Mniej znane ryjkowce

Słonkowiec orzechowiec
to bardzo charakterystyczny przedstawiciel ryjkowcowatych. Występuje powszechnie w Polsce i Europie, jedynym żywicielem tego gatunku jest leszczyna. Chrząszcze są stosunkowo duże, mogą mierzyć do 8 mm długości, są oliwkowobrązowe, z jaśniejszymi plamkami. Charakterystyczną cechą tego gatunku jest imponująco długi ryjek i dobrze widoczne, owalne oczy. 

Szkodnik ten powoduje robaczywienie orzechów. Porażone orzechy dorastają do normalnych rozmiarów, ale ich zawartość jest wyjedzona przez larwę słonkowca. W takim orzechu, zwykle przedwcześnie dojrzałym, znajdujemy beznogą, żółtobiałą larwę z brązową głową oraz jej odchody. Po wyjściu larw z orzechów w ich skorupce pozostaje owalny otwór. Do odmian szczególnie chętnie uszkadzanych przez słonkowca należą: ‘Kataloński’, ‘Wczesny Długi’, do słabiej zasiedlanych: ‘Barceloński’.

Zimują larwy oprzędzione ciemnym kokonem w glebie. Przepoczwarczają się wiosną i w końcu maja-początku czerwca pojawiają się dorosłe chrząszcze. Orzechy leszczyny w tym czasie mają zwykle wielkość ziarna grochu. Dorosłe osobniki przez pewien czas żerują na liściach i zawiązkach orzechów leszczyny. Chrząszcze osiągają dojrzałość płciową pod koniec czerwca i z początkiem lipca rozpoczynają składanie jaj w miękkie jeszcze orzechy. Samice składają jaja pojedynczo, jedna może złożyć średnio kilkanaście jaj.

Ze złożonych jaj wylęgają się larwy. Początkowo żerują one w miejscu złożenia jaja, następnie wgryzają się do wnętrza orzecha i wyjadają jego zawartość. Po uzyskaniu dojrzałości przez larwy, co przypada zwykle na koniec sierpnia/początek września, larwy wygryzają otwór w skorupce orzecha i wypadają z niego na glebę pod krzewami leszczyny. Wchodzą do gleby i w powierzchniowej jej warstwie oprzędzają się i zimują w kolebkach do kolejnej wiosny (część larw może diapauzować 2, a nawet 3 lata). 

Gatunek ten może stanowić poważne zagrożenie zarówno dla sadów przydomowych jak i produkcyjnych. Dotychczas nie opracowano progu zagrożenia. Zwykle zwalczanie konieczne jest na wszystkich plantacjach produkcyjnych orzechów laskowych.  Kontrolę obecności chrząszczy na krzewach należy prowadzić od ostatniej dekady maja do końca czerwca, co kilka dni. Po wylocie chrząszcze żerują na liściach i w tym czasie zaleca się otrząsanie ich z gałęzi na podstawioną płachtę entomologiczną lub gazetę, a następnie sprawdzenie w grupie strząśniętych owadów obecności i liczebności chrząszczy słonkowca. Do początku lipca można przeglądać zawiązki owoców w poszukiwaniu nakłuć zrobionych pokładełkiem samicy, w czasie składania jaj.

Obserwacje ilości robaczywych owoców przed i w czasie zbioru, da nam wyobrażenie i potencjalnym zagrożeniu w kolejnym sezonie. Zabiegi opryskiwania wykonujemy w okresie żerowania chrząszczy na liściach, zanim złożą jaja. Na plantacjach, gdzie obserwuje się liczne chrząszcze, może być konieczne wykonanie 2-3 opryskiwań preparatami polecanymi w PORS.

 

Gatunek ten może występować w całej Europie, na czereśniach, wiśniach i czeremchach. Jest przykładem szkodnika, który w obecnej chwili ma marginalne znaczenie w ochronie sadów pestkowych i zwykle nie wymaga zwalczania.

Chrząszcze tego kwieciaka są stosunkowo duże – mogą mierzyć do 4 – 4,5 mm długości, ich ryjek jest stosunkowo cienki i długi. Dorosłe osobniki są charakterystycznie ubarwione, są szarobrązowe i pokryte szarymi włoskami. Na pokrywach skrzydeł występuje typowy dla tego gatunku rysunek w postaci 2 jaśniejszych, poprzecznych pasów. Larwa ma typowy dla wszystkich ryjkowców wygląd – jest biała, beznoga, z brązową głową, rogalikowato zagięta.

Chrząszcz kwieciaka pestkowca, fot. K. Wiech

U tego gatunku zimują osobniki dorosłe – chrząszcze we wszelakich ukryciach: w załamaniach kory, pod opadłymi liśćmi, w powierzchniowej warstwie gleby. Zimowe kryjówki opuszczają stosunkowo wcześnie, gdy temperatura przekracza 9°C. Po opuszczeniu ukryć zimowych chrząszcze tego gatunku żerują na pąkach, później na liściach i zawiązkach owoców. Żerowanie osobników dorosłych nie przynosi istotnych strat. Samice składają do wnętrza zawiązków wiśni, czereśni ewentualnie czeremchy pojedyncze jaja. Rozwijająca się larwa wygryza zawartość pestki. W okresie dojrzewania (około połowy lipca) z porażonych owoców wychodzą chrząszcze, które szybko schodzą do kryjówek na zimowanie. 

W sadach produkcyjnych szkodnik ten nie ma większego znaczenia gospodarczego. Znacznie częściej pojawia się w sadach zaniedbanych lub w sadach i ogrodach przydomowych. W sadach produkcyjnych nie wymaga, jak wspomniano zwalczania.

 

Marcin Oleszczak, Intermag

Zdjęcia: K. Wiech, G. Łabanowski