Czy w obecnej sytuacji przewidziane są jakieś zmiany przepisów dla szkółkarzy oraz innych producentów roślin ozdobnych w zakresie ustawy w ochronie przed agrofagami, zwłaszcza dotyczące tzw. paszportów roślin?
Agnieszka Sahajdak: Przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. z 17.04.2020 r., poz. 695) – tzw. „specustawy koronawirusowej” lub „tarczy antykryzysowej 2.0” – art. 15zzzzz określają pewne ułatwienia w zakresie ustawy o ochronie roślin przed agrofagami dla podmiotów, w tym szkółkarzy i producentów roślin ozdobnych, chcących uzyskać upoważnienie do wydawania paszportów roślin. I tak, w okresie obowiązywania na obszarze kraju stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 30 dni od dnia odwołania tego stanu, zamiast zaświadczenia o posiadaniu przez podmiot wiedzy niezbędnej do wykonywania ocen zdrowotności materiałów roślinnych do celów wydania paszportów roślin, które to zaświadczenie uzyskuje się po zdaniu egzaminu przed wojewódzkim inspektorem ochrony roślin i nasiennictwa, dopuszcza się dołączenie oświadczenia o posiadaniu wymaganej wiedzy przez osoby, które będą dokonywały ocen. Takie rozwiązanie umożliwia zainteresowanym uzyskanie „tymczasowego” upoważnienia, jeżeli nie jest możliwe przystąpienie do egzaminu ze wzgląd na zagrożenie epidemiologiczne. W przypadku uzyskania upoważnienia do wydawania paszportów roślin w oparciu o takie oświadczenia, konieczne będzie jednak dostarczenie (dołączenie) stosownego zaświadczenia w terminie 30 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Jeżeli podmiot nie dopełni tego wymogu, to wojewódzki inspektor cofnie upoważnienie w drodze decyzji, która będzie podlegała natychmiastowemu wykonaniu.
Czy nadal odbywają się egzaminy dla szkółkarzy i innych podmiotów, dotyczące oceny zdrowotności roślin?
A.S.: Tak, nadal odbywają się egzaminy potwierdzające posiadanie przez podmioty wiedzy niezbędnej do wykonywania ocen do celów wydania paszportów roślin. Niemniej jednak, Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa, w czasie trwania stanu zagrożenia epidemicznego, dopuścił możliwość przystąpienia do ww. egzaminu w formie elektronicznej. Polega to na tym, że osoba, która chce przystąpić do egzaminu w tej formie, wysyła mailem do jednostki przeprowadzającej egzaminy, wypełnioną „Kartę zgłoszenia” oraz podaje m.in. swój adres e-mail, a także proponowaną datę i godzinę przystąpienia do egzaminu. Następnie, na wskazany w zgłoszeniu adres e-mail, jednostka WIORiN wysyła o wyznaczonej godzinie testy. Zestawy testów są unikatowe dla każdego zdającego – pytania są losowane z bazy pytań i każdy zdający otrzymuje inny zestaw pytań. Na każdy z testów przewidziane jest 30 minut. Odpowiedzi na pytania dla otrzymanych testów, egzaminowany przesyła na adres e-mail, z którego otrzymano testy. Wydane zaświadczenie o zdaniu egzaminu Wojewódzki Inspektor również przesyła drogą elektroniczną (skan zaświadczenia). Szczegółowe zasady zdawania egzaminu w tej formie, wzór karty zgłoszenia oraz wykaz jednostek PIORiN, które przeprowadzają egzaminy znajduje się na stronie Inspekcji www.piorin.gov.pl w zakładce „Egzamin dla podmiotów”
Przeprowadzenie egzaminu w powyższej formie wychodzi naprzeciw podmiotom i umożliwia im niezakłócone prowadzenie działalności, z uwzględnieniem nadrzędnej ochrony zdrowia i życia, poprzez unikanie bezpośrednich kontaktów. Oczywiście podmioty mogą również skorzystać z rozwiązania przewidzianego w przepisy ww. ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2.
Czy ci, którzy nie zdążyli zdać egzaminu, nie mają uprawnień do wystawiania paszportów roślin?
A.S.: Tak jak wskazane zostało to w odpowiedzi na pierwsze pytanie, w ustawie o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 przewidziano m.in. dla podmiotów ubiegających się o uzyskanie upoważnienia do wydawania paszportów roślin, możliwość złożenia przez te podmioty oświadczenia o posiadaniu wiedzy niezbędnej do wykonywania ocen w celu wydania paszportów roślin, zamiast zaświadczenia o zdanym egzaminie. Po uzyskaniu upoważnienia na podstawie ww. oświadczenia, oceny do celów wydania paszportów roślin będą mogły prowadzić osoby, które nie przystąpiły do ww. egzaminu. Niemniej jak to już zostało wyjaśnione w odpowiedzi na pierwsze pytanie, podmiot będzie jednak zobowiązany dostarczyć ww. zaświadczenie o zdanym egzaminie w terminie 30 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, aby utrzymać upoważnienie.
Czy przedstawiciele PIORiN mogą wystawić świadectwo zdrowotności roślin w celu wydania paszportu? Czy mogą odwiedzać zainteresowane podmioty w tym celu?
A.S.: Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa nie wydaje dokumentów w postaci „świadectw zdrowotności”. W sytuacji, gdy podmiot nie posiada upoważnienia do wydawania paszportów roślin, kontrolę zdrowotności – lustrację i/lub próbobranie oraz badania laboratoryjne – przeprowadzają inspektorzy PIORiN. Kontrola w celu wydania paszportu roślin jest przeprowadzana na wniosek podmiotu/producenta i kończy się wydaniem paszportu roślin przez WIORiN. W stanie zagrożenia epidemicznego, jak i stanie epidemii, nie wprowadzono znaczących ograniczeń w przypadku realizacji kontroli w celu wydawania paszportów roślin. Jeżeli podmiot wpisany do rejestru podmiotów profesjonalnych, nieposiadający upoważnienia do wydawania paszportów roślin, składa wniosek do WIORiN o wydanie paszportów roślin, to WIORiN rozpatruje ten wniosek i w sytuacji, gdy rośliny spełniają wymagania określone w przepisach prawa – wydaje paszporty roślin. Wyjątkiem mogą być sytuacje, kiedy miejsce uprawy/przechowywania tych roślin znajduje się miejscu/strefie objętej kwarantanną z powodu wirusa SARS-CoV-2, a konieczne jest wykonanie kontroli zdrowotności – w tej sytuacji rozpatrzenie wniosku może zostać wstrzymane do czasu, gdy zagrożenie minie.
Czy jakieś sprawy można obecnie załatwić elektronicznie, złożyć wnioski, przekazać informacje?
A.S.: Tzw. „specustawa koronawirusowa” dopuszcza, w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego, złożenie za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, w formie dokumentu elektronicznego, stanowiącego kopię dokumentu, sporządzonego w postaci innej niż elektroniczna (czyli w praktyce – przesłanie mailem skanu dokumentu sporządzonego wersji papierowej), m.in.:
− wniosku o wpis do urzędowego rejestru podmiotów profesjonalnych,
− wniosku o wydanie paszportu roślin,
− wniosku o wydanie fitosanitarnego świadectwa eksportowego lub fitosanitarnego świadectwa reeksportowego,
− wniosku o dokonanie wpisu do rejestru eksporterów.
Co z terminami zgłaszania zamiaru eksportu roślin przez podmioty wpisane do rejestru eksporterów?
A.S.: Wpis do rejestru eksporterów, na chwilę obecną, dotyczy osób i firm, które produkują, przechowują i pakują owoce jabłek z przeznaczeniem na eksport do: Chin, Izraela, Kolumbii, Tajlandii, Tajwanu i Wietnamu. Zgodnie z zapisami art. 50 ustawy z dnia 13 lutego 2020 r. o ochronie roślin przed agrofagami (Dz. U. 2020 r. poz. 424), podmioty wpisane do rejestru eksporterów, które wykonują określone czynności (np. produkcją lub pakują) w odniesieniu do niektórych roślin lub produktów roślinnych z przeznaczeniem na eksport do kraju trzeciego, który wymaga rejestracji, zobowiązane są do przekazania informacji na temat prowadzenia działalności w danym roku do dnia 30 kwietnia każdego roku.
Z uwagi na zaistniałą sytuację epidemiologiczną w kraju, ww. ustawa o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 wprowadza tymczasowe zmiany także w tym zakresie, przesuwając termin składania zgłoszeń na 30 czerwca 2020 r.
Niezależnie od powyższego, wskazane jest jednak, aby zwłaszcza producenci (sadownicy), o ile to tylko możliwe, zgłaszali zamiar uprawy owoców jabłek z przeznaczeniem na eksport do krajów, które wymagają rejestracji, w terminie określonym w ustawie o ochronie roślin przed agrofagami, tj. do 30 kwietnia. Jest to spowodowane wytycznymi w zakresie terminów prowadzenia kontroli w określonych fazach rozwoju roślin, wynikających z importowych przepisów fitosanitarnych krajów trzecich, a także biologią kontrolowanych organizmów. Ponadto takie przesunięcie terminu zgłaszania może wpłynąć na skumulowanie kontroli w miesiącach letnich. Dlatego też, uzasadnione jest, aby producenci, którzy planują eksport owoców na rynki krajów trzecich, wymagających rejestracji, zgłaszali produkcję do jednostek terenowych PIORiN możliwie jak najwcześniej.
Na jakie inne ewentualne ułatwienia ze strony PIORIN w obecnej sytuacji mogą liczyć producenci?
A.S.: Tzw. „specustawa koronawirusowa” ustala również pewne ułatwienia zakresie ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin. Analogicznie, w okresie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 30 dni od dnia odwołania tych stanów, wprowadzono następujące zmiany:
− dopuszczono czasowe zawieszenie wymagań dotyczących ukończenia szkoleń podstawowych lub uzupełniających w zakresie środków ochrony roślin przez osoby stosujące środki ochrony roślin, sprzedające te preparaty, prowadzące doradztwo z zakresu ochrony roślin, a także prowadzące uprawę roślin zgodnie z zasadami integrowanej produkcji roślin,
− czasowo zawieszono obowiązek poddawania okresowym badaniom sprawności technicznej sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin.
Ponadto, należy zaznaczyć, że Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa w okresie zagrożenia wirusem SARS-CoV-2 realizuje bez zbędnej zwłoki, w sposób normalny, wszelkie sprawy pilne i istotne z punktu widzenia klienta tj. działania zlecone niezbędne w celu wystawianie dokumentów fitosanitarnych (świadectwa, zaświadczenia, paszporty roślin i in.).
Dopuszczono możliwość stosowania uproszczonych procedur, wg. potrzeby i uznania WIORiN, które ograniczą bezpośrednie kontakty z podmiotami (np. ustalaniu różnych faktów telefonicznie lub poprzez pocztę elektroniczną).
Dziękuję za rozmowę
rozmawiał Wojciech Górka
