Wybarwianie się owoców (jabłek) to długi, skomplikowany i wieloetapowy proces, w którego trakcie powstają barwniki zwane flawonoidami - w jabłkach występuje cyjanidyna. Barwnik ten jest odpowiedzialny wprost za czerwoną barwę rumieńca jabłek.
Pamiętamy doskonale problemy z wybarwianiem się jabłek w ubiegłym sezonie. Wysokie temperatury, susza, brak dobowych wahań temperatury powodował problemy z syntezą wspomnianych barwników. Ten sezon, póki co, zanosi się na w miarę optymalny dla przebiegu procesu wybarwiania się jabłek. Obecność barwników w komórkach skórki jabłek jest uwarunkowana genetycznie, jest cechą odmianową. Natomiast na ich stężenie w komórkach wpływa ogromna ilość czynników zewnętrznych (z tego też powodu owoce tych samych odmian w poszczególnych latach mogą wybarwiać się z różną intensywnością). Na temat możliwości poprawy wybarwiania owoców napisano wiele tekstów, jednak w świetle fizjologii syntezy barwników tworzących rumieniec, należy stwierdzić, iż: najpierw powinniśmy zapewnić jabłoniom i jabłkom optymalne warunki, które w naturalny sposób predysponują owoce do powstawania rumieńca a później starać się proces ten wspomagać.
Światło – warunek konieczny wybarwiania się owoców
Światło jest czynnikiem nieodzownym do syntezy barwników. Niezbędnym czynnikiem indukującym syntezę opisywanych barwników jest przynajmniej kilkunastogodzinny okres nasłonecznienia. Do syntezy czerwonych barwników konieczna jest odpowiednia intensywność światła – minimum 70% intensywności światła słonecznego. Zadaniem sadowników jest takie prowadzenie sadu, aby zapewnić optymalne naświetlenie koron drzew i owoców w koronach.
Temperatura powietrza
Od bardzo dawna wiemy, że niskie temperatury w okresie wybarwiania się owoców sprzyjają temu procesowi. Prawidłowe wykształcenie rumieńca bardziej zależy od odpowiednio dużych dobowych wahań temperatury, niż od wartości średniej dobowej temperatury. Już po upływie doby od silnego spadku temperatury możemy zaobserwować jej korzystny wpływ na wybarwienie jabłek. Tworzenie się barwników w jabłkach jest silnie ograniczone przez bardzo ciepłe noce – średnia temperatura w nocy przekraczająca 20°C eliminuje praktycznie syntezę czerwonych barwników w owocach.
Fotosynteza – źródło cukrów niezbędnych do syntezy barwników
Prawidłowe zaopatrzenie owoców w cukry stanowi warunek prawidłowego powstawania rumieńca. Każdy czynnik ograniczający fotosyntezę będzie również wpływał na gorsze wybarwienie jabłek – plamy parcha, występowanie szkodników (pordzewiacze, przędziorki, mszyce). Fotosynteza zależna jest także od czynników zewnętrznych, takich jak chociażby temperatura, jak i wewnętrznych – tempo odprowadzania asymilatów z liści. Stąd też słabsze wybarwianie jabłek w latach bardzo gorących, gdy wysoka temperatura ogranicza proces fotosyntezy.
Optymalna temperatura dla fotosyntezy większości roślin klimatu umiarkowanego wynosi około 25°C. Jeśli temperatura liści przekroczy 35°C intensywność fotosyntezy na ogół spada. Zjawisko to nabiera znaczenia szczególnie w lata bardzo gorące (patrz sezon 2015), gdzie bardzo wysokie temperatury powodowały powstawanie zjawiska przewagi procesów oddychania i/lub fotooddychania nad wydajnością fotosyntezy. Prowadziło to do ujemnego bilansu cukrów w roślinie i co za tym idzie do słabszego wybarwiania się owoców.
Cechy odmianowe
Nie mamy raczej na te cechy wpływu, ale zawsze możemy wybrać sport o intensywniejszym lub wcześniej powstającym rumieńcu. Zamiast „zwykłego” ‘Idareda’ możemy posadzić ‘Idaredesta’ lub ‘Najdareda’. Rola odmiany jest tutaj olbrzymia, pamiętamy poważne kłopoty z wybarwianiem się zwykłego ‘Jonagolda’. Zawsze silniej na niesprzyjające warunki do wybarwiania się jabłek zareagują odmiany wcześniejsze np.: ‘Gala’, ‘Lobo’, ‘Šampion’.
Nawożenie – sprzyja wybarwianiu się owoców
W świetle tego, co napisano dotychczas, na wybarwienie owoców ma wpływ również nawożenie poszczególnymi składnikami pokarmowymi. Nadmierne nawożenie azotem ogranicza wybarwienie owoców i pogarsza ich jakość przechowalniczą. Dobre zaopatrzenie drzew w potas odpowiedzialny za syntezę cukrów oraz transport składników pokarmowych wpływa na lepsze wybarwienie jabłek.
Podobnie magnez, będący integralnym składnikiem chlorofilu i biorący udział w transporcie asymilatów buduje pośrednio rumieniec. Należy także zwrócić uwagę na cynk. Mówiąc o nawożeniu musimy także pamiętać o roli fosforu w tym procesie. Fosfor jest zaangażowany procesy energetyczne i związki biorące udział w przemianach energii, niezbędne w trakcie syntezy barwników. Jeżeli planujemy wspomaganie wybarwiania się owoców poprzez dokarmianie powinniśmy pamiętać, że nasze działania muszą wyprzedzać procesy zachodzące w roślinach.
Dokarmianiem dolistnym możemy także poprawić trwałość zielonej, zasadniczej barwy skórki jabłek i gruszek. W tym celu w sierpniu możemy zaopatrzyć drzewa w mangan. Stosowanie nawozów manganowych przed zbiorami widocznie ogranicza żółknięcie owoców. Jest to szczególnie istotne w przypadku grusz (‘Konferencja’, ‘Lukasówka’), a z jabłek – ‘Golden Deliciousa’ i ‘Mutsu’. Ważnym elementem trwałości zielonej barwy zasadniczej skórki jest także stosunek K:Ca, wapń ogranicza aktywność enzymów zależnych od potasu, a odpowiedzialnych za oddychanie owoców i w konsekwencji za szybkie żółknięcie owoców.
Dokarmianie dolistne w tym czasie – i to powinniśmy brać także pod uwagę – wspomaga zawiązywanie pąków kwiatowych na przyszły sezon. Stąd znaczenie tych zabiegów nie tylko dla krótkoterminowego celu, którym są rumiane jabłka, ale także długofalowego celu, którym są silne pąki kwiatowe.
Dodatkowo trzeba tutaj wspomnieć o roli wilgotności gleby w procesie wybarwiania się jabłek. Odpowiednio duża wilgotność gleby, szczególnie w lata suche, wywiera pozytywny wpływ na syntezę barwników. Warto także pamiętać o możliwości obniżenia temperatury poprzez zraszanie nadkoronowe, zabieg ten w lata gorące i suche może przynieść spodziewane efekty.
Marcin Oleszczak, Intermag
