa kontrola w miejscu zatrucia oraz sporządzony zostaje protokół kontroli ze szczegółowym opisem stanu faktycznego oraz zaistniałych okoliczności. Inspektorzy PIORiN niezależnie od postępowania wyjaśniającego powinni poinformować poszkodowanego pszczelarza o potrzebie zawiadomienia właściwego terenowo organu gminy. Poszkodowany pszczelarz zwracając się do organu gminy powinien wnioskować o powołanie komisji ds. rozpatrywania przyczyn zatrucia pszczół, której celem jest obiektywne, bezstronne i całościowe rozpatrzenie zaistniałej sytuacji. W pracach powołanej komisji powinni uczestniczyć: pracownik urzędu gminy lub miasta (przewodniczący), inspektor WIORiN, lekarz weterynarii z Powiatowego Inspektoratu Weterynarii, przedstawiciel Polskiego Związku Pszczelarskiego i/lub rzeczoznawca do ustalenia w strat w pasiece.
Poszkodowany pszczelarz może domagać się komisyjnego pobrania prób martwych pszczół, roślin i/lub gleby oraz skierowania ich do analizy na zawartość pozostałości ś.o.r. Próby pobierają pracownicy odpowiednich inspekcji, według posiadanych kompetencji i sporządzają protokoły. Koszty pobrania prób pokrywa poszkodowany. Wycenę strat powinien sporządzić rzeczoznawca (wykaz rzeczoznawców posiada Polski Związek Pszczelarski). W przypadku ustalenia, że przyczyną zatrucia pszczół są ś.o.r. zebrana przez Inspekcję dokumentacja może stanowić materiał dowodowy w dochodzeniach o odszkodowania na drodze sądowej z powództwa cywilnego lub w wyniku ugody.
Andrzej Kasperkiewicz
Mgr Przemysław Szeliga, właściciel gospodarstwa pasiecznego „Pasieka Szeligów” mówił o pasiecznym minimalizmie, podkreślając że prowadzi on do usprawnienia pracy, zwiększenia ekonomiki pasiecznej, zwiększenia satysfakcji i oszczędności czasu pszczelarza oraz lepszych efektów pracy. Z kolei wystąpienie mgr Cezarego Kruka dotyczyło biologicznych uwarunkowań gospodarki pasiecznej.
Przemysław Szeliga
Tekst i fot.: Joanna Klepacz-Baniak
